سرگرمی‌های دنیای امروز آثار عجیب و غریبی روی انسان‌ها می‌گذارند؛ البته نه شاید با ظاهری عجیب و غریب، مثل اثری که روی پینوکیو گذاشت و او را تبدیل به موجودی دیگر کرد، اما به اندازه خودش غیرقابل‌باور! به تازگی گزارش مطالعه‌ای در خبرگزاری‌های مختلف منتشر شد که نشان می‌دهد افرادی که قبل از خواب، با اینترنت یا تلویزیون سرگرم می‌شوند، بیشتر احتمال دارد که بدخواب شوند. این را بگذارید در کنار زیان‌های دیگری که ممکن است سرگرم شدن بیش از حد با این رسانه‌ها به سرتان بیاورد.
گاهی آن قدر سرگرمیم که اصلا یادمان می‌رود چند ساعت است پای رایانه نشسته‌ایم و صفحه‌های مجازی را یکی‌یکی ورق می‌زنیم. گاهی آن قدر کنترل از راه دور تلویزیون را توی دست می‌چرخانیم که آفتاب غروب می‌کند و شب به صبح می‌رسد و یادمان رفته که برنامه‌مان در چه ساعتی، چی بوده.
این، دیگر به راه و رسم این روزهای ما تبدیل شده است. اما هیچ به این فکر افتاده‌ایم که تماشای بیش از حد تلویزیون یا کار طولانی‌مدت با رایانه و اینترنت، می‌تواند سلامت را به خطر بیندازد؟
در مطالعه جدیدی که به تازگی در خبرگزاری‌های مختلف منتشر شد، مشخص شد افرادی که قبل از خواب با اینترنت یا تلویزیون سرگرم می‌شوند، بیشتر احتمال دارد که بدخواب شوند.
در این مطالعه جدید که در دانشگاه اوزاکای ژاپن انجام شده، افراد به 3 دسته تقسیم شده‌اند؛ کاربران محدود اینترنت و تلویزیون، کاربران متوسط و کاربران قهار که به ترتیب کمتر از یک و نیم ساعت، یک و نیم تا 3 ساعت و بیشتر از 3 ساعت، قبل از خواب، خودشان را با این رسانه‌های مدرن سرگرم می‌کنند.
وقتی از این 3 گروه در مورد ساعات خواب، کیفیت خواب شبانه و میزان سرحالی و تمرکزشان طی روز سوال شد و یافته‌ها جمع‌بندی شد، محققان متوجه شدند با بالا رفتن ساعاتی که افراد پای این صفحه‌های نورانی می‌نشینند، از میزان کیفیت خواب‌شان کم می‌شود.
نکته جالب این که در این حالت لزوما مدت خواب افراد کم نمی‌شود، بلکه برعکس، حتی در مورد گروه سوم که کاربر قهار تلویزیون و اینترنت بوده‌اند، در بیشتر موارد زیاد هم می‌شود، اما این مدت اضافه خواب، نتوانسته یک استراحت واقعی را به آنها هدیه بدهد، بلکه آنها چنان بدخواب شده‌اند که این مدت اضافه تنها کسل‌ترشان کرده است.
به گزارش رویترز، در این مطالعه مشخص شده که نیمی از پرسش‌شوندگان قبل از خواب حداقل یک و نیم ساعت را پای رسانه‌های الکترونیک می‌گذرانده‌اند و جالب این که حدود 30 درصد آنها خودشان متوجه تاثیر نامطلوب این موضوع، روی کیفیت خواب‌شان شده بودند. این مطالعه در نشریه علمی «خواب» منتشر شده است.
تلویزیون و هزار درد قابل‌درمان
تلویزیون و رایانه، دیگر دارد به اجزای جدانشدنی کار و سرگرمی و در یک کلام، زندگی انسان‌ها در دنیای حاضر تبدیل می‌شود. دیگر تصور زندگی بدون این وسایل برای اکثر ما ممکن نیست.
اما حضور این وسایل می‌تواند آثار جانبی زیادی بر زندگی و سلامت ما داشته باشد که تحقیقات گوناگون به تدریج می‌تواند این آثار را برای ما توضیح دهد. تاثیر کار و تفریح با تلویزیون و رایانه، قبل از خواب، بر روی کیفیت خواب، تنها یکی از این آثار است که این مطالعه جدید آن را تا حدودی روشن کرده است.
البته هنوز راه زیادی تا توضیح دقیق ساز و کار این تاثیر در پیش روی محققان قرار دارد. با این حال، پیش از این هم تحقیقات زیادی از این دست انجام شده بود که استفاده بی‌حساب و کتاب از این وسایل را زیر سؤال می‌برد.
چاق شدم، چون تلویزیون روشن بود
به عنوان مثال، تحقیقات زیادی انجام شده که نشان می‌دهد تماشای بیش از حد تلویزیون می‌تواند روی چاق شدن افراد، چه کودکان و نوجوانان و چه بزرگسالان، تاثیر بگذارد.
بی‌تحرکی هنگام تماشای تلویزیون و نیز هنگام کار با رایانه، تنها یکی از دلایل اضافه وزن افراد طرفدار آنهاست.
چندی پیش نتایج تحقیقی منتشر شده بود که نشان می‌داد یکی از علل شیوع چاقی در بچه‌ها، مشاهده بیش از حد تبلیغات محصولات گوناگون در تلویزیون است. با این حال، این همه تاثیر تلویزیون در چاقی نیست.
