به گفته رئيس مركز آمار ايران، مساحت زمين‌هاي زيركشت ايران شامل باغ‌ها و اراضي زراعي كه 16ميليون هكتار برآورد شده نسبت به اوايل دهه 80 خورشيدي با افت 6درصدي مواجه شده است. عادل آذر 2عامل كاهش زمين‌هاي كشاورزي را تغيير كاربري اين اراضي به‌ويژه در استان‌هاي شمالي كشور و ديگري بازده پايين سرمايه‌گذاري در بخش كشاورزي و رويگرداني تعدادي از بهره‌برداران عرصه كشاورزي از كسب و كار در اين عرصه قلمداد كرده؛ رويه‌اي كه موجب ازدست‌رفتن هزاران شغل و سرازيرشدن كشاورزان روستاها و شهرهاي كوچك به كلانشهرها و روي‌آوردن به مشاغل كاذب شده است. اما به راستي چه عواملي در كاهش تدريجي اراضي كشاورزي دخيل بوده و اقدامات دستگاه‌هاي اجرايي براي مقابله با اين روند چه نتايجي را دربرداشته است؟!
- عوامل مؤثر در كاهش اراضي كشاورزي
علاوه بر كاهش سرمايه‌گذاري در بخش كشاورزي، تخريب منابع طبيعي و تغيير كاربري اراضي كشاورزي، عوامل ديگري مانند كمبود آب، شوري و تحليل خاك كشاورزي نيز در كاهش 6درصدي اراضي كشاورزي طي 10سال گذشته دخيل بوده است. همچنين طي اين سال‌ها بخشي از اراضي كشاورزي در حالي براي توسعه شهري و روستايي استفاده شده كه در همه دنيا عدم‌توسعه شهرها در اراضي كشاورزي وفضاي سبز، استفاده بهينه از فضاهاي شهري و توسعه عمودي مناطق مسكوني اصلي پذيرفته شده است اما در كشورمان تبديل فضاهاي سبز، باغ‌هاي داخل شهرها و روستاها يا اراضي كشاورزي و باغات حاشيه شهرها، محور اصلي توسعه شهري و روستايي بوده است.
اجراي طرح‌هاي هادي و توسعه روستاها با الحاق اراضي كشاورزي براي ساخت‌وساز و تغيير كاربري اين عرصه‌ها به مناطق مسكوني يا ساخت ويلا از ديگر عوامل كاهش زمين‌هاي كشاورزي است. علاوه بر اين توسعه صنايع و بنگاه‌هاي خدماتي در اراضي كشاورزي حاشيه شهرها و روستاها نيز روند كاهش اراضي كشاورزي در 10سال گذشته را تشديد كرده است.
- نابودي يك ميليون هكتار زمين كشاورزي
به گفته رئيس سازمان امور اراضي كشور، آمارها نشان مي‌دهد كه طي 5دهه گذشته حدود يك ميليون هكتار از اراضي كشاورزي به‌دليل توسعه شهري و روستايي، ايجاد بنگاه‌هاي صنعتي و خدماتي در حاشيه شهرها و تغيير كاربري در اراضي كشاورزي خارج از محيط‌هاي شهري و روستايي مانند رشد ويلا‌سازي از دست رفته و مقابله با اين روند نيازمند اقدام هماهنگ وزارت جهادكشاورزي و ساير دستگاه‌هاي اجرايي و قضايي است.
قباد افشار با هشدار نسبت به خطر تغيير كاربري و تخريب 2.5ميليون هكتار از اراضي كشاورزي حاشيه شهرها و از دست رفتن توليد 20ميليون تن مواد غذايي به خبرنگار ما اعلام كرد كه حدود 2.5ميليون هكتار اراضي كشاورزي حاشيه شهرها به‌شدت در معرض تغيير كاربري با توسعه شهري و انگيزه مالكان براي افزايش چند برابري قيمت اين اراضي پس از ساخت‌وساز قرار دارد، به‌نحوي كه برخي از مالكان براي تغيير كاربري اين اراضي تلاش مي‌كنند تا زمين‌هاي مذكور را براي چند سال به‌صورت باير رها كرده و پس از لم يزرع شدن نسبت به تغيير كاربري آن اقدام كنند. به‌رغم مصوبه سال 86مجمع تشخيص مصلحت نظام، متأسفانه توجه چنداني به اجراي اين قانون نشده است. در قانون پيگيري اراضي باير آمده است، اگر كسي به‌مدت 5سال زمين كشاورزي حاشيه شهرها را كشت نكند، دولت مي‌تواند اين زمين‌ها را به افراد ديگري براي كشاورزي واگذار كند.
