دكترمحمدرضا فاطمي، متخصص اكوبيولوژي دريا وضعيت موجود خزر را ناشي از نبودن برنامه براي كاهش اين آلودگي‌ها عنوان مي‌كند.درعين حال، مديركل دفتر سواحل و تالاب‌هاي ساحلي سازمان حفاظت محيط‌زيست مي‌گويد اجراي 4پروتكل كنوانسيون تهران باعث حفظ محيط‌زيست خزر مي‌شود.
كنوانسيون حفاظت از محيط‌زيست خزر در سال 1382به امضاي 5كشور حاشيه خزر رسيد و مفاد اين كنوانسيون كه متشكل از 4پروتكل است از 21مردادماه 1385ازسوي كشورهاي عضو، لازم‌الاجرا شد. همزمان براي نشان‌دادن اهميت حفاظت از خزر، 21مردادماه روز جهاني درياي خزر نامگذاري شد.
«آمادگي، واكنش و همكاري منطقه‌اي در مبارزه با سوانح آلودگي نفتي»، «حفاظت از درياي خزر در برابر آلودگي‌هاي ناشي از منابع و فعاليت‌هاي مستقر در خشكي»، «حفاظت تنوع زيستي»و «ارزيابي اثرات زيست‌محيطي فرامرزي» 4پروتكلي است كه اعضاي كنوانسيون تهران براي حفاظت از خزر ملزم به رعايت آن شده‌اند. درياي خزر با وسعت 384،600 كيلومترمربع تاپيش از آلوده‌شدن، از نظر تنوع زيستي بسيار غني بود به‌طوري كه اين دريا زيستگاه حدود 400گونه آبزي ازجمله ماهيان خاوياري بود؛ اما با شروع فعاليت‌هاي اكتشاف و استخراج نفت از يك سو و از سوي ديگر، فعاليت‌هاي توسعه در سواحل كشورهاي حاشيه، طي چند دهه اخير اين درياچه را با مشكلات جدي مواجه كرد.
آنطور كه دكتر محمدرضا فاطمي، عضوهيأت علمي واحد علوم وتحقيقات دانشگاه آزاداسلامي به همشهري مي‌گويد طي 9سالي كه از شكل‌گيري كنوانسيون تهران مي‌گذرد، اقدام كارسازي براي مقابله با تخريب‌هاي ساحلي و كاهش آلودگي‌هاي نفتي صورت نگرفته است.
به گفته اين استاد دانشگاه، خزر به‌دليل آلودگي‌هاي متعدد، عمده ذخاير آبزي خود را از دست داده و صيدي كه هم‌اكنون صورت مي‌گيرد وابسته به صيد مصنوعي است. در واقع شيلات با تكثير ماهيان سفيد امكان صيد اين ماهي را فراهم مي‌كندبا وجود اين، ميزان صيد ماهيان استخواني يا سفيد به‌شدت كاهش يافته است و از آنجا كه 80درصد بقاي آبزيان وابسته به رودخانه‌هاست، برداشت آب زياد از رودخانه‌ها وتخريب آنها سبب شد اين زيستگاه‌ها كارايي خود را براي تخم ريزي و تكثير آبزيان از دست بدهند.
فاطمي درباره عوامل تهديد‌كننده خزر هم گفت كه در حال حاضر رودخانه‌هاي منتهي به خزر در هر 5كشور حاشيه اين دريا، به كانال‌هاي فاضلاب تبديل شده و حجم انبوهي از فاضلاب‌هاي خانگي، شهري همراه با پساب‌هاي صنعتي و زهاب‌هاي كشاورزي را وارد خزر مي‌كند به همين دليل آلودگي آب‌هاي ساحلي خزر از نظر ميكروبي هزاران برابر استانداردهاي بين‌المللي است وشنا در اين آب‌ها باعث ابتلا به انواع بيماري‌هاي پوستي و قارچي مي‌شود.
وي در ادامه به تخريب نوار ساحلي اشاره كرد و يادآورشد: با آنكه حريم دريا 60متر از داغاب دائمي تعيين‌شده اما اكنون كمتر جايي از ساحل را پيدا مي‌كنيد كه اشغال نشده باشد، متأسفانه ساخت وساز در حريم ساحل سبب شده تا فاضلاب خانه‌ها و ويلاهاي احداث‌شده در ساحل مستقيما وارد آب دريا شود. فاطمي در بخشي از گفته‌هاي خود به‌گونه منحصربه‌فرد فك خزري اشاره كرد و گفت: براساس آخرين سرشماري كه 10سال پيش صورت گرفت جمعيت فك‌هاي خزر 500هزار اعلام شد اما امروز با خوش‌بيني جمعيت اين آبزي 200الي 300هزار برآورد مي‌شود. زيرا هنوز صيد اين آبزي در كشور روسيه و قزاقستان براي تهيه پالتو و كلاه ادامه دارد. در آب‌هاي ايران هم صيادان هنگام صيد ماهي به اين آبزي آسيب مي‌رسانند. اما علاوه بر اين عوامل، صيد بي‌رويه ماهي كيلكا و كاهش اين ماهي فك‌ها را تهديد مي‌كند. زيرا كيلكا غذاي اصلي فك‌هاست.
