این آمار را اخیرا اصغر محمدی فاضل، بالاترین مقام مسئول در حوزه محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده است. براین اساس، فقط 35درصد از بزرگ‌ترین تالاب ایران زنده است. ابعاد این فاجعه وقتی آشکار می‌شود که بدانیم وسعت این تالاب در زمان پرآبی بالغ بر 500هزارهکتار است. درحال حاضر 325هزار هکتار از وسعت دریاچه ارومیه خشک شده است.
شمارش معکوس برای دریاچه ارومیه که از چند سال پیش آغاز شده بود به‌دلیل نادیده گرفتن هشدارهای کارشناسان و منتقدان دلسوز محیط‌زیست سیر صعودی طی کرد تا آنجا که امروز ابعاد بحران به اندازه‌ای آشکار شده که نمایندگان مجلس هر روز نسبت به بروز وقوع فاجعه در منطقه هشدار می‌دهند به‌ویژه شکل‌گیری ریزگردهای نمکی به نگرانی نمایندگان دامن زده است. اکنون بسیاری می‌پرسند برای نجات ارومیه چه می‌توان کرد؟ راهکارهایی که تاکنون برای احیای دریاچه ارومیه تدوین شده و پشتوانه قانونی دارد مشتمل بر 24راهکار است که اجرای آن بنا به تصمیم دولت به وزارت جهادکشاورزی، وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط‌زیست واگذار شده است، در واقع این سه نهاد موظف شده‌اند با اجرایی کردن 24راهکار تصویب شده، دریاچه ارومیه را احیا کنند. دراین میان، اجرای دو راهکار بسیار مهم و کارساز که می‌تواند روند فعلی خشک شدن ارومیه را متوقف کند در حیطه مسئولیت وزارت نیرو قرار دارد. این دو راهکار عبارتنداز: «باز کردن دریچه سدها» و «بستن و پلمب چاه‌های غیرمجاز.»
براساس بررسی‌های همشهری، باز کردن دریچه سدها و بستن چاه‌های غیرمجاز در حالی در دستور کار قرار گرفته که ازیک سو، معاون وزیر نیرو به مسئولان سازمان محیط‌زیست اعلام کرده است که دریچه سدها به هر میزان که سازمان محیط‌زیست بخواهد بازمی شود و ازسوی دیگر، وظیفه پلمب کردن چاه‌های غیرمجاز را به استانداری محول کرده است. بنا به آمار 60 هزار حلقه چاه در منطقه ارومیه حفر شده که از این میزان، 22هزار حلقه چاه به‌صورت غیرمجاز فعال است. نکته‌ای که وجود دارد این است که وزارت نیرو که بیش از هر نهاد دیگری درایجاد وضعیت فعلی دریاچه ارومیه سهیم است با واگذار کردن این دو مسئولیت، موضوع انتقال بین حوضه‌ای آب را که نسبت به باز کردن دریچه سدها و پلمب چاه‌های غیرمجاز اولویتی ندارد در دستور کار قرار داده است.
طرح پر ابهام
طرح انتقال بین حوضه‌ای آب که در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد حاوی نکات مبهم بسیاری است؛ در واقع تنها نکته روشن این طرح این است که بنا به اعلام وزارت نیرو قرار است با اجرای این طرح، یک میلیارد مترمکعب آب از رودخانه ارس منتقل‌شود اما اینکه سهم دریاچه ارومیه از این میزان آب چقدر است؟ واینکه این پروژه طی چه زمانی اجرا می‌شود و چه زمانی آب به دریاچه می‌رسد ؟ پرسش‌هایی است که هنوز به آنها پاسخی داده نشده است. ضمن آنکه هزینه این پروژه اعلام نشده و مشخص نیست که انتقال هر مترمکعب آب با این شیوه، چه هزینه‌ای دارد؟ براین اساس، انتظار می‌رود وزارت نیرو پیش از هر چیز به این پرسش‌ها پاسخ دهد؛ به‌ویژه اعلام سهم دریاچه و زمان رسیدن آب به دریاچه ضروری است.
80درصد آب سدها را رها کنید
سدهای احداث شده، در حال احداث و نیز در دست مطالعه در حوضه آبخیز ارومیه چه تعداد است؟ براساس آماری که شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در پاییز 89 منتشر کرده است در حوضه آبخیز ارومیه 92سد در حال ساخت یا دردست بهرهبرداری است. طبق این آمار تا سال 89، در حوضه ارومیه، 40سد در حال بهرهبرداری، 12سد در دست ساخت و 40سد در حال مطالعه بوده است.
این آمارها در حالی منتشر شده که کارشناسان محیط‌زیست ومنابع طبیعی همواره از روند سدسازی در کشور انتقاد کرده و رعایت نکردن حقابه زیست‌محیطی از سوی وزارت نیرو را عامل اصلی خشک شدن تالاب‌ها به‌ویژه دریاچه (تالاب) ارومیه اعلام کرده‌اند. بر همین اساس با بحرانی شدن وضعیت دریاچه ارومیه، باز کردن دریچه سدها به‌عنوان یک اولویت در دستور کار قرار گرفته است، با وجود این، اجرای این راهکار هنوز با اما واگرهای فراوانی مواجه است. صرف‌نظر از اینکه این راهکار اجرا می‌شود یا در حد یک شعار باقی می‌ماند، کارشناسان معتقدند باید 80درصد از آب سدهای موجود در حوضه آبخیز ارومیه رها شود تا بخشی از معضل این دریاچه برطرف شود. آنها می‌گویند این میزان آب گرچه کل معضل را برطرف نمی‌کند اما تا زمان ریزش باران‌های پاییزی باعث متوقف شدن روند فعلی خشک شدن دریاچه می‌شود.
