این‌روزها اما بیشتر از هر وقت دیگری نگرانی در چهره و حرفهای مقام‌های آمریکا و کشورهای مختلف اروپا دیده می‌شود. آنها نگران باقی ماندن اسد در قدرت نیستند، حرفی از مقاومت نیروهای ارتش سوریه هم نمی‌زنند؛ ترس آنها حالا از یک چیز است؛ نیروهای افراط‌گرایی که در سوریه دور هم جمع شده‌اند؛ آنها می‌دانند که افراط‌گرایان یک روز بلای جانشان در خانه خودشان خواهند شد.
آمریکایی‌ها همراه با متحدان اروپایی خود پس از ۱۱سپتامبر، سال‌هاست که بر طبل مبارزه به‌اصطلاح با تروریسم و نیروهای افراطی از جمله القاعده در کشورهای مختلف جهان می‌کوبند. عراق و افغانستان به همین خاطر مورد حمله قرار گرفتند. چند وقت پیش مقام‌های آمریکایی به‌طور علنی از اعزام نیروهای خود به حداقل ۳۵ کشور آفریقایی خبر دادند تا لشکرکشی این کشور به بهانه مقابله با تروریسم وارد فاز جدیدی شود. با همه این هزینه‌ها و لشکرکشی‌ها اکنون اما دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا و اروپا می‌دانند که بخش عمده‌ای از پول‌هایشان که به سوریه ارسال می‌شود مستقیم به جیب نیروهایی می‌رود که احتمالاً روزی کشورهای غربی را هدف قرار می‌دهند و در واقع در حال پرورش مار در آستین خود هستند. جریان در سوریه هر چه بیشتر پیش می‌رود مقام‌های آمریکا و اروپا بیشتر از آتشی که هر روز شعله‌ور‌تر می‌شود می‌ترسند. در سوریه تسلیحات و پول‌های غرب به دست کسانی می‌افتد که روزی آنها را علیه خودشان استفاده خواهند کرد. شاید به همین خاطر بود که حدود یک ماه قبل رئیس‌جمهور سوریه حمایت کشورهای غربی را مشابه کمک‌های آمریکایی‌ها و نقش آن در ایجاد گروه طالبان و القاعده در افغانستان دانست تا نشان دهد که از آتش سوریه و قدرت گرفتن افراط‌گراها، آمریکا و اروپا هم در امان نخواهند بود.
تروریست‌های چشم آبی
مقام‌های اروپایی در هفته‌های گذشته دیگر پنهان‌کاری را کنار گذاشته‌اند و به صراحت نگرانی خودشان از فعالیت‌های نیروهای افراط‌گرایی که از قاره سبز روانه سوریه شده‌اند را اعلام کرده‌اند. شاید یکی از مهم‌ترین موارد مربوط به آلمان بود که هفته گذشته هانس پیتر فردریش، وزیر کشور آلمان در گفت‌وگو با اشپیگل برای نخستین بار حضور گروهی از اتباع این کشور را در میان مخالفان مسلح سوریه تایید کرد. براساس تحقیقات سازمانهای اطلاعاتی بین دو تا ۵هزار و ۵۰۰ تبعه خارجی در سوریه مشغول فعالیت علیه دولت این کشور هستند. ژیل دو کخکو، هماهنگ‌کننده ضدتروریسم اتحادیه اروپا به صورت رسمی اعلام کرده است که حداقل 500 نفر از این افراد را اتباع کشورهای اروپایی تشکیل می‌دهند. افراط‌گراهایی که از اروپا راهی سوریه شده‌اند مختص به آلمان نمی‌شوند. مقام‌های اتحادیه اروپا عقیده دارند که اکثر این افراد از انگلیس، ایرلند و فرانسه هستند اما کشورهای اروپایی دیگر مانند بلژیک و هلند هم سهمی در این ماجرا دارند.
مقام‌های امنیتی اروپا اکنون به غیر از نگرانی درباره قدرت گرفتن گروه‌های افراط‌گرا در داخل سوریه از بازگشت این شهروندان شورشی و عملیات آنها در داخل این قاره می‌ترسند. زمانی که آنها با پایان مسئله سوریه به هر شکل، با افکار جدید و آموزش‌ها نظامی به کشورهای اروپایی بازگردند دیگر قابل کنترل نیستند و می‌توانند به‌راحتی دست به هر اقدامی بزنند. به همین خاطر و نگرانی از عملیات این افراد در داخل خاک اروپا، هلند درجه خطر تهدیدهای تروریستی را به «قابل توجه» افزایش داده است.
