روی یونیت دندانپزشکی دراز کشیده‌اید و دندانپزشک مشغول نگاه کردن عکس بزرگی است که از تمام دندانهایتان گرفته‌اید و تمام دندانها و استخوان فکتان از یک سمت یا سمت دیگر کاملاً در آن دیده می‌شود، شما امروز برای بررسی وضعیت «عقلتان»، به مطب دندانپزشکی آمده‌اید، البته منظور دندان عقل است.
پس از بررسی‌ها و معاینه مشخص می‌شود که شما نیاز به جراحی دندان عقل و خارج کردن آن به روش جراحی دارید. برای اینکه این جراحی را به راحت‌ترین صورت ممکن پشت‌سر بگذارید و برای همیشه و با خاطره‌ای خوش از شر «عقل»تان خلاص شوید، خواندن مقاله زیر می‌تواند مفید باشد.
دندان عقل به سومین دندان آسیاب بزرگ اطلاق می‌شود. این دندان کمی دیرتر از دندانهای دیگر رشد می‌کند و در سنین 17 الی 21 سالگی می‌روید .با رشد انسان و کوچک شدن فک، فضا برای رشد دندان عقل محدود شده و در نتیجه دندان عقل خود را به شکل نهفته و نیمه‌نهفته نشان می‌دهند.
تحقیقات انجام شده در زمینه دندانهای عقل نشان می‌دهد که این دندانها در بسیاری موارد مشکل‌ساز بوده و به جراحی ختم شده‌اند. دندانهای عقل بعد از پوسیدگی، موجب پوسیدگی دندانهای مجاور و عفونت در اطراف می‌شود و گاهی نیز با بستری شدن در بیمارستان و جراحی همراه است.
از طرفی دندان عقل با توجه به اینکه در آخرین ردیف دندانها رشد می‌کند و مکان برای رشد آن خیلی کم است، به دندانهای مجاور فشار آورده و سبب کج قرار گرفتن دندانهای دیگر می‌شود. همچنین این دندانها باعث بروز دردهایی در ناحیه مفصل فک، گوش، چشم و سر می‌شود و برای مقابله با پیدایش چنین دردهایی بهتر است که دندانهای عقل توسط پزشک متخصص کشیده شوند.
موکول کردن درآوردن دندانهای عقل به سنین سالمندی ممکن است این مشکلات را به همراه داشته باشد: با افزایش سن ریشه‌ها قطورتر شده و ممکن است کشیدن دندان را سخت‌تر کند، التیام ضعیف‌تر بعد از کشیدن دندان، پوسیدگی دندانهای مجاور، احتمال فک جوش شدن دندان، احتمال شکسته شدن استخوان در افراد پیر در حین جراحی و درآوردن دندان، کاهش تحمل بیمار به دلیل شرایط سنی و درمان‌های پزشکی از قبیل مصرف داروهای قلبی، ریوی و ...
دندان عقل سومین دندان آسیا است که در بیشتر افراد نهفته باقی می‌ماند و یا بخشی از آن رویش پیدا کرده و بقیه آن در لثه و استخوان فک باقی می‌ماند.
توجه کنید که اگر این دندان تصمیم به رویش و قرار گرفتن در محیط دهان را داشته باشد، پیش از اینکه شما تولد 20 سالگی را جشن بگیرید، سر و کله‌اش در دهانتان پیدا می‌شود. بنابراین اگر تا این سن خبری از دندان عقلتان نشده است، باید به فکر جراحی آن و خارج کردنش باشید.
فراموش نکنید بهترین سن برای جراحی دندان عقل، زیر 20 سالگی است چرا که عوارض و درد کمتری را تحمل خواهید کرد.اگر سن شما از 40 سالگی گذشته است و هیچ مشکلی با دندان عقلتان ندارید، بهتر است دیگر به فکر خارج کردن آن نباشید چون بعید به نظر می‌رسد بعد از این نیز دچار بیماری‌های لثه، پوسیدگی و یا تغییرات کیستیک در اطراف این دندان شوید. فقط کافی است هر 1 یا 2 سال یک‌بار یک عکس رادیوگرافی از دندانتان تهیه کنید تا مطمئن شوید هیچ عارضه جانبی وجود ندارد.
