در این خصوص گفت‌وگویی انجام داده‌ایم با سید حسین نقوی حسینی، نایب رئیس طرح تحقیق و تفحص از شورای‌عالی ایرانیان که با وجود سپری شدن مدت زمان زیادی از مهلت قانونی، هنوز گزارش هیأت تحقیق و تفحص از عملکرد این شورا در صحن علنی مجلس قرائت نشده است.
- علت آماده نشدن برخی طرح‌های تحقیق و تفحص در مجلس هشتم چیست؟
همانطور که می‌دانید تحقیق و تفحص یکی از ابزارهای نظارتی مجلس در کنار ابزارهای دیگر مانند تذکر، سؤال و استیضاح است. مجلس هشتم در استفاده از این ابزار در حوزه وظایف نظارتی خود بسیار فعال عمل کرد و بسیاری از این تحقیق و تفحص‌ها نیز به سرانجام رسید و گزارش آن در صحن علنی مجلس قرائت شد اما متأسفانه برخی از طرح‌های تحقیق و تفحص هم بودند که در مجلس هشتم به سرانجام نرسیدند. مطابق آیین‌نامه مهلت انجام تحقیق و تفحص 6ماه است و برای تمدید شش ماهه دوم باید موافقت هیأت رئیسه جلب شود. البته اغلب تحقیق و تفحص‌ها یک مهلت شش‌ماهه نیز تمدید می‌شوند و در کل یک سال فرصت برای آنان درنظر گرفته می‌شود. اما متأسفانه تحقیق و تفحص‌های زیادی در مجلس هشتم داریم که با سپری شدن مدت زمان بسیار بیشتری از مهلت قانونی هنوز به نتیجه نرسیده‌اند و گزارش آنها در صحن علنی مجلس قرائت نشده. به‌نظرم علت اینکه طرح‌های تحقیق و تفحص به نتیجه نمی‌رسد را باید در چند محورجست‌وجو کرد. مهم‌ترینش آن است که گاهی اوقات تحقیق و تفحص با توجه به شرایط موجود و خاص آن و در برهه‌ای مشخص در مجلس پیشنهاد و تصویب می‌شود اما به‌مرور زمان آن رویداد اهمیت و موضوعیت خودش را از دست می‌دهد. به همین جهت حتی درصورت انجام هم نتیجه مورد نظر را نخواهد داشت.
- آیا نمی‌شود از ابتدا پیش‌بینی کرد که به‌عنوان مثال این موضوع ممکن است چند ماه بعد از موضوعیت بیفتد؟
اجازه بدهید من یک مثالی بزنم تا موضوع روشن‌تر شود. به‌عنوان مثال علت اصلی تحقیق و تفحص از شورای‌عالی ایرانیان خارج از کشور که بنده هم نایب رئیس آن بودم این بود که آقای مشایی و ملک‌زاده که مدیران این شورا بودند، اقدامات خودسرانه‌ای انجام می‌دادند که مورد سؤال و ابهام بود و در مجلس این سؤال‌ها طرح شد که چرا شورای‌عالی ایرانیان موازی‌کاری انجام می‌دهد و همایش‌هایی برگزار می‌کند که در چارچوب اصول ترسیم شده برای سیاست‌های خارجی نظام جمهوری اسلامی نمی‌گنجد یا به چه‌علت در این همایش‌ها افرادی شرکت می‌کنند که به ضدیت با انقلاب مشهور هستند؟ خب این طرح در مجلس مطرح می‌شود و نمایندگان هم تصویب می‌کنند که باید از این شورا تحقیق و تفحص انجام شود. اما یکی دو ماه بعد مشایی از این شورا می‌رود، ملک‌زاده بازداشت می‌شود و اقدامات این شورا متوقف می‌شود؛ یعنی در واقع رویدادی که موجب طرح تحقیق و تفحص شده بود از موضوعیت می‌افتد. خب اینجا این سؤال پیش می‌آید که آیا باید تحقیق و تفحص ادامه داشته باشد یا نه؟
- بالاخره نتیجه تحقیقات شما می‌تواند ابهامات مربوط به آن‌بازه زمانی را روشن کند.
البته هیأت تحقیق و تفحص کار خودش را ادامه داد و بر اساس همان رویکرد‌ها گزارش خودش را آماده کرد و گزارش هم به هیأت رئیسه تقدیم شد. نکته بعدی در عدم موفقیت طرح‌های تحقیق و تفحص این است که مکانیسم مجلس برای تحقیق و تفحص خیلی پیچیده است. به هر حال وقتی ما می‌خواهیم به‌عنوان مثال از وزارت ورزش تحقیق و تفحص انجام دهیم یا از عملکرد یک دستگاه اجرایی یا سیاسی، نیازمند مجموعه‌ای از نیروهای متخصص و کارشناس هستیم و طیف وسیعی از نیرو‌ها باید به کار گرفته شوند. خب این برای نمایندگان واقعا سخت است و امکان‌پذیر نیست. وقتی نمایندگان این ظرفیت‌ها را در اختیار ندارند، در انجام تحقیق و تفحص با مشکلات عملیاتی و اجرایی روبه‌رو می‌شوند چون خود نماینده که امکان انجام این کار را ندارد. نه در آن حوزه کارشناس است و نه تخصص کافی برای این کار دارد. لذا در حوزه کارشناسی هم تحقیق و تفحص‌ها با مشکل مواجه هستند. موضوع سوم هم حجم انبوه کار نمایندگان است که مانع از این می‌شود که نمایندگان بتوانند به‌طور جدی به تحقیق و تفحص‌ها بپردازند و گزارش کار را در فرصت تعیین‌شده نهایی و به هیأت رئیسه تقدیم کنند.