به گفته وي براي جلوگيري از سودجويي مالكان و تغيير كاربري اين اراضي اصلاح آيين‌نامه قانون جلوگيري از خرد شدن اراضي كشاورزي و باير رها كردن اين عرصه‌ها را در دستور كار قرار داده‌ايم و وقتي اين قانون به درستي اجرا و نظارت دقيقي برتوليد محصولات كشاورزي در اين اراضي صورت گيرد، تلاش برخي افراد كه براي فرار از قانون نسبت به شخم زدن سطحي اراضي و حتي بذرپاشي بدون برداشت روي آورده تا اينگونه اراضي را كشاورزي جلوه دهند، نيز ناكام خواهد ماند.
رئيس سازمان امور اراضي كشور در مورد اقدامات وزارت جهادكشاورزي براي مقابله با كاهش اراضي زراعي گفت: اين وزارتخانه با تشكيل يگان حفاظت از اراضي كشاورزي منابع طبيعي و انجام اقدامات پيشگيرانه براي كندي يا توقف روند كاهش اين عرصه‌ها تلاش مي‌كند. به‌نحوي كه اكنون يگان حفاظت در 130شهر كشور راه‌اندازي شده و تا سال آينده اين تعداد به 200شهر افزايش مي‌يابد. همچنين وزارت كشور ستادهاي پيشگيري را با مسئوليت استانداران و معاونين عمراني استان‌ها تشكيل داده و اين ستادها سعي مي‌كنند تا از تغيير كاربري اراضي كشاورزي ممانعت كنند. هماهنگي با بنياد مسكن انقلاب اسلامي براي جلوگيري از تغيير كاربري اراضي حاشيه روستاها و هماهنگي با وزارت راه و شهرسازي براي جلوگيري از الحاق اراضي كشاورزي به طرح‌هاي توسعه محيط شهري از ديگر اقدامات است.
وي درزمينه نتايج برخورد با تغيير كاربري اراضي كشاورزي افزود: طي 20سال گذشته حدود 90هزار پرونده براي تغيير كاربري‌غير مجاز حدود 90هزار هكتار اراضي كشاورزي تشكيل شده است. تا‌كنون براي بيش از 70هزار هكتار از اين اراضي احكام صادر و با اجراي آراي قضايي اين اراضي بازگردانده شده است اما بخشي از اين آرا هنوز اجرايي نشده است. همچنين بازگشت بخشي از اين اراضي به‌دليل تخريب خاك پس از ساخت و سازهاي غيرمجاز با مشكل مواجه است. اصلاح قانون براي جريمه‌هاي سنگين‌تر متخلفان را دنبال مي‌كنيم و به‌زودي لايحه دولت در اين زمينه به مجلس ارائه خواهد شد.
افشار از كاهش روند تخريب زمين‌هاي كشاورزي خبر داده و افزود: با اقداماتي مانند استقرار يگان حفاظت، هماهنگي دستگاه‌هاي اجرايي، قوه قضاييه و نيروي انتظامي اكنون آمارها نشان مي‌دهد كه متوسط روند تغيير كاربري اراضي كشاورزي كندتر شده و رقم سالانه حدود 6هزارو 500هكتاري تخريب و تغيير كاربري اين اراضي، با كاهش بيش از 30درصدي در سال‌جاري به كمتر از 4هزار و 500هكتار رسيده است. همچنين ميزان شناسايي تغيير كاربري‌ها از رقم 50درصدي گذشته به بيش از 80درصد افزايش يافته است. حدود 250شهر در معرض تخريب و تهديد داريم و اميدواريم كه تا پايان امسال 40درصد و تا پايان سال آينده كاهش 60درصدي تغيير كاربري اراضي كشاورزي را شاهد باشيم.
نظر شما