آنچه مهم است این است که ما خودمان هم زیاد شده‌ایم یا نه؟ بله، دلار چنین شد. سکه چنان شد. ممکن است آدم هیکلش بزرگ شود، ولی عقلش کم باشد. چگونه خودمان را توسعه بدهیم؟
1- تعلیم و تعلّم؛ عامل رشد انسان: یک خانم معلم یکی است، وقتی پیر شد چند هزار تا بچه را تربیت کرده است. معلمی را با هیچ شغلی عوض نکنیم. معلمی از مهندسی بهتر است. چون مهندس سالن می‌سازد، برج می‌سازد، اما برج، برج نمی‌سازد. معلم آدم می‌سازد و آدم، آدم می‌سازد. مهندس اگر خیلی خوب بسازد، این ساختمان دو سه قرن ماندگار است اما معلم که آدم تربیت کرد، تا روز قیامت آدم است.
2- نیّت و انگیزه الهی، مایه برکت کارها: کسانی که کارهایشان را برای خدا انجام می‌دهند، اینها توسعه پیدا می‌کنند. اگر قطره به اقیانوس وصل شد، اقیانوس می‌شود. دنیا می‌گذرد. همه‌‌چیزش، مرجعیتش، رئیس‌جمهور‌ی‌اش، استانداری‌اش، سفارتش، وزارتش، «کُلُّ شَیْ ءٍ هالِک إِلاَّ وَجْهَه» (قصص/88) همه‌‌چیزی می‌پرد، تنها نیت خدایی می‌ماند.
3- همت بلند و خواسته‌های بزرگ و فراگیر: حدیث داریم ارزش انسان‌ها به مقدار همت آنهاست. حضرت ابراهیم یک دعا کرد، گفت: خدایا به مؤمنین رزق بده. «وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ» از ثمرات به اهل مکه رزق بده. «مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ» (بقره/126) البته هرکس که ایمان دارد. خدا فرمود: چرا همت تو کوتاه است؟ «وَ مَنْ کَفَرَ فَأُمَتِّعُه» من به کافرها هم رزق می‌دهم.
4- تشکر از خداوند:«لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزیدَنَّکُم (ابراهیم/7) شاعر این آیه را بد معنا کرده است. گفته: شکر نعمت، نعمتت افزون کند. درحالی‌که قرآن نگفته: «لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزیدَنَّ نعمتکُم» گفته: «لَأَزیدَنَّکُم»؛ خودت بزرگ می‌شوی.
5- وقف: آدم اگر یک چیزی را وقف کند، به مقداری که وقفش توسعه دارد، زیاد می‌شود. الآن این خانه برای من است. اگر آن را وقف کردم، برای بشریت می‌شود. از من درمی‌آید ما می‌شود. در قرآن داریم: «وَ الْباقِیاتُ الصَّالِحاتُ» (کهف/46) یعنی کارهای صالحی که باقی مانده است.
6- صله رحم: روایت داریم صله رحم عمر را زیاد می‌کند. اول والدین، خواهر و برادر، از دایره اول که رد شدی، خاله مهم‌تر از دایی است. من خودم هم در صله رحم مقصر هستم.
7- سنت‌های حسنه و آثار ماندگار:«مَنْ سَنَّ سُنَّةً حَسَنَه» (کافی/ج5/ص9) کسی که خط نویی را باز کرد، هرکس از آن خط برود، اجرش برای او هم هست. بیاییم هرکدام یک سنت حسنه‌ای داشته باشیم. این انقلاب خیلی سنت‌های فراموش شده را زنده کرد. در ایران نمازجمعه نبود، اعتکاف نبود، حفظ قرآن نبود، یک جاهایی خواب هستیم و یک جاهایی بیدار هستیم. دلمان می‌خواهد فلان جای مقدس مقبره بخریم ولو چند صد میلیون باشد. اما سر جهیزیه دادن به دخترها خواب هستیم.
8- دعا: خدایا ذریه طیبه بده. «وَ مِنْ ذُرِّیَّتی» (بقره/124)، «وَ اجْعَلْ لی لِسانَ صِدْقٍ فِی الْآخِرینَ» (شعرا/84)
9- تلاش برای سلامت و نجات دیگران: قرآن می‌گوید یک نفر را نجات بدهی انگار مردم کره زمین را نجات داده‌ای. «فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمیعا» (مائده/32)
10- راضی بودن به‌کار دیگران، شرکت در اجر است: شما که نمی‌توانید همه کارها را بکنید. هرکس کار خیر می‌کند حسودی نکنید، بگویید: الحمدلله! ما به‌جای الحمدلله نیش می‌زنیم.
