طرح اقتصاد مقاومتی از سوی مقام معظم رهبری در ادامه طرح‌ها و سیاست‌هایی است که در طول چند سال گذشته با نامگذاری موضوعات اقتصادی به‌عنوان شعار سال صورت گرفته و امروز با تشدید تحریم‌های غرب، زمینه برای اعلام و اجرای این طرح فراهم شده است. در واقع اقتصاد مقاومتی بیانگر شرایطی است که باید بر فشارها و ضربه‌های اقتصادی که از سوی نیروهای متخاصم سد راه پیشرفت کشور طراحی شده غلبه کرد.
یک دسته از این فشارها عوامل بیرونی و خارجی هستند که در رأس آنها تحریم اقتصادی است و یک دسته فشارهای داخلی است که بخشی از آن ناشی از نوع جهت‌گیری برنامه‌های اقتصادی است که در راستای سیاست‌های غرب صورت می‌گیرد و بخش دیگر تلاش‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایی است که در مسیر واردات کالاهای مصرفی انجام می‌شود که به اقتصاد و خودکفایی ملی ضربات جبران ناپذیری وارد می‌کند، بنابراین در طراحی الگوی اقتصاد مقاومتی باید به همه ابعاد و سطوح کار توجه جدی کرد. به‌عبارت دیگر اتخاذ این استراتژی صرفا در حوزه اقتصاد نیست بلکه تمامی بخش‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی باید مقوم یکدیگر باشند تا این راهبرد جدید که همراه با ریاضت اقتصادی هم هست بتواند با موفقیت به پیش برود.
در شرایط پیچیده فعلی منطقه خاورمیانه و همچنین فشارهایی که غرب و کشورهای مرتجع منطقه بر محور مقاومت اسلامی وارد می‌کنند مقابله با تحریم‌ها و فشارها در صحنه داخلی کشور نیازمند تدبیر و برنامه‌ریزی خاص و ویژه‌ای است که مقام معظم رهبری آن را در قالب اقتصاد مقاومتی بیان کردند. اجرای این راهبرد توجه خاص به ارتقای علمی کشور است تا بتوان در قالب شرکت‌های دانش بنیان و زمینه‌سازی برای رفع نیازهای داخلی، روند وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی را کاهش داد.
مقامات ایران به خوبی واقفند که هرگونه عقب‌نشینی در جهت متقاعد کردن و اعتمادسازی غربی‌ها به‌عنوان نقطه ضعف جدی تلقی شده و بر حجم فشارها و تحریم‌ها علیه کشور می‌افزاید. بنابراین طرح و پیگیری اقتصاد مقاومتی، راهبردی برای دورزدن تحریم‌ها و مقابله با آنهاست. البته اجرای این راهبرد مستلزم همگرایی و اجماع نظر نخبگان و برنامه‌ریزان کشور در سطح مدیریتی و حضور و مشارکت جدی مردم در سطح عمومی است.
در سطح مدیریتی با ناهماهنگی و تشتت نظری که در نظام مدیریت اقتصادی به‌ویژه درخصوص ارز، منابع حاصل از منابع نفتی و... وجود دارد زمینه برای اجرای راهبرد اقتصاد مقاومتی فراهم نیست، بنابراین باید تلاش شود تا ضمن اینکه از تجربه و نظرات سازنده همه نیروهای علاقه‌مند به نظام در این مسیر بهره‌گیری شود، اجماع نظر بین نخبگان و برنامه‌ریزان اقتصادی کشور صورت گیرد تا از رفتارهای مقطعی و زودگذر که باعث بی‌ثباتی در عرصه مدیریت اقتصادی کشور می‌شود پرهیز شود همچنین در سطح نخبگان و دانشگاهیان باید به نقش و جایگاه ویژه آنها در توسعه و پیشرفت و همچنین علمی کردن مسیر اقتصادی کشور توجه ویژه شود.
علاوه براین در سطح عمومی، باید به حضور مردم در همه عرصه‌ها بها داده شود و همواره نسبت به دغدغه‌ها و نیازهای آنها واکنش مناسب و مثبت صورت گیرد تا مبادا شکاف گسترده بین مردم و مسئولان در عرصه اجرای راهبرد اقتصاد مقاومتی به‌وجود آید.
به‌طور کلی در اجرای راهبرد اقتصاد مقاومتی باید به‌گونه‌ای تلاش‌ها و برنامه‌ریزی‌ها صورت گیرد تا ضمن در اولویت قرار گرفتن منافع نظام و مردم به‌جای منافع فردی و جناحی، شرایطی به‌وجود آید تا دشمن از تشدید تحریم‌ها و فشارها ناامید شده و زمینه برای پویایی و خودکفایی اقتصاد ملی فراهم شود.
* استاد روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی
