به نحوی که براساس آمار بانک مرکزی، قیمت هر کیلو سیب زمینی در هفته منتهی به چهارم خرداد ماه نسبت به هفته مشابه در ماه قبل 61 درصد افزایش داشته و قیمت این محصول در بازارهای سطح شهر به بیش از هزار تومان نیز رسیده است.
قیمت سیب زمینی طی 2 تا 3 هفته گذشته روند صعودی داشته به نحوی که اکنون هر کیلو سیب زمینی داخلی در میادین عمده‌فروشی 600 تا 700 تومان و هر کیلو سیب زمینی پاکستانی 300 تومان به فروش می‌رسد.
این در حالی است که وزارت بازرگانی به دنبال نوسان قیمت این محصول در سال گذشته اجرای طرح تنظیم بازار را با کمک اتحادیه‌ها و صنوف توزیعی مورد توجه قرار داد. اما با این وجود نوسان قیمت این محصول تداوم یافت. گرچه پیش از این مسئولان این وزارتخانه ورود سیب زمینی طرح کشت استمرار به بازار را عامل تنظیم بازار این محصول قلمداد کردند اما به نظر می رسد نبود سیاستگذاری مشخص در زمینه تولید و عرضه محصولات کشاورزی از عوامل مؤثر در نابسامانی قیمت این محصولات است.
وجود شرایط آب و هوایی مناسب در کشورمان سبب شده تا ایران به سرزمینی چهار فصل که قادر به تولید انواع محصولات کشاورزی در فصول مختلف سال است تبدیل گردد. اما به نظر می‌رسد متولیان امر تولید از این موهبت الهی استفاده مطلوبی نکرده‌اند گرچه در سال‌های اخیر توجه به کشت همزمان و اجرای طرح استمرار در برخی محصولات کشاورزی مانند سیب زمینی مورد توجه قرار گرفته اما با این وجود حتی در شرایطی که بازار داخلی به شدت نیازمند محصولات کشاورزی تولید داخل است، به دلیل نبود شبکه توزیع و ناتوانی در اجرای سیاست‌های تنظیم بازار این محصولات، باز هم نوسان قیمت و عرضه را شاهد هستیم.
گرچه همواره واردات به عنوان ساده و سریعترین راهکار تأمین نیاز بازار به این محصولات در شرایطی مورد توجه دستاندرکاران قرار گرفته که پس از اشباع بازار با محصولات وارداتی، پیامد این گونه اقدامات، که همان کاهش شدید قیمت و زیان تولیدکنندگان داخلی است، نمایان می‌شود.
طی سال‌های گذشته بارها گلایه تولیدکنندگان میوه و مرکبات از نوسان قیمت این محصولات را شاهد بوده‌ایم، اما شاید افزایش لجام گسیخته قیمت گوجه فرنگی در سال گذشته و فریاد استمداد کشاورزان تولیدکننده این محصول در اردیبهشت ماه سال جاری، مصداق بارزی از این نابسامانی چرخه تولید و عرضه بوده است.
موضوعی که در روزهای اخیر با افزایش بی ضابطه قیمت سیب زمینی و در روزها آتی با کاهش قیمت این محصول به دلیل عرضه زیاد سیب زمینی وارداتی پاکستانی در بازار با از بین رفتن تولیدات داخلی تکرار خواهد شد چراکه هنوز متولیان امر تولید، توزیع و فرآوری محصولات کشاورزی شناخت کافی از ظرفیت‌های تولید و میزان نیاز بازار داخلی به این محصولات نداشته و قادر به ارائه راهکار اصولی برای جلوگیری از زیان تولید کننده و مصرف کننده نبوده‌اند.
موضوعی که در نشست‌های تنظیم بازار میوه و مرکبات در روزهای پایانی سال گذشته نیز بارها توسط اتحادیه‌ها و اصناف توزیعی مطرح شد. از سوی دیگر از صنایع جانبی کشاورزی در کنار مراکز تولید نیز اثری نیست تا در صورت کاهش قیمت، برای جلوگیری از زیان تولیدکننده این محصولات خرید و فرآوری شود.