بیشتر ما عادت نامطلوبی داریم و آن این که دوست داریم موقع تماشای تلویزیون حتماً یک پاکت چیپس یا تخمه جلوی دستمان باشد و همان طور که حواسمان نیست، آن را خالی کنیم؛ این یعنی وارد کردن کلی کالری اضافه، بدون این که حتی از آن خبر داشته باشیم.
تلویزیون سر میز شام
شواهدی هست که نشان می‌دهد حتی اگر پای تنقلات هم در میان نباشد، وقتی موقع صرف غذا، تلویزیون هم روشن است، چه به آن نگاه کنیم و چه نه، باز هم بیشتر از حد عادی می‌خوریم و انگار مراکز کنترل سیری در مغزمان، با روشن بودن تلویزیون و بلند بودن صدای آن، خاموش می‌شوند و ما باید بیشتر از حالت عادی بخوریم تا احساس سیری کنیم.
برخی تحقیقات هم نشان می‌دهد که روشن بودن تلویزیون موقعی که همه افراد در کنار همدیگر هستند، چه موقع صرف غذا و چه غیر آن، می‌تواند باعث تشدید استرس و تنش در فضای خانواده شود؛ تنشی بی‌دلیل و اثرگذار که کانون پرآرامش خانواده را به محل نزاع و بحث و جدل تبدیل می‌کند. این در حالی است که امروزه روشن بودن تلویزیون، بدون این که بیننده‌ای داشته باشد، به یک رفتار شایع در خانواده‌ها تبدیل شده است.
در مورد تاثیر تماشای تلویزیون بر اختلالات جنسی هم مطالعاتی انجام شده و محققان به این نتیجه رسیده‌اند که تلویزیون اثر نامطلوبی روی این موضوع دارد.
سرگرمی‌های آینده
شاید هنوز اینترنت به یک سرگرمی عمومی در بین مردم کشور ما تبدیل نشده باشد؛ به همین علت هنوز خطرها وزیان‌های این چنینی آن برای اغلب ما ناآشناست. اما رشد سریع فعالیت‌ها، سرگرمی‌ها و اشتغالاتی که می‌توان با اینترنت داشت، حتی در کشور ما هم به گونه‌ای است که لازم است به آن از همین الان به اندازه کافی دقت داشته باشیم.
رشد فناوری‌های مربوط به رایانه هم در این خطرها وزیان‌ها تاثیر مهمی دارد. مثلا تصور کنید وقتی رایانه دستی یا لپ‌تاپ آن قدر همگانی شود که در هر خانواده هر کس یکی از آنها را داشته باشد، رایانه را با خودش به مهمانی، سر میز شام، توی رختخواب و حتی آشپزخانه ببرد، نرم‌افزارهایی هم طراحی شوند که بتوانند با کمترین تمرکز و در موقعیت‌های مختلف، انسان را سرگرم کنند، در این حالت چه بلایی به سر انسان می‌آید؟
تنظیم ساعت خواب و بیداری‌اش که به هم می‌خورد، هیچ، موقع خواب هم احساس می‌کند هنوز در فضای تخیلی یک بازی رایانه‌ای قرار دارد؛ موقع غذا خوردن به جای این که حواسش به این باشد که چه چیزهایی می‌خورد یا چه‌قدر می‌خورد، به حرف‌های دوستش توجه دارد که همزمان در حال «چت» کردن با اوست و این داستان می تواند بسیار پیچیده‌تر از این هم بشود.
پس چه‌طور سر خودمان را گرم کنیم؟
البته این تحقیقات هنوز مشخص نکرده است که تماشای چه برنامه‌های تلویزیونی و انجام دادن چه نوع کارهایی در اینترنت، می‌تواند چنین تاثیرهایی بر سلامت افراد داشته باشد؛ چیزی که روشن شدن آن اهمیت زیادی دارد.
چون در دنیای امروز نمی‌توان این نوع رسانه‌ها را از زندگی افراد حذف کرد. تنها راهی که می توانیم خود را در برابر این زیان‌ها مصون کنیم، فقط و فقط آگاهی است. باید راهنمای عملی و دقیقی برای طرز استفاده بهینه از آنها در اختیارشان قرار داد تا زیان‌های آن به حداقل برسد.
شاید اگر بدانیم که ممکن است استفاده بی‌حساب و کتاب از این وسایل و همچنین سایر دستاوردهای فناوری‌های امروزی، چنین تاثیرات گسترده‌ای بر سلامت ما داشته باشند، کمی به فکر محدود کردن خود خواهیم افتاد و توصیه‌های بهداشتی را جدی‌تر خواهیم گرفت.
بسیاری از این توصیه‌ها، می‌تواند ما را از خطرها وزیان‌های این فناوری‌ها دور نگه دارد. مثلا اگر ورزش را در برنامه روزانه خود بگنجانیم یا ساعات و برنامه‌های خاصی را از تلویزیون انتخاب کنیم و فقط آنها را تماشا کنیم، چطور تلویزیون می‌تواند باعث اضافه‌وزن ما شود؟ یا اگر ساعات کارمان را با رایانه محدود کنیم و زمان آن را آن قدر جلو بیندازیم که بلافاصله قبل از خواب، دکمه شات‌داون را انتخاب نکرده باشیم، مطمئنا کار با اینترنت نمی‌تواند باعث بدخوابی ما شود.
