سنت‌هايي كه قدمت بعضي‌هايشان در گردوغبار تاريخ گمشده است و هر يك براي خودشان قصه‌اي دارند. اما بايد مراقب هم بود؛ مراقب اينكه بدعت‌ها و سنت‌هاي نادرست به داخل اين فرهنگ عزاداري‌هاي ما نفوذ نكند. بايد مواظب بود كه به بهانه برپايي مجلس عزا و عزاداري كردن، كارهايي غيرشرعي انجام نشود. بايد به عزاداران هشدار داد كه مراقب باشند ثواب عظيم عزاداري‌هايشان، به گناه آلوده نشود. خوشبختانه مراجع تقليد هم در چند سال اخير در قالب استفتائات مختلف، جلوي اين انحرافات و بدعت‌هاي نادرست را گرفته‌اند. اينجا مي‌توانيد با احكام عزاداري كردن براي ائمه(ع) بيشتر آشنا شويد.
- استفاده از طبل، شيپور، دهل و سنج
طبل، شيپور و سنج كه به شكل سنتي و مرسوم در دسته‌هاي عزاداري مورد استفاده قرار مي‌گيرد، به‌نظر اكثر مراجع تقليد بدون اشكال است اما درخصوص آلات ديگر موسيقي كه در مجالس متعارف نيست، مثل ارگ و پيانو، علما جوازي نداده‌اند.
رهبر معظم انقلاب: استفاده از شيپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشكال ندارد اما استفاده از آلات موسيقي، مناسب با عزاداري سالار شهيدان نيست و شايسته است مراسم عزاداري به همان صورت متعارفي كه از قديم متداول بوده برگزار شود.
امام‌خميني(ره): اگر از آلات لهو و لعب نباشد و وهن بر مذهب هم نشود مانع ندارد.
آيت‌الله مكارم شيرازي: استفاده از طبل و سنج كه از آلات لهو نيست و براي نظم بخشيدن به حركت سينه‌زنان و زنجيرزنان است، مانعي ندارد ولي از ني زدن اجتناب شود و هنگامي كه به مساجد مي‌رسند همه را خاموش كنند.
- ساخت و استفاده از علم در هيئت‌ها
اين روزها علم‌هاي مختلفي در هيئت‌ها ديده مي‌شود و هنگام حركت دسته‌هاي عزاداري، جلوي دسته‌ها به حركت درمي‌آيد. نظر اكثر علما و مراجع تقليد اين است كه استفاده از اين علم‌ها، اشكالي ندارد ولي نبايد آنها را جزو دين دانست. درضمن زياده‌روي در اين خصوص هم نهي شده است.
مقام معظم رهبري:استفاده از علم في‌نفسه اشكال ندارد ولي نبايد اين امور جزو دين شمرده شوند. در ضمن قراردادن علم‌هاي متعدد در مساجد با تزئينات گرانبها، اگر با شئونات عرفي مسجد منافات داشته باشد يا براي نمازگزاران مزاحمت ايجاد كند، اشكال دارد.
امام‌خميني(ره): استفاده از عَلَم و علامت اشكال ندارد.
آيت‌الله مكارم شيرازي: به‌طور كلي از اين علامت‌ها كه مجسمه‌هاي حيوانات و اشياي ديگري هم روي آنها نصب مي‌شود اجتناب كنيد. هيئت‌ها و دسته‌هاي عزاداري بهتر است به پرچم‌هاي آبرومند ساده قناعت كنند.
- عزاداري زنان در مجالس عزاداري
بر حضور زنان هم در مجالس عزاداري ائمه(ع) سفارش و تأكيد شده است. اما اين حضور بايد با مراعات حدود شرعي و حفظ حجاب و عفاف باشد. در حقيقت حضور زنان نبايد باعث ايجاد كاري حرام در عزاداري‌ها شود. مثلا اگر اين حضور مصداق اختلاط محرم و نامحرم شود، كاري حرام خواهد بود.
مقام معظم رهبري:شركت زنان در دسته سينه‌زني و زنجيرزني شايسته نيست.