ردپای عفونت دور دندان عقل
گاهی در پشت دندان عقلتان، یک تکه از مخاط قرار دارد که گاهی روی سطح دندان عقل را می‌پوشاند که با فشار دندانهای بالا زخمی می‌شود. گاهی هم مواد غذایی زیر این گوشت اضافی گیر کرده میکروبها هم به این محل هجوم می‌برند، بنابراین چیزی نمی‌گذرد که در اطراف دندان عقلتان یک عفونت دردناک و بدبو ایجاد می‌شود.
در این شرایط شما باید به دندانپزشک مراجعه کنید تا زیر این بافت اضافی را شستشو داده و از باقی‌مانده مواد غذایی پاک کند ولی برای اینکه پس از این دیگر با این مشکل روبه‌رو نشوید باید با جراحی دندان عقل و خارج کردن آن، این محل تجمع خرده‌های غذایی و میکروبها را برای همیشه از بین ببرید.
وقتی عقل راهش را گم می‌کند
گاهی دندان عقل شما کاملاً به صورت افقی در استخوان فک قرار گرفته است و به‌جای اینکه عمودی بالا بیاید به سمت جلو، حرکت می‌کند. در این شرایط ریشه دندان آسیای دوم را قربانی حرکت نادرست خود می‌کند.
اگر شما در این شرایط برای جراحی دندان عقلتان اقدام نکنید، پس از مدتی ریشه دندان آسیای دومتان تحلیل می‌رود و نیاز به عصب‌کشی این دندان نیز پیدا خواهید کرد. بنابراین با یک عکس رادیوگرافی، از جهت درست رویش دندان عقلتان مطمئن شوید.
عقل فدای ارتودنسی
گاهی ممکن است شما فضای کمی برای حرکت دادن دندانها و مرتب کردنشان داشته باشید. در این شرایط گاهی متخصص ارتودنسی قبل از شروع درمان ارتودنسی به شما توصیه می‌کند دندان عقلتان را با جراحی از دهان خارج کنید؛ به‌ویژه هنگامی که لازم است برای مرتب کردن دندانهایتان، دندانهای آسیا را عقب بکشید.
همچنین گاهی شما دندانهایتان را ارتودنسی می‌کنید و همه دندانها پس از خاتمه مدت درمان مرتب می‌شوند ولی هنوز مقداری شلوغی در دندانهای جلوی فک پایین باقی است. در این مورد نیز ممکن است دندانپزشکتان به شما توصیه کند که دندان عقلتان را جراحی کنید تا این بی‌نظمی اندک باقی‌مانده نیز برطرف شود.
هوای خونریزی را داشته باشید
دندانپزشک از شما می‌خواهد پس از کشیدن (خارج کردن) و یا جراحی دندان عقلتان یک عدد گاز مرطوب را حدود نیم ساعت در این محل و درون دهانتان نگه دارید به این ترتیب شما به خودتان کمک خواهید کرد که زودتر خونریزی از محل جراحی قطع شود و با تشکیل لخته در محل جراحی، خونریزی متوقف شود. حداقل 3 تا 4 ساعت نباید صحبت کنید.
توجه کنید شما ممکن است تا فردای روز جراحی، مقداری خون در دهانتان ترشح شود که کاملاً طبیعی است. در این موارد یک تکه گاز استریل کوچک را در محل جراحی قرار دهید.
سیگار کشیدن خونریزی از محل جراحی را شدیدتر می‌کند. بنابراین در طول 12 ساعت اول پس از کشیدن دندان، سیگار نکشید و یا حداقل خیلی آرام به آن پک بزنید تا باعث شروع خونریزی نشود. شما نباید از نی برای نوشیدن نوشابه استفاده کنید.
اگر خون در دهانتان جمع شده است نباید آن را بیرون تف کنید بلکه باید تلاش کنید بزاقتان را به‌جای تف کردن، ببلعید. ورزش کردن تا فردای روز جراحی یا کشیدن دندان ممنوع است چون افزایش گردش خون باعث خونریزی مجدد از محل جراحی می‌شود.