نبود سیستم حمل و نقل سریع و ارزان قیمت و توزیع مناسب نیز از دیگر موانعی است که عرضه این محصولات در بازار مصرف را با مشکل مواجه ساخته است. با این روند آیا می‌توان پیامدی جز نابسامانی در تولید و عرضه محصولات کشاورزی را انتظار داشت. بررسی نوسانات اخیر قیمت سیب زمینی و دیدگاههای برخی کارشناسان و دستاندرکاران تنظیم بازار بیانگر واقعیت‌های دیگری است.
کاهش تعرفه واردات
مدیرکل دفتر تأمین و توزیع کالای وزارت بازرگانی با اشاره به این که وزارت جهاد کشاورزی کاهش تولید را عامل افزایش قیمت این محصول عنوان کرده در پاسخ به اقدامات این وزارتخانه برای تنظیم بازار سیب زمینی می‌گوید: با کاهش تولید داخلی یک محصول تنها ابزار در اختیار وزارت بازرگانی برای تنظیم بازار، استفاده ازنظام تعرفه است و بر این اساس اکنون تعرفه واردات سیب زمینی به صفر کاهش یافته و از سوی دیگر حقوق گمرکی صادرات این محصول نیز افزایش یافته است.
عباس قلی‌زاده می‌افزاید: با کاهش عرضه و افزایش قیمت سیب زمینی وزارت بازرگانی نسبت به ثبت سفارش و ارائه مجوز واردات این محصول به واردکنندگان اقدام کرده و در روزهای آتی با ورود سیب‌زمینی ثبت سفارش شده به بازار قیمت‌ها با کاهش شدیدی مواجه خواهد شد.
کاهش تولید و نوسان قیمت
نایب رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار، ارائه نشدن آمار جامع از میزان تولید و مصرف این محصول توسط وزارت جهاد کشاورزی و در نتیجه مشکلات تأمین به موقع بذر و کاهش سطح زیر کشت را عامل نوسان کنونی قیمت دانسته و می‌گوید: در سال گذشته به دلیل تأمین نشدن بذر از سوی وزارت جهاد کشاورزی سطح زیر کشت این محصول در گرگان، اصفهان و دزفول به یک پنجم کاهش یافت چراکه این وزارتخانه بذر را دیر تأمین کرد و اجازه واردات نیز نداد.
مصطفی دارایی، می‌افزاید: اتحادیه برای جلوگیری از افزایش قیمت پیشنهاداتی را به وزارت بازرگانی ارائه کرد و از هفته گذشته با ورود سیب زمینی پاکستانی، این محصول را به قیمت 300 تا 330 تومان در میدان میوه و تره‌بار عرضه کرد. بر این اساس در 4 روز گذشته هزار تن سیب زمینی وارد شده و برای واردات 30 هزار تن دیگر نیز ثبت سفارش شده است که تا هفته آینده 5 هزار تن و بقیه در روزهای آتی وارد می‌شود.وی، می‌افزاید: قیمت سیب‌زمینی در میادین در حال کاهش است اما نظارت بر قیمت‌های سطح شهر بر عهده سازمان نظارت، بازرسی و کنترل قیمت‌ها و اتحادیه خرده فروشی میوه سبزی و تره‌بار است.
تأسفانه وزارت جهاد کشاورزی آمار دقیقی از میزان تولید و نیاز بازار به محصولات کشاورزی ارائه نمی‌کند و این امر موجب شده تا قیمت برخی محصولات مانند گوجه‌فرنگی در جیرفت به 30 تومان در هر کیلو کاهش یافته یا قیمت سیب زمینی افزایش شدیدی داشته باشد.
واردات و زیان تولید
از سوی دیگر رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار با اشاره به این که عرضه سیب زمینی تولید داخل به دلیل شرایط نامساعد جوی در شهرهایی مانند گرگان با تأخیر 10 روزه مواجه شده است، می‌گوید: تأمین سیب زمینی در فصل زمستان بر عهده 3 استان کشور بوده و تا اردیبهشت ماه این کار توسط این استانها صورت گرفته است اما از آنجا که عرضه
سیب زمینی تولید داخل به بازار در فاصله زمانی 20 روز پیش تاکنون با مشکل مواجه شده، افزایش قیمت‌ها را شاهد بوده‌ایم.
