دل‌تنگ روزهایی که استاد از مرگ لاک‌پشتی حرف می‌زد که سرش داخل یک بطری پلاستیکی گیرکرده بود و راه تنفسش بسته‌شده بود. از زباله‌هایی که آتش به دامن محیط زیست می‌زند و دودش به چشم همه می‌رود. به چشم زمین، آسمان، درختان، پرندگان، حیوانات و... انسان!
کلاس‌های پرهیاهو درس به خاطره‌ها پیوست اما حرف‌های دکتر کهرم در ذهنم حک شد. پاک شدنی نبود حرف‌هایش چون هنوز شهر من از زباله پاک نشده. هنوز زباله‌های خانگی بیداد می‌کنند. این روز‌ها هر وقت دلم برای کلاس درس تنگ می‌شود، سراغ استاد کهرم می‌روم و این بار به بهانه کمپین آسمان آبی- زمین پاک با او گفتوگو کردم.
-
دکتر کهرم شما در جایگاه مشاور خانم دکتر ابتکار در مورد کمپین آسمان آبی زمین پاک شهرداری تهران چه نظری دارید؟
از دیدگاه من شهرداری تهران اقدامات بسیار ارزنده‌ای را به اجرا درآورده که کمپین آسمان آبی- زمین پاک یکی از آن‌هاست؛ اما من می‌خواهم قبل از پرداختن به کمپین ابتدا مروری به آن اقدامات داشته باشم.
-
منظورتان اقدامات شهرداری در حوزه محیط‌زیست است؟
بله. من شهرداری تهران را ستایش می‌کنم به خاطر اینکه طی هشت سال اخیر که سازمان محیط زیست ما فعالیت جدی نداشت و کمیته پایش آلودگی هوای سازمان به مدت ۵ سال اصلا تشکیل نشد؛ شهرداری در تمام این مدت واقعا فعال بود و جور سازمان محیط‌زیست را می‌کشید. این را گفتم که به این نکته اشاره‌کنم که با توجه به اقدامات دل سوزانه شهرداری در خصوص محیط‌زیست شهری طی ۸ سال گذشته. ورود شهرداری به کمپینی بانام آسمان آبی زمین پاک بسیار شایسته و بجاست.
- یکی از محورهای این کمپین توجه به بحث پسماندهای شهری و تفکیک آن‌ها از مبدأ و فرهنگ‌سازی در این خصوص است، با توجه به اینکه در هیچ‌کدام از شهرهای دنیا پسماند هر روز جمع نمی‌شود، شما نتیجه این اقدام را چطور ارزیابی می‌کنید؟
شهرداری تهران باوجود محدودیت‌های زیادی که وجود دارد، در زمینه‌های جمع‌آوری پسماند به‌گونه‌ای عمل کرده که من به‌جرئت می‌توانم بگویم که تجربه حضور من در کشورهای مختلف دنیا نشان می‌دهد که تهران در زمره یکی از تمیزترین شهرهای دنیاست.
- واقعا ما می‌توانیم ادعا کنیم که شهرمان به لحاظ جمع‌آوری پسماند در زمره شهرهای تمیز دنیا قرار دارد؟
بله. با قاطعیت. تهران به لحاظ پاکیزگی شهری با شهرهایی مثل لندن و شهرهای معروف دنیا رقابت می‌کند.
- منظورتان از نظر تولید پسماند که نیست؟
نخیر!
- چون فرمودید ما در زمره تمیزترین شهرهای دنیا هستیم؟
بله ولی حرف من در مورد جمع‌آوری پسماند بود، ما تمیز هستیم برای اینکه شهرداری روزی چند مرتبه پسماندهای شهری را جمع‌آوری می‌کند وگر نه متأسفانه بسیاری از شهروندان ملاحظه در تولید پسماند ندارند. من به‌جرئت می‌توانم بگویم در هیچ‌کدام از شهرهای دنیا پسماند شهری هرروز جمع‌آوری نمی‌شود. شهرداری تهران به‌صورت روزانه زباله‌های خشک و‌تر را جمع‌آوری می‌کند...
- شما تجربه حضور در کشورهای مختلف دنیا را داشته‌اید، شیوه جمع‌آوری پسماند در شهرها و کشورهای توسعه‌یافته چگونه است؟
یقین بدانید این‌طور نیست که روزانه پسماندها را جمع‌آوری کنند؛ مثلا در شهر لندن هفته‌ای ۳ بار زباله‌های خانگی را جمع‌آوری می‌کنند. در کالیفرنیا که چشم و چراغ آمریکاست، هفته‌ای یک‌بار پسماندها جمع‌آوری می‌شود. این در حالی است که در شهر ما این اتفاق هر چند ساعت یک‌بار می‌افتد و تنها خواسته‌ای که شهرداری از مردم دارد این است که زباله‌ها را رأس ساعت ۹ بیرون بگذارند.
- که متأسفانه این اتفاق هم نمی‌افتد و مردم رأس ساعت ۹ زباله‌هایشان را بیرون نمی‌گذارند...
با توجه به همکاری که شهرداری با مردم دارد، من مطمئنم که بحث سر ساعت بیرون گذاشتن زباله‌ها با فرهنگ‌سازی حل می‌شود. همین کمپین آسمان آبی - زمین پاک نتایج امیدبخشی دارد به شرط آن‌که همه به کمک شهرداری بیایند و همکاری کنند. از نهادهای مسئول گرفته تا شهروندان...
- در مورد تفکیک پسماند از مبدأ هم می‌توان با همین اطمینان صحبت کرد و یقین داشت که مردم بحث تفکیک از مبدأ را هم رعایت خواهند کرد؟
علت اینکه زباله‌های خانگی در مبدأ تفکیک نمی‌شود این است که یک ماشین همه زباله‌ها را یکجا جمع می‌کند. طبیعی است که مردم به این باور می‌رسند که اگر زباله‌هایشان را تفکیک کنند، زحمت‌هایشان بی‌نتیجه خواهد ماند؛ بنابراین باید شهرداری برای جمع‌آوری پسماند خشک و تر به‌صورت جداگانه برنامه‌ریزی کنند تا انگیزه مردم بیشتر شود.
-
من دیروز یک‌جمله‌ای را شنیدم که دوستی می‌گفت: رسیدن به زمین پاک راحت‌تر از رسیدن به آسمان آبی است، شما در این زمینه چه پیشنهادی دارید؟
اینکه شهرداری این مسئولیت بزرگ را برعهده‌گرفته و به‌صورت کمپین به دنبال عملیاتی شدن ماجرای زمین پاک و آسمان آبی است، بسیار قابل‌تقدیر است؛ اما از دیدگاه من هم رسیدن به زمین پاک خیلی راحت‌تر است تا آسمان آبی. به‌هرحال شهرداری تهران، وقت و هزینه زیادی را بابت جمع‌آوری پسماند مصرف می‌کند، اما برای سرعت بخشیدن به طرح زمین پاک-آسمان آبی و فرهنگ‌سازی در زمینه تفکیک زباله از مبدا باید روزهای مشخصی از هفته را به جمع‌آوری پسماند خشک اختصاص دهد؛ مثلا روزهای دوشنبه پسماندهای پلاستیکی و بطری و... را جمع‌آوری کند، روزهای چهارشنبه کاغذ‌ها را... این روش باعث می‌شود کم‌کم ذهن مردم به‌روزهای خاص عادت کند و زباله‌های تفکیکی خود را در آن روز‌ها از خانه بیرون بگذارند. در ضمن باید مخازن ویژه‌ای هم جهت این پسماندها تعبیه شود.