وزیر کشور آلمان در مصاحبه با اشپیگل گفته است: مقام‌های امنیتی، سفر افراط گرا‌ها آلمانی به سوریه و فعالیت‌های آنها را با نگرانی کامل دنبال می‌کنند. به گفته فریدریش، خطر مهم‌زمانی است که این افراد که حالا تبدیل به شبه‌نظامیانی حرفهای شده‌اند به ادامه مبارزه در اروپا فراخوانده شوند. هماهنگ‌کننده ضدتروریسم اتحادیه اروپا هم تأکید کرده که همه اروپایی‌هایی که به سوریه می‌روند، در ابتدا افراطی نیستند اما بسیاری از این افراد در سوریه افکار افراطی سلفی‌ها را پیدا کرده و آموزش نظامی می‌بینند. او تأکید کرده است که این مسئله ممکن است هنگام بازگشت آنها به تهدیدی جدی و یک بحران تمام‌عیار تبدیل شود.
وزیر خارجه انگلیس هم در کنار دیگر مقام‌های اروپا تأکید کرده که بازگشت این جوانان افراط‌گرا می‌تواند امنیت حال و آینده اروپا را به خطر بیندازد.
مسیری راحت‌تر از وزیرستان
هانس گئورگ ماسن، رئیس اداره اطلاعات آلمان به تازگی گفته بود که حدود20 تا 40 فرد افراط‌گرا از آلمان به سوریه رفته‌اند. سرویس‌های امنیتی اروپا که حالا در میان آتش سوریه قدرت گرفتن سریع افراط‌گراها را نظاره می‌کنند در گزارش‌های خود اعلام کرده‌اند که سوریه به مهم‌ترین مقصد این افراد تبدیل شده و در‌واقع القاعده، سوریه را به کمپ آموزشی خود برای این افراد تبدیل کرده است. در‌واقع نیروهای القاعده از فضای به‌وجود آمده در سوریه که با کمک آمریکا و کشورهای غربی فراهم شده کمال استفاده را می‌کنند تا اعضایشان برای سال‌های آینده و ادامه برنامه‌هایشان آماده باشند.
رئیس سازمان اطلاعات خارجی آلمان(BND) چندی پیش با تأکید بر این مسئله گفته بود که برای نیروهای افراطی، سوریه اکنون مقصد بسیار جذاب‌تر و سهل‌الوصول‌تر نسبت به مناطق کوهستانی و صعب‌العبور پاکستان و افغانستان به حساب می‌آید. افراط‌گراهایی که پیش از این کشورهای اروپایی را به مقصد مناطق مرزی پاکستان و افغانستان مانند وزیرستان ترک می‌کردند در بسیاری از موارد با مشکلات جدی روبه‌رو شده و توسط کشورهای همسایه از جمله ایران بازداشت می‌شدند. اما پیوستن به جبهه النصره- به‌عنوان مهم‌ترین گروه فعال القاعده در سوریه - برای آنها خیلی آسان است. آنها سوار هواپیما می‌شوند و با گذرنامه اروپایی خود بدون نیاز داشتن به ویزا به ترکیه می‌روند. مقام‌های آنکارا هم که در عناد با دولت سوریه مرزهای خود را بازگذاشته‌اند. تروریست‌های چشم‌آبی کافی است سفری کوتاه به جنوب ترکیه داشته باشند تا با بدرقه کامل وارد خاک سوریه شوند.
کابوسی به نام النصره
میان گروه‌های فعال وابسته به القاعده در سوریه جبهه النصره باعث بیشترین نگرانی برای مقام‌های آمریکا و اروپا شده است.
مقام‌های امنیتی کشورهای غربی این جبهه را که به صورت علنی وابستگی و همکاری با القاعده را اعلام کرده سازمان‌یافته‌ترین، خطرناک‌ترین و خشن‌ترین گروه افراط‌گرا در سوریه می‌دانند. به همین خاطر از چند ماه پیش آمریکا جبهه النصره را در فهرست سازمانهای تروریستی قرار داد و فرانسه هم اعلام کرده که چنین قصدی دارد. القاعده عراق در بیانیه‌ای اعلام کرده بود که این جبهه از شاخه‌های این گروه است. رهبر این جبهه با تایید همکاری با القاعده عراق تأکید کرد که با ایمن الظواهری، رهبر القاعده و کسی که مدت‌ها معاون اسامه بن لادن بوده هم اعلام بیعت کرده است.
جبهه النصره به‌صورت علنی از بمب‌گذاری در خودروها و حملات انتحاری استفاده می‌کند و غیرنظامیان، شخصیت‌ها و ساختمان‌های رسانه‌ای را هدف قرار می‌دهد. گفته می‌شود این جبهه به رهبری ابومحمد الجولانی ۵ هزار عضو رسمی دارد. رهبران کشورهای غربی هنگامی که بحث دادن سلاح به شورشیان مطرح بوده، از اینکه سلاح‌های ارسالی دراختیار گروه‌هایی چون جبهه النصره قرار گیرد، ابراز نگرانی کرده‌اند. خود این مقام‌ها اما به خوبی می‌دانند که بسنده کردن به ابراز نگرانی دردی از آنها دوا نمی‌کند و حتی اگر نخواهند، سلاح‌ها و پول‌هایشان به دست اعضای این جبهه و گروه‌های افراط‌گرای مشابه می‌رسد.