حسین مهاجران می‌افزاید: برای تأمین نیاز بازار در این فاصله زمانی 10 روزه تا عرضه محصولات داخلی به بازار، نمی‌توان کار مفیدی انجام داد چرا که برای واردات این محصول از پاکستان که نزدیک‌ترین کشور برای انجام این کار است نیز بیش از این مدت زمان لازم است. با این روند واردات این محصول را به ضرر تولید داخل می‌دانم چرا که با ورود سیب زمینی تولید داخل به بازار، محصول وارداتی با عدم اقبال مردم مواجه شده و تنها زیان واردکنندگان دولتی یا خصوصی را در پی خواهد داشت.
وی در زمینه کنترل قیمت‌ها در سطح شهر، می‌افزاید: اکنون قیمت سیب زمینی در میادین 520 و در سطح شهر با احتساب ضایعات 700 تا 800 تومان است گرچه با افزایش قیمت هر کالایی تخلفات نیز افزایش می‌یابد.
در این راستا اتحادیه طی روزهای اخیر برای برخورد با متخلفین ، پرونده دو فروشنده در سطح شهر که این محصول را به قیمت بیش از هزار تومان عرضه کرده و از آنها شکایاتی مطرح شده بود را به سازمان بازرسی ارسال نموده است. با توجه به کاهش عرضه و نوسان قیمت‌ها در بازار به نظر می‌رسد در شرایط کنونی قیمت 700 تا 800 تومانی سیب زمینی در سطح شهر با توجه به قیمت این محصول در میادین و ضایعات قیمتی متعادل به نظر می‌رسد اما تا 20 خرداد ماه قیمت این محصول به کمتر از 300 تومان کاهش خواهد یافت.
مهاجران می‌افزاید: به نظر می‌رسد سیب زمینی که اکنون به عنوان سیب زمینی وارداتی در بازار عرضه می‌شود، محصولی است که از قبل ثبت سفارش و وارد شده اما به دلیل کاهش قیمت، تاکنون به بازار عرضه نشده است.
تأثیر صادرات بر قیمت
از سوی دیگر در شرایطی که طی روزهای گذشته برخی از مسئولان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، افزایش قیمت سیب زمینی را متوجه صادرات این محصول دانسته‌اند، نایب رئیس اتحادیه صادر‌کنندگان میوه و تره بار با تاکید بر این که افزایش قیمت سیب زمینی هیچ ربطی به صادرات آن نداشته است، می‌گوید: نبود توفیق در اجرای طرح کشت استمرار سیب زمینی در طول دو سال گذشته از دلایل اصلی افزایش کنونی قیمت سیب زمینی است.
سید رضا نورانی با اشاره به این که در هیچ جای دنیا خریداری برای سیب زمینی با قیمت حدود کیلویی یک دلار وجود ندارد، می‌افزاید: سیب زمینی در سایر کشورها بسیار ارزان‌تر از ایران است و خرید سیب زمینی ایران با قیمت حدود یک دلار برای خریداران خارجی سودی ندارد. با این روند صادرات نمی‌تواند عاملی در افزایش قیمت‌های کنونی محسوب شود.
درخواست تسهیلات صادرات پیاز
این در حالی است که با افزایش تولید و کاهش قیمت پیاز در بازار معاون توسعه تجارت خارجی سازمان بازرگانی خوزستان روز گذشته خواستار ارائه تسهیلات بیشتر برای صادرات پیاز در این استان شده است.
فیصل مرداسی ، می گوید: همزمان با آغاز فصل برداشت پیاز و فراوانی آن در بازار، قیمت این محصول کاهش یافته است. وی با بیان اینکه امسال بیش از نیاز مصرف سالانه پیاز تولید شده و عرضه فراوان آن در بازار داخلی، کاهش قیمت و ضرر کشاورزان را به همراه داشته معتقد است، صادرات این محصول علاوه بر تعادل قیمت بازار، از وارد آمدن خسارت بیشتر به تولیدکنندگان جلوگیری می‌کند.
معاون توسعه تجارت خارجی بازرگانی خوزستان می افزاید: تاکنون مکاتبات رسمی برای افزایش صادرات پیاز انجام شده ولی به دلیل وجود پاره‌ای مشکلات در مرزهای استان امکان توسعه صادرات فراهم نشده است.