گاهی شب پس از جراحی، هنگام خواب مشاهده می‌کنید بالشتان خونی است، نشت مقداری خون طبیعی است، نگران نباشید. تلاش کنید زیر سرتان را در شب پس از جراحی بالاتر از حالت عادی نگه دارید. برای این کار می‌توانید 2 عدد بالش زیر سرتان بگذارید.
وقتی گرد می‌شوید
جراحی دندان عقل معمولاً باعث می‌شود یک طرف صورتتان باد کند و کاملاً گرد شوید. این همان تورم پس از جراحی است. این تورم در 3– 2 روز پس از جراحی به حداکثر خود می‌رسد بنابراین در این روزها باید انتظار حداکثر تورم را در صورتتان داشته باشید ولی نگران نباشید پس از گذشت یک هفته دوباره خوشگل می‌شوید و تورم صورتتان کاملاً برطرف خواهد شد.
برای اینکه صورتتان کمتر ورم کند راه‌حل‌های ساده و خانگی هم وجود دارد. مقداری یخ را درون یک پارچه بپیچید و در طول روز اول بعد از جراحی آن را روی صورتتان قرار دهید ولی باید دقت کنید 20 دقیقه آن را در روی صورت قرار داده و 20 دقیقه بردارید و دوباره همین کار را تکرار کنید. در روز دوم بعد از جراحی استفاده از یخ یا کمپرس با پارچه گرم و مرطوب را تعطیل کنید، ولی در روز سوم کمپرس صورت با پارچه گرم و مرطوب به رفع تورم کمک می‌کند.
بایدها و نبایدهای غذایی
بلافاصله پس از جراحی باید از خوردن غذای گرم خودداری کنید. بهترین پیشنهاد این است که یک سوپ پرکالری و پرحجم تهیه کنید و بگذارید خنک شود، سپس آن را به عنوان ناهار یا شام پس از جراحی، نوش جان کنید.
در روز اول پس از جراحی، از نوشیدن آب، مایعات، آب میوه و شیر غافل نشوید چرا که به جبران حجم خون از دست رفته شما حین جراحی کمک خواهند کرد. یک ساعت پس از پایان جراحی خودتان را به خوردن یک عدد بستنی مهمان کنید چون باعث می‌شود شما احساس راحتی بیشتری در ناحیه جراحی شده داشته باشید.
تلاش کنید هرچه زودتر به رژیم غذایی روزانه‌تان بازگردید. شاید لازم باشد فقط از طرف مقابل فک برای جویدن غذاها استفاده کنید.
بهداشت دهان؛ حرف اول و آخر
تمیز نگه داشتن دندانها و دهان منجر به التیام زخم جراحی می‌شود. بنابراین فردای روز جراحی دست به‌کار شوید. نصف قاشق جایخوری نمک را در یک لیوان آب ولرم بریزید و روزی 3 مرتبه دهانتان را با آن شستشو دهید.
شما می‌توانید در روز سوم و یا چهارم پس از جراحی مسواک زدن و نخ کشیدن دندانهایتان را از سر بگیرید.دقت کنید هنگام مسواک زدن دندانهای مجاور ناحیه جراحی، موجب کنده شدن لخته تشکیل شده نشوید چرا که در این صورت دوباره درد و خونریزی شروع خواهد شد.
درد بی درد
درد پس از جراحی دندان عقل، شاید بدترین تجربه شما از دندانپزشکی باشد. تا هنگامی که اثرات داروی بی‌حسی وجود دارد شما این درد را احساس نمی‌کنید بنابراین ممکن است از خوردن مسکن غافل شوید.
بهتر است پیش از اینکه مطب دندانپزشکی را ترک کنید، یک عدد قرص ضددرد مصرف کنید تا هنگامی که اثرات داروی بی‌حسی از بین رفت، دچار درد شدید نشوید. فراموش نکنید حداکثر درد پس از جراحی را در 12 ساعت اول پس از جراحی تحمل خواهید کرد که با مصرف ضد درد می‌توانید با آن کنار بیایید ولی معمولاً پس از گذشت دو روز از شر درد جراحی دندان رها می‌شوید.