احرار الشام گروه دیگر مشابه النصره است که افکار و عملکردی مشابه این جبهه دارد اما اعضای آن را بیشتر اتباع سوریه تشکیل می‌دهد؛ بر خلاف النصره که افراط‌گراهای خارجی بیشتر اعضای آن هستند. بسیاری از اعضای جبهه النصره که از کشورهای مختلف هستند، در جریان جنگ عراق در این کشور علیه آمریکا و نیروهای تحت ائتلاف این کشور جنگیده‌اند و اکنون وارد سوریه شده‌اند.
این دو گروه بیشتر در شمال و شرق سوریه فعالیت می‌کنند و به خاطر تسلیحات گسترده‌ای که در اختیار دارند مورد توجه گروه‌های دیگر قرار گرفته‌اند. تسلیحات این گروه‌ها بیشتر از سوی حامیان گسترش سلفی‌گری یعنی عربستان و قطر تأمین می‌شود.
در شهرهایی مانند حلب که اعضای النصره حضور چشمگیری دارند خیلی از مردم با ترس مجبور به ادامه زندگی هستند. درگیری میان اعضای النصره و گروه‌های مسلح دیگر که روش‌های آنها را قبول ندارند هم یک مسئله معمول است.
اوج گرفتن القاعده، افول ارتش آزاد
این روزها دیگر در درگیری‌های سوریه بر خلاف گذشته کمتر نامی از گروه‌های مسلح دیگر مانند ارتش آزاد سوریه شنیده می‌شود و این شبه‌نظامیان القاعده هستند که با تجربه گذشته و تسلیحات گسترده دست به عملیات می‌زند. به همین خاطر بود که بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه به تازگی در دیدار با هیأتی از احزاب و شخصیت‌های لبنانی تأکید کرد که آنچه ارتش آزاد نامیده می‌شود، عملا پایان یافته و هیچ حضوری در درگیری‌ها ندارد و در حال حاضر ارتش سوریه با تشکیلات القاعده می‌جنگد که پیکارجویانی از 23کشور را وارد سوریه کرده است. از مرزهای مختلف مانند اردن و ترکیه شبه‌نظامیان افراط‌گرا به‌راحتی با تسلیحات مختلف وارد خاک سوریه می‌شوند.
اسد همچنین با اشاره به ماهیت درگیری‌های کنونی در مقابل نیروهای القاعده گفت: هیچ گزینه‌ای به غیر از پیروزی وجود ندارد. اگر غیر از این شود، پایان سوریه خواهد بود و من فکر نمی‌کنم مردم سوریه چنین گزینه‌ای را انتخاب کنند.
واقعیت این است که هر ضربه به دولت سوریه اکنون بیشتر از هر چیز شبه نظامیان افراط‌گرا را قدرتمندتر می‌کند؛ همان کسانی که آمریکا و اروپا مدت‌هاست کابوس حملات آنها را می‌بینند و به گفته خودشان میلیاردها دلار برای مقابله با آنها هزینه کرده‌اند. شاید ترس و هراس از قدرت‌گرفتن بیشتر افراط‌گراها را بتوان در حرفهای بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به‌عنوان متحد راهبردی آمریکا دید. او به تازگی در مصاحبه با شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی با ابراز نگرانی در این رابطه اعلام کرد که این رژیم حق خود را برای جلوگیری از رسیدن تسلیحات به گروه‌های افراطی در سوریه محفوظ می‌داند. او با اشاره به تسلیحات پیشرفته‌ای که به سوریه ارسال می‌شود گفت: این سلاح‌ها می‌توانند شرایط و توازن قوا را در خاورمیانه تغییر دهند و تهدیدی تروریستی در ابعاد جهانی ایجاد کنند.
نتانیاهو که به‌طور حتم طرفدار دولت سوریه نیست خیلی صریح اعلام کرده که مهم‌ترین نگرانی این رژیم سلاح‌هایی است که همین حالا در سوریه وجود دارد؛ سلاح‌های زمین به هوا، سلاح‌های شیمیایی و سلاح‌های بسیار خطرناک دیگری که در اختیار شبه‌نظامیان القاعده است و می‌تواند بازی را عوض کند.
مقام‌های رژیم صهیونیستی به‌خوبی درک کرده‌اند که درصورت تحقق خواست آمریکا و اروپا برای سرنگونی رژیم بشار اسد، با چه خطر بزرگی از سوی القاعده روبه‌رو خواهند شد؛ مسئله‌ای که آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها شاید خیلی دیر متوجه آن شده باشند. بشار اسد به صورت صریح درباره آتشی که خود آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در حال ریختن هیزم در آن هستند هشدار داده است. او تأکید کرده که اروپا و آمریکا در درازمدت بهای سنگینی برای مسلح کردن القاعده در خاک خود خواهند پرداخت؛ مسئله‌ای که باز هم شاید باید سال‌ها بگذرد تا کشورهای غربی متوجه آن شوند و بفهمند چه بلایی برسر امنیت خود و منطقه آورده‌اند.
