ورود به دارالفنون برای خبرنگاران ممنوع بود و این‌بار که همین هفته گذشته درهای دارالفنون به روی خبرنگاران گشوده شد تا پاسخ افکار عمومی درباره مرمت دارالفنون از طریق رسانه‌ها داده شود، سؤال‌های جدیدی درخصوص مرمت نخستین مدرسه مدرن در ایران ایجاد شد. آیا مرمت دارالفنون با تزریق بتن بر دیوارهای آجری این بنای تاریخی که با برخورداری از عمر 163ساله در سال 1375به فهرست آثار ملی کشور افزوده شد مورد تأیید کارشناسان است؟ آیا مرمت سقف‌های شیروانی دارالفنون با برداشتن سقف‌های چوبی و جایگزینی خرپاهای فلزی عظیم شبیه به یک سوله اقدامی کارشناسی شده است؟
دارالفنون، 163سال پیش
دارالفنون به سختی در تاریخ ایران پابرجا ماند. 13روز پیش از قتل امیرکبیر این نخستین مدرسه عالی در ایران نخستین شاگردان خود را گرفت و امیرکبیر نتوانست نخستین شاگردان مدرسه‌ای را که خود کلنگ ساخت آن‌را پس از سفر روسیه برزمین‌زد تماشا کند. روزنامه وقایع اتفاقیه در افتتاحیه دارالفنون نوشت: «در روز یکشنبه پنجم‌ماه ربیع نخستین از سال ۱۲۶۸ هجری مطابق سنه خامسه از جلوس سعادت مانوس، مدرسه مبارکه دارالفنون، واقع در ارک محروسه تهران که بنا و انشاء از سال سابق شروع شده بود بر حسب امر فرمان مطاع افتتاح گردید و از آن تاریخ علوم مستظرف و فنون مستحدث و صنایع مستغرب که حکمای اروپا اساس آنها را در ظرف چندین قرن برپا ساخته بودند در این تأسیس با تقدیس انتشار همی گرفت و اشتهار همی پذیرفت.»
163سال از عمر دارالفنون ایران گذشته است. مدرسه‌ای که نخستین معلمانش را داوودخان مسیحی، نماینده امیرکبیر انتخاب کرده بود. وی برای انتخاب معلم‌ها به اتریش سفر کرده بود. استادان برای امور نظامی، فیزیک، شیمی، داروسازی، معدن و طب انتخاب شدند. یاکوب ادوارد پولاک معلم طب بود. دکتر فوکتی، معلم طبیعیات و داروسازی، چارنوتا، معلم معدن‌شناسی و زاتی، معلم ریاضیات و هندسه شد. موسیو کرشیش فرانسوی هم آن‌روزها معلم توپخانه مدرسه دارالفنون بود. آلفرد بارون دی‌گومنس، معلم پیاده‌نظام و نمیرو، معلم سواره‌نظام شد و بعدها هم موسیو ریشارد فرانسوی و میرزاملکم‌خان از ارامنه جلفا برای تدریس در رشته‌های زبان فرانسه و جغرافیا به دارالفنون رفتند. اکنون دارالفنون بعد از گذشت یک‌ونیم قرن در خیابان ناصرخسرو تهران در حال مرمت است. پروسه مرمت این نخستین مدرسه عالی ایران از تالار نمایشی آن شروع شده است. سقف‌ها برداشته شده‌اند تا سازه‌های فلزی حجیم سقف این بنای تاریخی ثبت ملی شده را بپوشاند و تزریق بتن بر دیوارهای تالار وسیع نمایشی روی همان آجرهای بنا انجام شود.
