نظربايف 74ساله از سال1991 يعني زماني كه قزاقستان از اتحاد جماهير شوروي جدا شد و به استقلال رسيد، قدرت را در اين كشور در دست داشته است. در انتخابات اخير نيز مثل انتخابات گذشته در مقابل او كانديداي مطرحي حضور نداشت. گروه‌هاي اپوزيسيون به حاشيه رانده شده در قزاقستان، در اين دوره هم كانديدايي معرفي نكردند. خود نظربايف ديروز هنگام اعلام پيروزي از اينكه ممكن است اين نتيجه غيردمكراتيك به نظر برسد عذرخواهي كرد.
نظربايف به كمك 200ميليارد دلار سرمايه‌گذاري خارجي و اصلاحات اقتصادي كه انجام داده توانسته كشورش را پس از روسيه به دومين اقتصاد موفق در ميان كشورهاي استقلال يافته از اتحاد جماهير شوروي و همچنين دومين توليد‌كننده نفت خام در اين منطقه تبديل‌كند.
- نظربايف، رئيس‌جمهور 25ساله
نظربايف كه در قرقيزستان او را «رهبر ملت» مي‌خوانند، زماني كارگر كارخانه فولاد بود، در دانشگاه تحصيل كرد و در سن 22سالگي وارد حزب كمونيست شد. او در طول 20سال، در رده‌هاي مختلف حزب بالا رفت تا اينكه در سال1984به نخست‌وزيري (رئيس شوراي وزيران) رسيد. نظربايف در سال1989به رياست حزب كمونيست قزاقستان رسيد كه در واقع رياست دولت و كشور را نيز در دست داشت. با فروپاشي اتحاد جماهير شوروي در اواخر سال1990، قزاقستان آخرين كشوري بود كه اعلام استقلال كرد. نظربايف در نخستين دوره انتخابات رياست‌جمهوري اين كشور با كسب 91.5درصد آرا به رياست‌جمهوري رسيد.
نظربايف اين امكان را داشت كه تا سال2016 در قدرت باقي بماند اما به‌دليل شرايط ويژه اقتصادي پيش آمده تصميم گرفت انتخابات پيش از موعد برگزار كند تا درصورت پيروزي حمايت مردمي لازم را براي اجراي اصلاحات اقتصادي داشته باشد. او پس از پيروزي گفت: «اكنون اختيار لازم براي تبديل قزاقستان به يكي از 30كشور توسعه يافته جهان را دارم.»
- مورد عجيب رياست‌جمهوري در آسياي‌ميانه
قزاقستان بخشي از منطقه آسياي ميانه است كه كشورهاي قرقيزستان، تاجيكستان، تركمنستان و ازبكستان را هم شامل مي‌شود. اين كشورها در دوره پس از استقلال از شوروي همگي كشورهاي مستقلي بوده‌اند و موجوديت‌شان طي بيش از 2دهه اخير همچنان بدون تغيير باقي مانده است. قزاقستان و قرقيزستان 2كشوري بودند كه پيش از ديگر كشورهاي اين منطقه درهاي خود را به روي اقتصاد جهاني باز كردند. تاجيكستان هم پس از پايان جنگ داخلي در اواخر دهه1990 اين رويه را در پيش گرفت. ازبكستان و تركمنستان ترجيح داده‌اند اقتصادي بسته‌تر و مديريت شده‌تر داشته باشند.
اما آنچه در مورد اين كشورها بيشتر به چشم مي‌آيد، حضور رؤساي جمهوري است كه سال‌هاست در قدرت بوده‌اند يا همچنان در قدرت هستند. اسلام كريم‌اف در ازبكستان شرايطي مشابه نورسلطان نظربايف در قزاقستان را دارد. كريم‌اف در ميانه سال1989 به رياست حزب كمونيست كشورش رسيد و بلافاصله پس از فروپاشي شوروي، در نخستين دوره انتخابات رياست‌جمهوري ازبكستان، منتخب مردم شد. او در سال 1996در ميان اعتراض‌هاي وسيع، با برگزاري يك رفراندوم دوره رياست‌جمهوري خود را تا سال2000 تمديد كرد.