اين استاد دانشگاه درباره آلودگي‌هاي نفتي هم گفت كه بيشترين حجم آلودگي نفتي از سمت شمال و غرب خزر (كشور آذربايجان وقزاقستان) وارد اين دريا مي‌شود به‌ويژه فعاليت‌هاي اكتشاف، استخراج و بهره‌برداري از چاه‌هاي نفت در ناحيه باكو سهم عمده‌اي در آلودگي خزر دارد. اين آلودگي‌ها البته به‌خاطر جريان آب به جنوب و به سواحل ايران مي‌آيد و به همين دليل بيشترين آلودگي نفتي در آستارا قابل مشاهده است كه منشا آن كشور آذربايجان است.
- همايش روز جهاني درياي خزر
همزمان با روزجهاني خزر، معاون محيط‌زيست دريايي سازمان حفاظت محيط‌زيست گفت: امسال نيز همچون سال گذشته برنامه‌هاي متنوعي براي آشنايي ساكنان بومي درياي خزر با محيط‌زيست اين دريا، فرهنگ‌سازي وايجاد حس مشاركت مردمي و ارتقاي دانش جوامع محلي و مسئولان در 3استان ساحلي برگزار مي‌شود.پروين فرشچي افزود: از سال 87به بعد جشن روز جهاني درياي خزر در 5كشور ساحلي برگزار شد و ايران نيز مانند ساير كشورها هر ساله برنامه‌هاي ويژه‌اي را به مناسبت اين روز اجرا مي‌كند.
فرشچي با اعلام اينكه سازمان‌هاي مردم‌نهاد اقدام به برگزاري جشنواره‌هاي شاد در قالب اجراي موسيقي، مسابقه نقاشي، جشنواره بادبادك‌ها خواهند كرد، گفت: جشنواره نمادين فرهنگي «طبيعت هنر زباله» در ساحل فرح آباد ساري استان مازندران با همكاري شبكه سمن‌هاي محيط‌زيستي و منابع طبيعي مازندران برگزار مي‌شود. جشنواره «روياي ماهي كوچولو» در استان گلستان و پاكسازي سواحل استان گيلان را از ديگر برنامه‌هاي روز درياي خزر در استان گيلان برشمرد.
- دغدغه ساحل‌نشينان خزر برطرف مي‌شود
دكتر فريبرز جمالزاد، مديركل دفتر سواحل و تالاب‌هاي ساحلي سازمان حفاظت محيط‌زيست در گفت‌وگو با همشهري، كنوانسيون تهران را بسيار مثبت ارزيابي كرد و گفت كه مشكل اينجاست كه پروتكل‌هاي كنوانسيون با تأخير به‌سمت اجرايي‌شدن پيش مي‌رود. براي نمونه آخرين پروتكل اين كنوانسيون درسال 93به تصويب مجلس رسيد اما همين پروتكل هنوز به تأييد مجلس قزاقستان نرسيده است. وي با اشاره به اينكه كنوانسيون تهران 4پروتكل دارد خاطرنشان كرد:
اين پروتكل‌ها زماني كه اجرايي شود دولت‌ها را به‌شدت درگير مي‌كند زيرا دولت‌ها ملزم به رعايت مفاد آن هستند. ازجمله پروتكل مربوط به ارزيابي زيست‌محيطي فرامرزي، هر 5كشور عضو كنوانسيون تهران را مكلف مي‌كند تا براي هرگونه فعاليت مرتبط با خزر وسواحل آن، نخست از 4كشور عضو ديگر تأييد زيست‌محيطي بگيرند. جمالزاد با اشاره به اينكه نمود كنوانسيون تهران دراجراي 4پروتكل مربوط به اين كنوانسيون از سوي كشورهاي عضو است. تأكيد كرد:با ا جراي پروتكل‌هاي كنوانسيون تهران، محيط‌زيست درياي خزر به سمت مطلوب پيش خواهد رفت و اين پروتكل‌ها مانع تخريب و آلودگي خزر خواهد شد در نتيجه دغدغه 16ميليون ساحل‌نشين خزر برطرف مي‌شود.
نظر شما