(توضيح: رهبر معظم انقلاب درخصوص اينكه خانم‌ها هم دنبال دسته عزا راه بيفتند و دسته عزاداري راه بيندازند گفته‌اند اين شايسته نيست كه خانم‌ها دسته عزاداري داشته باشند يا حتي دنبال دسته‌هاي عزاداري راه بيفتند. شيوه عزاداري از قديم‌الايام مرسوم بوده و خانم‌ها هم در مجلس عزا شركت مي‌كردند با مراعات حدود شرعي و حجاب و عفاف).
آيت‌الله مكارم شيرازي:عزاداري خامس آل‌عبا(ع) و ساير معصومان(ع) از افضل قربات است ولي مردان و زنان بايد طوري رفتار كنند كه آميخته با خلاف شرع نشود.
- عزاداري همراه با آزار و اذيت ديگران
آزار و اذيت در عزاداري‌ها معمولا زماني اتفاق مي‌افتد كه بلندگوها در محل نامناسبي نصب مي‌شوند يا اينكه دسته‌هاي عزاداري تا نيمه‌شب به حضور در خيابان‌ها و معابر ادامه مي‌دهند. به‌طور كلي عزاداري جزو مستحبات بسيار سفارش شده است اما كاري كه باعث آزار و اذيت ديگران شود براساس نظر اكثر مراجع جايز نيست.
مقام معظم رهبري:اگر چه اقامه مراسم و شعائر ديني در زمان‌هاي مناسب در حسينيه از بهترين كارها و جزو مستحبات مؤكد است ولي واجب است برگزاركنندگان مراسم و عزاداران تا حد امكان از اذيت و ايجاد مزاحمت براي همسايگان بپرهيزند؛ هرچند با كم‌كردن صداي بلندگو و تغيير جهت آن به طرف داخل حسينيه باشد. درضمن به راه انداختن دسته‌هاي عزاداري براي سيدالشهدا و اصحاب او(ع) و شركت در امثال اين مراسم، امر بسيار پسنديده و مطلوبي است و از بزرگ‌ترين اعمالي است كه انسان را به خداوند نزديك مي‌كند ولي بايد از هر عملي كه باعث اذيت ديگران مي‌شود يا في‌نفسه از نظر شرعي حرام است، پرهيز كرد.
آيت‌الله صافي گلپايگاني: به‌طور كلي مزاحمت و آزار اشخاص چه در خواب باشند، چه در بيداري جائز نيست. اين مراسم بايد در حدّمعمول و متعارف انجام شود.
- پوشيدن لباس مشكي در محرم
پوشيدن لباس مشكي، كراهت دارد. اين يك حكم كلي است كه در دين ما بيان شده و حتي گفته شده كه پوشيدن لباس مشكي در نماز، ثواب آن را كم مي‌كند. بهترين لباس هم لباس سفيد معرفي شده است. اما در مورد عزاي ائمه(ع) و مخصوصا ايام محرم، اكثر مراجع تقليد بر پوشيدن لباس سياه تأكيد كرده‌اند و گفته‌اند كه عمل شايسته‌اي محسوب مي‌شود چون نشانه عزادار بودن است.
مقام معظم رهبري:پوشيدن لباس سياه در عزاي اهل‌بيت خصوصا سيدالشهدا(ع) براي تعظيم شعائر و به‌عنوان اظهار تأثر، نيك و پسنديده است.
آيت‌الله مكارم شيرازي:با توجه به اينكه لباس مشكي در عزاي اهل‌بيت(ع) تعظيم شعائر الهي محسوب مي‌شود مانعي ندارد و مكروه نيست.
آيت‌الله صافي گلپايگاني: پوشيدن لباس سياه در عزاي حضرت سيدالشهدا(ع) مطلوب است و چون عنوانش احترام آن بزرگوار محسوب مي‌شود مخصوصا مي‌توان گفت در حال حاضر از شعائر مذهبي است.
- لخت شدن براي سينه‌زني در هيئت‌ها
برهنه شدن مردان براي سينه‌زني در مجالس عزاداري، جزو مواردي است كه در سال‌هاي اخير بارها در مورد آن بحث شده است. بيشتر مراجع تقليد، جايز بودن اين كار در مراسم سينه‌زني را مشروط دانسته‌اند و نكاتي درباره آن بيان كرده‌اند. اينجا به‌نظر چند نفر از علما در اين خصوص اشاره شده است.