-
چرا رسیدن به آسمان آبی سخت‌تر است؟
سخت‌تر است؛ به این دلیل که شهرداری یک تنه نمی‌تواند از پس مسائلی که باعث ایجاد آلودگی هوا می‌شود برآید. حتی اگر شهرداری تهران تمام توان و نیرو‌هایش را صرف فرهنگ‌سازی در خصوص نحوه رانندگی و رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی و احترام به خط سفید کند باز هم مسائل ریشه‌ای‌تری وجود دارد که تا آن‌ها حل نشوند، مشکل آلودگی هوای تهران حل نخواهد شد و رسیدن به آسمان آبی دشوار خواهد شد.
-
منظورتان بنزین بدون استاندارد، تولید خودرو، ناهماهنگی دستگاه‌های مسئول و مواردی از این دست است؟
بله. تا زمانی که خودروساز‌ها با شهرداری همراه نشوند و خودروهای استاندارد تولید نکنند تا زمانی که وزارت نفت با شهرداری همراه نباشد و بنزینی که تولید می‌کند استانداردهای یورو ۴ را نداشته باشد و تا زمانی که راهنمایی و رانندگی با شهرداری هم گام نشود و قوانین ترافیکی سفت‌وسخت اجرا نکند و تا زمانی که مراکز معاینه فنی به اندازه کافی نباشد و موتورسیکلت‌هایی که هرکدامشان هشت برابر یک خودرو آلودگی تولید می‌کنند با این حجم وسیع در شهر تردد کنند، هر طرحی با چالش‌هایی روبهرو خواهد شد.
- پیشنهاد شما برای به ثمر رسیدن کمپین آسمان آبی- زمین پاک و رسیدن به یک نتیجه ایدهآل و شهری سالم و پاک چیست؟
من فکر می‌کنم آقای قالیباف در دوره خدمتش به شهرداری تهران، امتحان خود را به‌خوبی پس داده و همه مردم به این مرد، اعتماد دارند؛ بنابراین برای اجرایی شدن این کمپین و به ثمر نشستن آن باید آقای قالیباف در یک برهه از زمان، مدیریت کل شهر را به دست‌گیرد و همه ارگان‌ها موظف به همکاری با او باشند. در این صورت با یک مدیریت جهادی اتفاقات عظیمی رخ خواهد داد؛ اما اگر قرار باشد وضعیت به همین منوال پیش رود و همه ارگان‌ها کار خودشان را بکنند و همچنان خودروساز‌ها تولیدات غیراستاندارد وارد بازار کنند و اوضاع بنزینی و موتورسیکلت و... به همین شکل باشد، شهرداری فقط در زمینه زمین پاک موفقیت‌هایی را کسب خواهد کرد اما در مورد آسمان آبی نتیجه مثبتی نخواهد گرفت. مگر اینکه آقای قالیباف جلو بیفتد مدیریت جامع شهر به عهده بگیرد.
-
برگردیم به بحث پسماند، در خصوص آسیب‌های پسماند به محیط‌زیست هم توضیح باید بفرمایید؟
حدود ۶۰ سال پیش بود که پلاستیک اختراع شد و با این اختراع یک بلا و یک مصیبت وارد محیط‌زیست شد. یادم است که من یک کودک ۷-۶ ساله بودم که برای اولین بار کاور پلاستیکی لباس به تهران آمده بود و در خیابان لاله‌زار به قیمت ۵ ریال فروخته می‌شد. هیچ‌وقت فراموش نمی‌کنم که مردم چه سر و دستی می‌شکستند که از آن کاور‌ها بخرند، من هم به دلیل هجوم مردم توجهم به سمت این کالای جدید جلب شد و یکی از آن‌ها خریدم آن‌قدر از این خرید خوشحال بودم که فکر می‌کردم یک اتفاق بزرگ در زندگی‌ام رخ‌داده؛ اما آن روز نمی‌دانستم که این (پلاستیک) چه بلایی به جان محیط‌زیست خواهد انداخت.
-
حالا دیدگاهتان در مورد پلاستیک چیست؟
متأسفانه این روز‌ها شاهد هستم که ایران در حال مدفون شدن در زیر لایه‌ای از نایلون است و اگر یک فکر اساسی برای مصرف بی‌رویه پلاستیک نکنیم آینده خوبی را پیش‌بینی نمی‌کنم.