كريم‌اف در سال2000 هم با كسب نزديك به 92درصد آرا به رياست‌جمهوري رسيد. در سال 2007با وجود اينكه طبق قانون كريم‌اف ديگر نمي‌توانست كانديداي انتخابات شود، كميسيون انتخابات ازبكستان كانديداتوري او را تأييد كرد تا با بيش از 88درصد آرا بار ديگر رئيس‌جمهور اين كشور شود. پيروز انتخابات رياست‌جمهوري‌ماه گذشته اين كشور نيز كريم‌اف بود تا او نيز بيش از 25سال قدرت را در اين كشور تجريه كند.
امام علي رحمان، رئيس‌جمهور تاجيكستان، در اواخر سال1992 در ميانه جنگ داخلي تاجيكستان به‌عنوان رئيس دولت و سپس از سال1994 با شكل‌گيري پست رياست‌جمهوري به‌عنوان رئيس‌جمهور اين كشور قدرت را در دست دارد. باتغيير قانون اساسي تاجيكستان در سال1999، او بار ديگر براي يك دوره 7ساله به رياست‌جمهوري انتخاب شد. در سال2003 نيز با برگزاري رفراندومي رياست‌جمهوري خود را براي 2دوره 7ساله تمديد كرد تا همچنان در قدرت باقي بماند.
در اين سه‌كشور سناريوي مشخصي براي پايان دادن به رياست‌جمهوري چهره‌هاي مذكور وجود ندارد. شايد بهترين سناريويي كه مي‌توان براي اين كشورها درنظر گرفت مورد صفرمراد نيازف، رئيس‌جمهور درگذشته تركمنستان باشد. نيازف در سال2006 درحالي‌كه پست رياست‌جمهوري تركمنستان را از سال1990 در دست داشت، درگذشت.
گفته مي‌شود قربان قلي بردي محمداف كه در انتخابات برگزار شده در همان سال به رياست‌جمهوري رسيد، همان فردي بود كه در زمان حيات نيازف براي جانشيني او در نظر گرفته شده بود. قرقيزستان مورد عجيب ديگري است؛ عسكر آقايف مانند ديگر رؤساي جمهور كشورهاي آسياي ميانه در سال1990 به رياست‌جمهوري انتخاب شد و تا سال2005 به‌مدت 3دوره اين پست را در اختيار داشت. در سال2005 انقلاب گل لاله باعث بركناري او از قدرت شد. در اين سال، قربان بيك باقايف به رياست‌جمهوري رسيد. باقايف نيز پس از اعتراض‌هاي وسيع خياباني در سال2010 از قدرت بركنار و رزا اوتونبايوا به‌عنوان رئيس دولت موقت تعيين شد. در انتخاباتي كه سال بعد برگزار شد، الماس بيك آتامبايف به رياست‌جمهوري رسيد.
- سياست متكي به فرد
شرايط موجود در جمهوري‌هاي آسياي ميانه كه اداره امورشان سال‌هاست متكي به يك فرد خاص شده را مي‌توان با مرور بخشي از گزارش گاردين در مورد انتخابات اخير قزاقستان بهتر درك كرد و آن اينكه اساسا مقام‌هاي اين كشور ترجيح مي‌دهند به فضاي كشورشان بدون نظربايف فكر نكنند. نظربايف حتي پيش از اينكه قزاقستاني وجود داشته باشد بر اين سرزمين حكومت مي‌كرده، دوره‌گذار آن به قزاقستان مستقل را مديريت كرده و از فرداي استقلال، اين كشور زيرنظر او اداره شده است؛ تصور اينكه اين كشور بدون نظربايف چگونه كشوري خواهد بود بسيار سخت است.
نظر شما