- آیا امیدی هست که تمام تحقیق و تفحص‌های مجلس هشتم در این فرصت باقیمانده به سرانجام برسند؟
نه، قطعا خیلی از آنها آماده نمی‌شوند.
- سرنوشت سایر طرح‌های باقیمانده چه می‌شود؟
متأسفانه طرح‌های زیادی از مجلس هشتم باقی مانده که با توجه به زمان باقیمانده و برنامه کاری مجلس به‌نظر نمی‌رسد در این مجلس به سرانجام برسد و میراثی برای مجلس نهم باقی می‌ماند. البته این مختص مجلس هشتم هم نیست و ابتدای مجلس هشتم هم ما شاهد انبوهی از طرح‌های باقیمانده از مجلس هفتم بودیم که نکته منفی در کارنامه مجلس محسوب می‌شود و نشان می‌دهد که مجلس نتوانسته در یک زمانبندی مشخص و منظم فعالیت‌های خودش را انجام دهد. هیأت رئیسه باید در این زمینه، دقیق، برنامه‌ریزی شده و هدفمند برخورد می‌کرد و اجازه نمی‌داد انبوهی از طرح‌ها در دستور کار قرار گیرد و تصویب بشود و بعد در کمیسیون‌ها خاک بخورد.
آیین نامه داخلی مجلس ناقص است
نقوی حسینی: متأسفانه آیین‌نامه چیزی در خصوص ضمانت اجرایی مهلت قانونی تحقیق و تفحص‌ها پیش‌بینی نکرده است. این یکی از نقص‌های ساختاری در این مورد است. تنها به این مورد هم ختم نمی‌شود. به‌نظر من مجلس باید برای عملکرد نمایندگان در پایان دوره فعالیت‌شان یک کارنامه عملکرد تهیه کند. همانطور که یک دانش آموز پس از یک سال درس خواندن کارنامه دریافت می‌کند، عملکرد نمایندگان هم باید در پایان دوره ارزیابی شود و اتفاقا کارنامه نمایندگان باید به اطلاع مردم هم برسد. ما 4 ابزار نظارتی داریم؛ تذکر، سؤال، استیضاح و تحقیق و تفحص. خب مردم حوزه انتخابیه من باید بدانند نماینده آنان در طول 4 سال چند بار تذکر داده، چند بار سؤال کرده، چند بار استیضاح و تحقیق و تفحص انجام داده. چند بار مخالفت یا موافقت کرده، چند بار نطق قبل از دستور داشته و اصلا چند طرح پیشنهاد داده. مردم باید از ریز فعالیت نماینده خودشان آگاه باشند. متأسفانه الان این‌طور نیست. من وقتی برای همین انتخابات مجلس نهم نامزد شدم، در جلسات انتخاباتی هیچ شهروندی درباره اینها از من سؤال نمی‌کرد.
هیچ شهروندی از من پاسخ نمی‌خواست که شما در این چهارسال چند طرح تهیه کردی یا چند بار از ابزارهای نظارتی استفاده کردی. در حالی که اینها وظایف نماینده است. از آن‌طرف مردم هم چون به این اطلاعات دسترسی ندارند به جای اینها از نماینده در خصوص آسفالت و جدول و لوله‌کشی سؤال می‌کنند؛ یعنی چیزی را می‌پرسند که اصلا وظیفه نماینده نیست و چیزهایی را نمی‌پرسند که اصالتا وظیفه نماینده است. الان ما نماینده‌ای در مجلس شورای اسلامی داریم که طی 4سال گذشته فقط 2 بار از تریبون مجلس صحبت کرده که آن هم نوبت او بوده. اتفاقا نماینده معروفی هم هست و نماینده شهر تهران در مجلس است. البته تعداد چنین نمایندگانی در مجلس هشتم کم هم نیست. افرادی که اسامی گنده‌ای را یدک می‌کشند و خودشان را کدخدای مجلس هم می‌دانند، اما در طول 4 سال نمایندگی نه در طرحی مشارکت داشته‌اند؛ اینکه موافقت یا مخالفتی ابراز کنند و نه از ابزارهای نظارتی استفاده‌ای کرده‌اند. این خیلی بد است و عدم کارآمدی مجلس را می‌رساند.
