فطر، سپاس نعمتی است که در ماه رمضان نازل شده است. پیروزی بر خصم درون، جشنی روحانی دارد به نام عید فطر که میثاق بستن با فطرت را از سوی روزه داران مجاهده‌گر اعلام می‌دارد. عید فطر، پاداش افطارهای خالصانه و بجاست؛ مُهر قبولی انفاق‌های با قصد‌قربت و پایان‌نامه دوره ایثار و گذشت در مسائل مالی است. فطر، عید خداجویی و خداترسی و خداپرستی است. عید فطر، روزی است که فطرت آدمی به واسطه 30روز اخلاص، شکوفا شده و به معطر کردن فضای زندگی انسان می‌پردازد. به راستی که فطرت، چه عطر دل انگیز و روح افزایی دارد و زندگی در پرتوی فطرت چه زیباست! عیدفطر، عید زیبایی‌های معنوی است. عید فطر، عید بشارت و عید سعادت است.
این عید سعید، بر تمامی فطرت‌های بیدار مبارک باد. در پایان ماه مبارک رمضان و پس از یک ماه عبادت و روزه‌داری، اسلام روز اول ماه شوال را عید قرار داده است زیرا در این روز، انسان‌ها به فطرت خود بازمی‌گردند و متوجه عظمت خداوند متعال می‌شوند. در این روز، مسلمانان، جسم را به‌وسیله غسل کردن پاکیزه کرده و با پوشیدن لباس‌های تمیز و خوشبوکردن خود، آن را کامل می‌‌کنند. پاکیزگی روح و جانشان نیز به وسیله دعا، مناجات و نماز صورت خواهد گرفت و سرانجام، پاکیزگی اموال و دارایی‌های آنها به وسیله فطریه دادن و کمک کردن به انسان‌های فقیر و نیازمند صورت می‌پذیرد. به‌راستی عید فطر، عید پاکیزگی و طهارت انسان‌هاست تا از این رهگذر، به فطرت اصلی و حقیقی خویش بازگردند.
عارف وارسته، مرحوم میرزا جوادآقا ملکی تبریزی رحمه‌الله درباره حقیقت عید و مفهوم عمیق و والای این روز، چنین می‌فرماید: «عید زمانی است که خداوند متعال برای جایزه دادن و بهره‌مند کردن بندگان از نعمت‌ها، آن روز را در میان روزها انتخاب می‌کند تا برای گرفتن خلعت‌ها و عطایا جمع شوند و به همگان اعلام کرده است که به درگاه او روی آورده و با اعتراف به بندگی و آمرزش خواستن از گناهان و عرضه نیازها و آرزوهایشان، برای او تواضع کنند. خداوند نیز در تمام این موارد، به آنان وعده اجابت و اعطایی بالاتر از آرزوهایشان، بلکه بالاتر از آنچه در دل بشری خطور کرده، داده است. دوست دارد در چنین روزی، به او خوش گمان بوده و جانب امیدواری به قبول خداوند و آمرزش و عطای او را بر جانب ترس از رد و عذابش ترجیح بدهند».
با آنکه روزه گرفتن در تمامی ادیان الهی وجود داشت و پیروان آن ادیان، مکلف بودند روزهای خاصی در سال را روزه بگیرند، ولی در پایان ایام روزه‌داری آنها، عیدی قرار داده نشده بود. این برای نخستین بار و در دین مبین اسلام بود که روز پایان
روزه گرفتن، روز عید و جشن و بهجت نامیده شد و این افتخار، ویژه مسلمانان است. رسول گرامی اسلام(ص) دراین‌باره می‌فرماید:
«عید فطر، هدیه‌ای است که از سوی خدا به مردان و زنان امتم داده شده و خداوند متعال چنین هدیه‌ای را پیش از من به هیچ کس نداده است». آری، عید سعید فطر برای مسلمانان، هدیه‌ای آسمانی بود که در سال دوم هجرت به آنها عطا شد. در این سال، پرداخت زکات فطره و برگزاری نماز عید بر مسلمانان واجب شد که پیامبر اکرم(ص) باعنایت خاصی به آن می‌پرداختند و همواره به اصحاب خود توصیه می‌کردند که این روز را عزیز و گرامی بدارند.
عید فطر در کلام رهبری
مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، درباره اهمیت والای عید سعید فطر فرمود‌ه‌اند: «خدای متعال مراسم باعظمت این ماه را اینگونه مقرر فرموده است که به آسانی و سادگی پایان نپذیرد. در پایان این ماه که ماه عبادت است، روزی را قرار داده است که روز عید باشد، روز اجتماع باشد، روز بزرگی باشد، برادران مسلمان به هم تهنیت بگویند، موفقیت‌های ماه رمضان را قدر بدانند، میان خود و خدا محاسبه کنند و آنچه را که در این ماه شریف، ذخیره آنها شده است، برای خودشان حفظ کنند. آن روز، روز عید فطر است. روز عید فطر هم اگر چه عید است، اما روز عبادت، توسل، تذکر و تقرب به خداست. با نماز شروع می‌شود و با دعا، توسل و ذکر پایان می‌پذیرد. این روز را قدر بدانید. ذخیره تقوا را مغتنم بشمارید و عید فطر را بزرگ بدانید.»