مقام معظم رهبري:برهنه‌شدن و سينه‌زدن درصورتي كه نامحرم نباشد و مستلزم مفسده نباشد، جايز است ولي مناسب است با لباس عزاداري انجام بگيرد و از هرگونه كاري كه موجب وهن مذهب باشد پرهيز شود.
آيت‌الله مكارم شيرازي: برهنه‌شدن هنگام عزاداري درصورتي كه در حضور زنان باشد حرام و اگر زنان هم نباشند در شأن اين مجالس نيست. عزاداري براي ائمه(ع) از مهم‌ترين شعائر ديني و رمز بقاي تشيّع است و بايد هر چه باشكوه‌تر برگزار شود. اما لازم است از تمام كارهايي كه آسيب به بدن مي‌رساند يا موجب وهن مذهب مي‌شود، جداً اجتناب شود.
سوال و جواب- اگر بعضي از واجبات از مكلّف به سبب شركت در مجالس عزاداري فوت شود مثلا نماز صبح قضا شود، آيا بهتر است بعد از اين در اين مجالس شركت نكند يا اينكه عدم‌شركت او باعث دوري از اهل‌بيت(ع) مي‌شود؟
بديهي است كه نماز واجب، مقدم بر فضيلت شركت در مجالس عزاداري اهل‌بيت(ع) است و ترك نماز و فوت شدن آن به بهانه شركت در عزاداري امام‌حسين(ع) جايز نيست ولي شركت در عزاداري به‌گونه‌اي كه مزاحم نماز نباشد ممكن و از مستحبات مؤكد است.
- اگر انسان در زيارتگاه‌هاي ائمه(ع) خود را به زمين بيندازد و همانند بعضي از مردم كه صورت و سينه خود را برزمين مي‌مالند تا از آن خون جاري شود و به همان حالت وارد حرم مي‌شوند، عمل كند چه حكمي دارد؟
اين اعمال كه به‌عنوان اظهار حزن و عزاداري سنّتي و محبت ائمه(ع) محسوب نمي‌شوند از نظر شرعي اعتباري ندارند بلكه اگر منجر به ضرر بدني قابل توجه يا وهن مذهب شوند جايز نيست.
- باقيمانده اموالي كه به‌عنوان هزينه‌هاي مراسم عاشوراي امام‌حسين(ع) جمع‌آوري مي‌شود، در چه موردي بايد خرج شود؟
مي‌توان اموال باقيمانده را با كسب اجازه اهدا‌كنندگان آنها در امور خيريه مصرف كرد يا آنها را براي مصرف در مجالس عزاداري آينده نگه داشت.
- آيا خواندن زن در مجالس عزاداري با علم او به اينكه مردان نامحرم صداي او را مي‌شنوند جايز است؟
اگر خوف مفسده باشد بايد از آن اجتناب شود.
- در روز عاشورا مراسمي مانند قمه‌زني و پابرهنه وارد آتش و زغال روشن شدن برگزار مي‌شود، حكم اين كار چيست؟
هر كاري كه براي انسان ضرر داشته يا باعث وهن دين و مذهب شود حرام است و مؤمنين بايد از آن اجتناب كنند. مخفي نيست كه بيشتر اين امور باعث بدنامي و وهن مذهب اهل‌بيت(ع) مي‌شود و اين از بزرگ‌ترين ضررها و خسارت‌هاست.
- آيا قمه‌زدن به‌طور مخفي حلال است؟
قمه‌زني علاوه بر اينكه از نظر عرفي از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمي‌شود و سابقه‌اي در عصر ائمه(ع) و زمان‌هاي بعد از آن ندارد و تأييدي هم به شكل خاص يا عام از معصوم(ع) در مورد آن نرسيده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب مي‌شود بنابراين در هيچ حالتي جايز نيست.
- معيار شرعي ضرر اعم از جسمي يا روحي هنگام عزاداري چيست؟
معيار، ضرري است كه در نظر عرف، قابل توجه و معتنابه باشد.
- زنجيرزدن به بدن، همانگونه كه بعضي از مسلمانان انجام مي‌دهند، چه حكمي دارد؟
اگر به نحو متعارف و به‌گونه‌اي باشد كه از نظر عرفي از مظاهر حزن و اندوه در عزاداري محسوب شود اشكال ندارد.
نظر شما