اهمیت و نقش بازار از نگاه دکتر حداد عادل

در ابتدای این سخنرانی دکتر مهدی آهویی، مشاور امور بین الملل دانشکده مطالعات جهان طی سخنانی ضمن مروری کوتاه بر سخنرانی‌های پیشین رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و نیز تاکید براهمیت موارد یاد شده در این جلسات به تشریح چرایی و فلسفه ایراد این سخنرانی‌ها در دانشکده مطالعات جهان پرداخت.

وی با اشاره به اینکه رشته های مطالعات جهان در دانشگاه تهران مبتنی بر نیازهای ملی و بومی ایران ارائه می شود به لزوم خودشناسی و آگاهی دانشجویان مطالعات کشورهای بیگانه از فرهنگ ملی و اسلامی ایران تاکید کرد و این خودآگاهی از فرهنگ خودی را به عنوان شرط پیشگیری از خودبیگانگی و خودباختگی در مقابل فرهنگ های بیگانه برشمرد.

دکتر غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی‌ بحث درباره بازار را با اهمیت معماری بازار آغاز کرد و اظهار داشت: تمدن و فرهنگ وجوه سخت افزاری و نرم افزاری هستند که معماری گویاترین نماد آنهاست و یکی از جلوه های مهم و تاثیرگذار بازار است.

وی پیش از ارائه توصیف و تعریف بازاربه قدمت تاریخی و زبانی واژه بازار اشاره کرد و افزود: واژه بازار هم در فارسی باستان آمده است و هم در فارسی میانه و امروز نیز در نوشته ها و کلام مردم به کار می رود و حتی از فرهنگ ایران به سایر فرهنگ ها و زبان ها نیز رفته است و از آن استفاده می کنند و به واژه ای جهان گیر تبدیل شده است که همه اینها از اهمیت بازار ناشی می شود.
دکتر حداد عادل به تعریف بازار و توصیف ویژگی های بازار ایرانی پرداخت و گفت: بازار در کنار مسجد و ارگ یکی از سه رکن اصلی شهرسازی اسلامی است که اگر مسجد را قلب و ارگ را مغز شهر بدانیم بدون شک بازار ستون فقرات آن است چرا که مبنای اصلی استواری شهر است.

استاد دانشگاه تهران با تشریح تاسیسات جنبی بازار اعم از سرا، تیمچه، راسته و ... و تعریف و کاربرد هریک از آنها برای بازار جنبه ای اجتماعی برشمرد و تاکید کرد: بازار ترکیبی است از آرامش و غوغا و علاوه بر تمرکز ثروت در آن کانون خبرها و حرکت های سیاسی و اجتماعی و مبتنی بر نوعی نظام صنفی است به گونه ای که هرصنفی در راسته ای متمرکز است و هویت و ضوابط خاص و نیز اهمیت ویژه ای داشته و دارد به طوری که حتی این تنوع موضوع ادبیات فارسی شده و باعث گونه ای شعری به نام «شهرآشوب» شده که در واقع میدان طبع آزمایی برای توصیف اصناف است.

وی یکی دیگر از ویژگی های بازار را برخورداری از نوعی نظارت برشمرد و خاطر نشان کرد: نظارت از دوران باستان تا به امروز وجود داشته است که در عهد باستان، رئیس بازار را «بازاربد» می نامیدند و در دوره های بعد از آن به عنوان «محتسب» یاد شده است که عمل آنها بر اساس مجموعه ای از بایدها و نبایدهای فقهی و حکومتی در کتاب هایی به نام احکام حسبه تنظیم می شده است.
دکتر حداد عادل در ادامه به اهمیت بازار در بعد سیاسی اشاره کرد و یادآور شد: بازار همواره کانون حرکت های اجتماعی و سیاسی به ویژه در یکصد سال گذشته بوده که در بسیاری از مقاطع تاریخی حکم نوعی رسانه داشته و جنبش های مشروطه، ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامی شواهدی از اهمیت بازار در این حرکت ها را نشان می دهند.

وی ایران را سازنده بزرگ‌ترین بازارهای جهان اسلام توصیف کرد و گفت: بازار میراث زنده فرهنگی ماست که در قرن اخیر با نفوذ فرهنگ و تمدن غربی، کم تاثیرتر شده است و متاسفانه برخی بازار را تاریخ مصرف گذشته تلقی می‌کنند.

رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در پایان با انتقاد از روند موجود در فرهنگ مرتبط با بازار اظهار داشت: امروز کار به جایی رسیده که نه تنها از معماری بازار اعراض کرده ایم بلکه از به زبان آوردن لفظ بازار خجالت می کشیم و به جای آن از واژه آمریکایی «مال» استفاده می‌کنیم در حالی که در غرب به تقلید از ما بازار می‌سازند که امیدوارم این روند متوقف و به این سرمایه عظیم توجه شود.