-
گفتید که کشور ما در حال مدفون شدن زیر پلاستیک است، یعنی اوضاع تا این حد خطرناک شده؟
بله دقیقا. این مسئله در شهرها به‌خصوص تهران به دلیل وجود ساختمان‌های بلند به چشم نمی‌آید؛ اما همین‌که از شهر خارج شوی در خیابان‌ها و فضاهای باز اطراف شهر این مسئله مشهود است. یادم است یک بار من یک مهمان خارجی داشتم که برای تفریح از شهر خارج شدیم. او پلاستیک‌هایی را که در اطراف شهر به بوته‌های خار چسبیده بود با تعجب نگاه می‌کرد و تصور می‌کرد که این یک روش کشاورزی است. در حالی که این پلاستیک‌های چسبیده به بوته‌های خار برای محیط‌زیست سم است.
-
این مسئله‌ای است که اکثر کشورهای دنیا با آن درگیر هستند؟
بله. متأسفانه پلاستیک کل دنیا را تحت تأثیر قرار داده به طوری که در هاوایی یک کوه بزرگ از میلیارد‌ها بطری پلاستیکی تشکیل‌شده که توسط جریانات آب در یک قسمت جمع شده و هر لحظه هم وسعت آن بیشتر می‌شود. این کوه عظیم پلاستیکی به قاره ششم معروف است و این یعنی فاجعه!
-
خیلی از مردم نمی‌دانند که خاک قدرت تجزیه پلاستیک را ندارند یا از اهمیت آن بی‌خبر هستند...
بله حتما. شما تصور کنید که مثلا اگر فردی در دوره هخامنشی یک زباله پلاستیکی در طبیعت رها می‌کرد تازه در زمان ما آن پلاستیک به چرخه طبیعت برمی‌گشت. این فاجعه نیست؟ حالا تصور کنید که زباله‌های پلاستیکی که ما وارد چرخه طبیعت می‌کنیم چه سرنوشتی خواهند داشت. شاید اگر این مسئله را بدانیم زباله‌هایمان را آگاهانه‌تر تولید کنیم.
حتما همین‌طور است. قدر مسلم، حالا می‌دانیم که هیچ باکتری و ویروس و آمیبی نمی‌تواند روی پلاستیک اثر بگذارد درحالی‌که خاک این قدرت را دارد که آهن را تجزیه کند اما در مورد پلاستیک این اتفاق نمی‌افتد.
به نظر من شهرداری باید غیر از تفکیک از مبدا بحث مصرف را هم فرهنگ‌سازی کند. اینکه مردم آموزش ببینند که مصرف ظروف یک‌بار مصرف نایلون‌ها را به کاهش دهند و با این روش تولید این نوع زباله‌ها را کاهش دهند.
-
منظورتان این است کیسه‌های نایلونی در فروشگاه‌های عرضه نشود؟
چه اشکالی دارد؟ به نظرم شهرداری باید غیر از فرهنگ‌سازی در زمینه تفکیک زباله در مبدأ مصرف کیسه‌های پلاستیکی را در فروشگاه‌های زیرمجموعه‌اش مثل شهروند و میدان‌ها میوه و تره‌بار به صفر برساند تا مردم کم‌کم عادت کنند که کیسه پلاستیکی را از مصارف روزانه خود حذف کنند. به این ترتیب یکی از مسائل اصلی آسیب‌زننده در پسماندهای شهری که همان نایلون است خودبه‌خود کم می‌شود و مردم یاد بگیرند که با کیسه‌های پارچه‌ای یا ساک دستی‌های چرخ‌دار به خرید بروند و عادت به مصرف کیسه‌های نایلونی را ترک کنند. با این همه من باز هم از شهرداری تهران بابت این طرح تقدیر و تشکر می‌کنم و امیدوارم کمپین آسمان آبی- زمین پاک با موفقیت کامل مواجه شود.
منبع: تهران شهر
نظر شما