باز هم موسیقی با کلام!

 سال‌هاست که تلویزیون، ساخت سریال‌ها را در برنامه‌های خود‌ قرار داده ‌است؛ سریال‌هایی که ابتدا هفته‌ای یک‌بار پخش می‌شد و مخاطب برای دیدن ادامه داستان که معمولا در جای حساس هم قطع می‌شد، باید تا هفته بعد صبر می‌کرد اما از چندسال پیش پخش سریال‌های تلویزیونی با تغییراتی مواجه شد. تنوع‌طلبی مخاطبان موجب شد صداو‌سیما به فکر ساخت سریال‌هایی بیفتد که هر شب پخش شود.

این اتفاق اگرچه خیلی دیر رخ داد و البته بعد از آن مدت کوتاهی هم به پخش یک‌روز درمیان سریال‌ها پرداخت اما به هر حال چندی است که صداوسیما هم به جرگه شبکه‌هایی پیوسته که به‌واسطه پخش سریال‌های شبانه، قصد دارند مخاطبان بیشتری را جذب کنند. تا آنجا که دیگر هر سریال تلویزیونی یک عنوان مناسبتی نیز دارد و به غیراز محرم و رمضان و نوروز، فصل‌ها هم اضافه شده‌اند؛ سریال‌های تابستانه، سریال‌های پاییزی و... .

از ابتدای پاییز چند سریال شبانه روی آنتن رفتند که البته پخش برخی از آنها از تابستان شروع شد. «ماتادور» به کارگردانی فرهاد نجفی(که به‌تازگی پخش آن تمام شده‌ است)، «پژمان» به کارگردانی سروش صحت، «همه بچه‌های ما» به کارگردانی تاجبخش فنائیان، «اولین انتخاب» به کارگردانی مهدی صباغ‌زاده و... . از آنجا که در این سریال‌ها نیز همچون سایر سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی هدف جذب مخاطب و سرگرم شدن مردم است، موسیقی نقش مهمی را به‌عهده دارد اما متأسفانه چندی است که موسیقی سریالی کاربرد خود را از دست داده و حتی دیگر نقش زینتی را هم ندارد. در میان سریال‌های در حال پخش، تنها موسیقی سریال پژمان (اثر گروه دنگ‌شو)، حرفی برای گفتن دارد. موسیقی این سریال طنز، مؤلفه‌های طنز را دارد و همین یک نقطه‌قوت برای آن محسوب می‌شود؛ چراکه به جرأت می‌توان گفت که تا به حال برای موسیقی سریال‌های طنز فکر نشده بود و برای این ژانر سریال هم از همان مؤلفه‌های مربوط به سایر ژانرها جهت ساخت موسیقی استفاده می‌شد. در حقیقت تنها تلاش آهنگسازان سریال‌های طنز، استفاده اغراق‌آمیز از برخی سازها در سکانس‌های طنزآمیز بود و همه این صداها هم صرفا با کمک صداهای سمپل ایجاد می‌شد.

گروه موسیقی دنگ‌شو که سال گذشته موسیقی سریال طنز «دزد و پلیس» را نیز ساخته در سریال پژمان هم از خط‌های آوازی استفاده کرده و هم موسیقی باکلام را در تیتراژ پایانی گنجانده است. اگرچه تیتراژ ابتدایی به موسیقی کلی سریال دزد و پلیس نزدیک است اما تیتراژ پایانی با شعری مناسب کلیت سریال، پایان خوبی محسوب می‌شود. در مجموع برای سریال پژمان، یک موسیقی درخور سریال و مخاطب ساخته شده است. در این سریال سازهایی که معمولا در سایر کارهای گروه دنگ‌شو استفاده می‌شود، به‌کار رفته ازجمله پیانو، ساکسیفون، تنبک، کنترباس یا گیتارباس و سازهای کوبه‌ای. آنچه موسیقی پژمان را از سایر سریال‌ها متمایز می‌کند همین استفاده از صدای اصلی سازها به جای صداهای سمپل است. اتفاقی که متأسفانه در ساخت موسیقی سریال ماتادور (به آهنگسازی افشین عزیزی) رخ داده و به‌رغم خواننده حرفه‌ای و نیز شاعر بنامی چون افشین یداللهی، موسیقی این سریال را در حد یک موسیقی ضعیف تلویزیونی پایین آورد. به‌طوری که حتی ترانه و صدای احسان خواجه‌امیری که در تیتراژ پایانی شنیده می‌شود نیز نتوانسته موسیقی سریال ماتادور را از یکنواختی درآورد. به‌عنوان نمونه برای صحنه‌های تعقیب و گریز در این سریال از موسیقی سمپل ساده‌ای استفاده شده که کمترین حسی را در مخاطب ایجاد نمی‌کند. البته این نکته تنها به آهنگساز مربوط نمی‌شود؛ به‌طور کلی هیچ‌گاه درباره آهنگسازی برای ژانرهای مختلف سینمایی و تلویزیونی پژوهش نشده و بین آهنگساز سریال‌های طنز، درام خانوادگی، پلیسی و جنایی تفاوتی وجود نداشته است.

موسیقی سریال اولین انتخاب ساخته سیدعماد توحیدی با خوانندگی مجید اخشابی براساس سروده حامد حسین‌خانی نیز ضعف سایر سریال‌های طنز را دارد اما موسیقی سریال همه بچه‌های ما ساخته محمد محمد‌علی یک موسیقی تقریبا خوب از کار درآمده است. استفاده از سازهای کمانچه و سه‌تار در کنار ویلن و آواهای زنانه، فضای حزن‌آلود سریال را به خوبی به گوش می‌رساند. نکته مشترک در همه سریال‌هایی که از نوروز به بعد پخش شده‌اند، استفاده از موسیقی باکلام یا همان ترانه و تصنیف است که گویی چند سالی است به پای ثابت تیتراژها تبدیل شده و انگار موسیقی سریال اگر کلام نداشته باشد، موسیقی نیست! درست است که گوش مخاطبان ایرانی به موسیقی باکلام عادت کرده و حتی در تماشای سریال هم دوست دارند موسیقی با کلام بشنوند اما این نکته کم‌کم دارد به نقطه ضعف سریال‌ها تبدیل می‌شود و همه‌گیرشدن موسیقی باکلام در سریال‌های تلویزیونی می‌تواند به واکنش منفی مخاطب منجر شود. به‌ویژه آنکه نام آهنگسازان، خوانندگان و شاعران در اغلب سریال‌ها تکراری شده است. درحالی‌که موسیقی سریال قرار نیست که همیشه مخاطبی جدا از مخاطب سریال داشته باشد. موسیقی سریال باید در درجه اول با سریال هماهنگ باشد و این هماهنگی صرفا به‌معنای داشتن موسیقی باکلام نیست. اینطور به‌نظر می‌رسد که آهنگساز و تهیه‌کننده سریال‌ها قصد دارند کاری کنند که موسیقی آنها بدون تماشا نیز شنیدنی باشد اما نکته در این است که می‌توان یک موسیقی تماشایی و شنیدنی بی‌کلام برای سریال ساخت. همچون حسین علیزاده که موسیقی بی‌کلامی که او برای سریال «زیر‌تیغ» ساخت، یکی از بهترین آثاری است که در حوزه موسیقی به‌طور کلی، ساخته شده است.