2 نگاه متفاوت به مرمت دارالفنون
ابوطالب حافظی مدیر مدرسه دارالفنون می‌گوید: بنای نخستین دارالفنون 50اتاق درس داشت 80سال که از عمر بنا گذشته بود چون دیدند ساختمان در حال تخریب است و شاگردان نیز به نمور بودن دیوارها اعتراض می‌کردند یکی از شاگردان همین مدرسه که بعدها نماینده مجلس شده بود نطق کرد که مدرسه اول را تخریب کنند. براساس آنچه حافظی می‌گوید: در سال 1305دستور تخریب بنا و ساخت دوباره آن داده شد و طراحی ساختمان جدید برعهده مهندس مارکوف روسی بود. مدرسه دارالفنون که اکنون 32کلاس درس متروکه دارد. تا سال‌های پیش از انقلاب دبیرستان بود و پس از انقلاب نیز خوابگاه دانشجویان شد. به گفته مدیر کنونی این مدرسه تاریخی همزمان با ثبت این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی کشور در سال 1375تلاش‌ها برای مرمت، بهسازی و بازسازی دارالفنون آغاز شد. بدین‌ترتیب در سال 84بود که حدود 2میلیارد تومان اعتبار برای مرمت دارالفنون تخصیص داده شد و 300میلیون تومان آن نیز به گفته مدیر کنونی این مدرسه به‌منظور بازسازی محوطه و حلبی‌های شیروانی‌ها درنظر گرفته شد و با همین هزینه ساختمان‌های الحاقی نیز تخریب و آماده بازسازی شد. ابوطالب حافظی می‌گوید: طرح‌های مرمتی آماده بود اما 2نگاه کار را تعطیل کرد. آموزش و پرورش می‌گفت ساختمان باید مقاوم‌سازی شود تا بنا به هنگام زلزله تخریب نشود و در بخش مرمتی نگاه نوسازی به دارالفنون وجود داشت. همین نگاه فنی باعث شد کار متوقف شود. حافظی از تخصیص 500میلیون تومان اعتبار برای تداوم مقاوم‌سازی‌‌ها در دارالفنون از سوی وزارت آموزش و پرورش خبر می‌دهد. به گفته او، با تخصیص این اعتبار سالن نمایشی تا چند‌ماه آینده قابل استفاده است.
مدیر مدرسه تاریخی دارالفنون در پاسخ به این سؤال همشهری که آیا تزریق بتن بر دیوارهای تالار نمایشی با برداشتن سقف‌ها و قرار دادن خرپاهای فلزی عظیم به جای چوب مورد تأیید کارشناسان مرمت است؟ گفت: پس از بازدید دکتر نجفی از دارالفنون قرار بر تدوین طرح مرمتی دارالفنون شد و آموزش و پرورش نیز متعهد شد که هر میزان اعتبار لازم است برای مرمت دارالفنون تخصیص بدهد. اکنون نیز قرار است پس از اعلام‌نظر کمیته مشترک میراث فرهنگی، آموزش و پرورش و سازمان نوسازی مرمت دارالفنون بار دیگر انجام شود.
دارالفنون، موزه تاریخ آموزش و پرورش
کاربری جدید مدرسه دارالفنون براساس طرحی که مدیر این مدرسه تاریخی برای همشهری تشریح کرد، موزه است. براین اساس در طبقه نخست این مدرسه، 16اتاق به‌عنوان مرکز اسناد و موزه تعلیم و تربیت تاریخ آموزش و پرورش در ایران که دربرگیرنده اسناد قبل از اسلام، دوره‌های اشکانی، اسلامی، قاجار و صفویه و پهلوی اول و دوم است مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و در همین طبقه یک گالری مخصوص امیرکبیر نیز افتتاح می‌شود.
قسمت بالایی نیز قرار است به‌عنوان مرکز پژوهشی برای دانشجویان و محققان مورد استفاده قرار بگیرد و در ضلع شمالی این مدرسه نیز مراکز اداری و آموزشی ایجاد می‌شود. حافظی بار دیگر با تأکید بر اینکه مرمت دارالفنون یک موضوع فنی و مرمتی است که در 2هفته آینده در جلسه کمیته مشترک مورد بررسی قرار می‌گیرد افزود: مرمت دارالفنون تحت نظر مستقیم میراث فرهنگی است و برنامه‌های عملیاتی و عمرانی توسط سازمان میراث فرهنگی اعلام می‌شود. وی گفت: یکی از دلایل تأخیر در مرمت ساختمان اصلی به این خاطر است که دوستان میراث باید نظر بدهند و طرح مقاوم‌سازی را تأیید کنند.
حافظی همچنین درخصوص مرمت سالن نمایشی دارالفنون به شیوه تزریق بتن بر دیوارها و ایجاد بنای فلزی عظیم در این سالن گفت: طرح مرمتی سالن نمایشی را سازمان نوسازی کشور تهیه کرد که تحویل سازمان میراث فرهنگی شده و در 4جلسه مشترک با حضور مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران، رئیس سازمان نوسازی و وزارت آموزش و پرورش اجازه انجام طرح مقاوم‌سازی داده شد و وجب‌به‌وجب مرمت‌ها نیز با نظارت سازمان میراث فرهنگی انجام شده است.
