حاشیه‌های مرتبط با مذاکرات هسته‌ای از همان آغاز به‌کار دولت یازدهم و سکانداری وزارت خارجه در پیشبرد مذاکرات اگرچه اهمیتی به‌مراتب کمتر از کلیت مذاکرات و محتوای توافقات دارد، اما جلوه‌ای بیشتر در رسانه‌های داخلی و فضای سیاسی کشور داشته است.
از انتقال مسئولیت پرونده هسته‌ای به وزارت خارجه و حضور ظریف در فضای مجازی تا دیدار روحانی با نخست‌وزیر انگلیس و تماس تلفنی روسای‌جمهور ایران و آمریکا، و در کنار اینها برگزاری نشست‌های هسته‌ای مخالفان و موافقان مذاکرات که هریک با حاشیه‌هایی جنجالی‌تر از خود مذاکرات روبه‌رو بوده، نشان از حساسیت گروه‌های سیاسی نسبت به تاثیر نتیجه مذاکرات بر موازنه سیاست داخلی دارد.
آخرین نمونه از حاشیه‌های مرتبط با مذاکرات هسته‌ای را بدون شک باید در پیاده‌روی ۱۵دقیقه‌ای ظریف و جان کری در خیابان‌های ژنو دانست که قریب به 2هفته تریبون‌های رسانه‌ای گروه‌های سیاسی اعم از مخالف و موافق دولت را به صف‌آرایی و مباحثه وا داشت.
بخش مهمی از نیروهای انقلابی اگرچه دیدی منصفانه داشته و خارج از عرف بودن این سبک از مذاکرات را به وزیر امورخارجه یادآور می‌شدند.
اما کم نبود تحلیل‌ها و انتقاداتی که با پیوند زدن ماجرای پیاده‌روی ظریف و کری با موضوع اهانت نشریه فرانسوی به حضرت ختمی‌مرتبت، و سفر ظریف به فرانسه با هدف محکومیت تروریسم، تحرکات وزیرخارجه را خدشه بر احساسات مسلمانان و ضربه به جایگاه ضداستکباری جمهوری اسلامی تعبیر و تفسیر کردند.
در مقابل حامیان دولت هم با طرح مدعای پیاده‌روی ۴۵دقیقه‌ای جلیلی با برنز، معاون وقت وزارت خارجه آمریکا، بر آن بودند که ایراد منتقدان را خالی از اعراب تفسیر کنند و این همه در حالی بود که بنا بر روایت رسانه‌های نزدیک به سعید جلیلی، اصولا پیاده‌روی مورد ادعای رسانه‌های اصلاح‌طلب هرگز وقوع نیافته بود.
اگرچه وزیر خارجه در مسیر بازگشت از داووس بر این نکته اشاره کرده بود که به دلیل رعایت منافع ملی مدت‌هاست تصمیم گرفته جوابی به انتقاد‌ها و مخالفت‌ها ندهد .
آنچه حسن روحانی در هفته‌های میانی بهمن ماه در پاسخ به انتقاد‌ها از پیاده‌روی ظریف و کری ابراز کرد، حکایت از مدافع سرسختی دارد که وزیر خارجه را از موضع‌گری بی‌نیاز می‌کند: «ممکن است ایراد بگیرند و بگویند تندوکند راه رفته، کتش کج بوده یا عینکش طوری بوده است.
اینها حرف نشد... آن طرفی‌ها برای جمع خودشان کف می‌زنند و این طرفی‌ها معلوم نیست چه می‌کنند و گاهی هم برای آن طرفی‌ها کف می‌زنند. بعد می‌گوییم چرا برای آنها کف می‌زنید. می‌گویند انتقاد چیز خوبی است. باید گفت خدا عقل سالم را به بدن سالم بدهد».
اظهارات روحانی اما مثل همیشه با واکنش تندوتیز حسین شریعتمداری در روزنامه کیهان مواجه شد.
استدلال شریعتمداری در برابر اظهارات روحانی اگرچه عمدتا تکرار استدلال‌های قبلی منتقدان سیاست خارجی دولت بود اما حاوی نکته‌ای بود که می‌تواند ناظر به تاثیر نتیجه مذاکرات بر موازنه داخلی سیاست در ایران باشد: «ضمن تقدیر از زحمات شبانه‌روزی دیپلمات‌های محترم کشورمان، باید از جناب روحانی پرسید، غیر از خود شما چه‌کس دیگری به «کج بودن کت آقای ظریف»! یا «فلان‌طور بودن عینک» ایشان انتقاد کرده است؟!
چرا به جای پوزش از ملت به خاطر اقدام نابه‌جای وزیر محترم امور خارجه که اهانت به حیثیت نظام و مردم بود، صورت مساله را به‌گونه‌ای تغییر می‌دهید که بتوانید با استناد به آن منتقدان را مسخره کنید و از کنار این حرکت ناشایست که مفهومی جز مسخره کردن ملت نداشت، بی‌پاسخ عبور کنید؟»
جای انکار نیست که برخی رفتارهای دیپلماتیک وزارت خارجه دولت یازدهم علیرغم کارآمدی و کاربلدی و توصیف حمایتی رهبر معظم انقلاب از آنها تحت عنوان «فرزندان انقلاب» در کوران انتقادات بخش مهمی از گروه‌های سیاسی کشور، خارج از چارچوب‌های تعریف شده نظام برای پیشبرد مذاکرات بوده است.
اگرچه نمی‌توان ادعای پیوند پیاده‌روی ظریف با حوادث فرانسه و توهین نشریه فرانسوی به پیامبر اعظم را انتقادی بجا و منصفانه نسبت به ماجرای پیاده‌روی دانست اما می‌توان عنوان کرد این پیاده‌روی علاوه بر آنکه ضرورتی نداشته، خارج از عرف دیپلماتیک و جایگاه انقلابی جمهوری اسلامی در قبال زیاده‌خواهی‌های غرب بوده است.
فارغ از نکات فوق، حصول توافق یا شکست مذاکرات بدون شک به دلیل تاثیرگذاری بر موازنه نیروهای سیاسی داخل کشور دارای اهمیت و حساسیت است و همین حساسیت است که به برجسته شدن حاشیه‌ها و شکل گرفتن دوقطبی‌های سیاسی دامن می‌زند.
نتیجه مذاکرات چه شکست یا حصول توافق باشد، نیازمند زمینه‌سازی و تفاهم گروه‌های سیاسی است تا دامنه تاثیرات آن بر موازنه سیاسی موجبات نفی کلی و یا حمایت صددرصدی گروه‌ها و جناح‌های سیاسی از نتیجه مذاکرات را فراهم نیاورد.
اگرچه دولت امیدوار به حصول توافق است اما احتمال شکست مذاکرات همان‌قدر بر موازنه سیاسی داخلی تاثیر دارد که پیروزی و حصول توافق.
بهتر آن است که با پرهیز از دوقطبی‌سازی فضای سیاسی و مدیریت فضای داخلی، مذاکرات «برد - برد» در سیاست خارجی تبدیل به «بازی با حاصل جمع صفر» در فضای داخلی نشود.
منبع:همشهري ماه
نظر شما