برای نمونه، در همدان که به‌دلیل آب و هوا و جاذبه‌های گردشگری فراوان، مقصد سفر تابستانی شمار زیادی از هم‌میهنان است، کم نیستند مسافرانی که برای اقامت، کلاسهای درس را انتخاب می‌کنند.
در سال‌های اخیر اسکان مسافران در مدرسه‌ها، پای ثابت برنامه‌ریزی‌های مسئولان استانی برای مدیریت سفرهای نوروزی و تابستانی بوده است و هر سال در این ایام، هزینه‌های زیادی برای مجهز شدن مدرسه‌ها به امکانات اقامتی صرف میشود.
گویی قرار است مدرسه‌ها با افزایش امکانات، رفته‌رفته به مسافرخانه‌‌ها و اگر ایده‌آل‌تر فکر کنیم به هتلهای فصلی تبدیل شوند. امکانات موجود در اتاق‌های چنین اقامتگاه‌‌هایی هرچند وقت یک بار جایگزین میز و نیمکت‌های کلاس درس میشوند تا در روزهایی که مسافرت به اوج خود می رسد کلاسهای مجهز با فرش، پتو، تلویزیون، یخچال، پنکه و بخاری، کلاسهای نیمه‌مجهز با زیرانداز، پتو و یخچال‌مشترک، از مسافر پر شوند و سرانجام از روی ناچاری حتی برخی کلاسهای خالی بدون زیرانداز در اختیار مسافران قرار گیرند.
نوروز امسال بیش از 200مدرسه با 2 هزار کلاس درس در همدان برای اسکان مسافران فرهنگی و غیرفرهنگی در نظر گرفته شد که پذیرای 47 هزار نفر بود. در تعطیلات تابستانی مدارس هم بر اساس آماری که اول تا بیست و هفتم تیر را دربر میگیرد، 5600 مسافر در کلاسهای درس همدان اقامت کرده‌اند که بیشتر آنان کارکنان زیرمجموعه وزارت آموزش و پرورش بوده‌اند. به گفته شکرالله کیانی، رئیس اداره روابط عمومی آموزش و پرورش استان همدان، به فرهنگیان درصورت اقامت در مدارس همدان، یک وعده غذای رایگان نیز داده میشود.
از درجه یک تا درجه 3
188 مدرسه با بیش از 1600 کلاس در تابستان 90، برای اسکان مسافران در استان همدان در نظر گرفته شده است که از این تعداد 133 مدرسه در شهر همدان و شهرک‌‌های اطراف قرار دارند.
در408 کلاس، امکاناتی نظیر تلویزیون، دو تخته فرش 6متری، پنکه، پتو و یخچال قرار گرفته است و 444 کلاس نیز یخچال مشترک و فرش دارند که این امکانات سال گذشته با صرف مبلغ یک‌میلیارد و 774میلیون ریال تهیه شده است. بقیه کلاس ها از نظر امکانات در درجه سوم قرار دارند که در آنها فقط زیرانداز و پتو در اختیار مسافران قرار داده میشود.
در مواقعی که تعداد مراجعان برای اسکان کم است، صرفا اتاق‌های مجهز در اختیار متقاضیان قرار میگیرد، اما هنگامی که تعداد مسافران از تعداد کلاسهای مجهز بیشتر میشود، امکانات مدارس نیز ته می‌کشد و نوبت کلاسهای با امکانات کمتر می شود.
درجه یک آموزش و پرورشی
خانواده نجار که دوری راه و مسافرت چند ساعته از اهواز تا همدان را تحمل کرده‌اند، بخت یارشان بوده است؛ چون وقتی به همدان رسیدند مسافران زیادی در شهر نبودند. از این خانواده 10 نفره 3 نفر معلم هستند و کل خانواده در 2کلاس درس از مدارس مجهز همدان ساکن شده‌اند.
دو فرش 6متری در گوشه‌ای از کلاس محل استقرار آنان پهن شده، یک تلویزیون 14 اینچ و یک پنکه سفید رنگ نیز روی میز معلم روبه‌روی تخته سیاه قرار گرفته است. پرده‌های شتری رنگ کلاس با چرخش پره‌های پنکه و گاهی با وزش باد از بیرون، تکان می‌خورند و این وزش، کاردستی‌های سال‌تحصیلی قبل دانش‌آموزان را قلقلک می‌دهد. یخچال کوچکی در کنار در کلاس قرار دارد و باقی وسایل کلاس را برخی امکانات آموزشی، چمدان‌های نیمه باز و وسایل سفر تشکیل می‌دهند. بچه یک‌ساله خانواده مدام از محدوده فرش بیرون می‌رود و مادرش مجبور است او را دائما کنترل کند. بقیه بچه‌ها در حیاط و راهروی مدرسه بازی می‌کنند.
بیرون کلاس، روی دیوارها و تابلو اعلانات در کنار اعلان‌های مدرسه، کاغذهایی چسبانده شده است که درباره برپانکردن چادر در حیاط، حفظ نظافت و ساعات ورود و خروج به مسافران تذکراتی می‌دهد. در آبدارخانه، یک اجاق گاز سه‌شعله قرار دارد که یک شعله‌اش کار نمی‌کند. خانواده نجار در صبح اولین روز اقامتشان در مدرسه، 20دقیقه منتظر شده‌اند تا نوبتشان شود و بتوانند کتری پر آب خود را برای آماده کردن صبحانه روی اجاق گاز قرار دهند. این انتظار گویا به کشف و انهدام چند سوسک نیز انجامیده است!
یکی از اعضای خانواده نجار که خودش معلم است، با اینکه کلاس درجه یک نصیب‌شان شده، از امکانات موجودگلایه دارد. او میگوید:«بعد از 9 ماه سر و کله زدن با دانش‌آموزان و کار مداوم، در زمان سفر و استراحت هم باید به خاطر وضع اقتصادی، در مدرسه اتراق کنیم.» وی میافزاید:«تعداد زیادی از کارکنان دولت در زمان سفر و استراحت به همت سازمان یا اداره متبوع‌شان از امکانات اسکان و تسهیلات ویژه‌ای بهره‌مند میشوند، اما معلم‌ها که وظیفه تربیت و تعلیم دانش‌آموزان را به عهده دارند و از جان و روح خود مایه می‌گذارند، باید مدت‌ها برای اسکان در مدارس در صف بایستند و با حداقل امکانات سر کنند.»
به اعتقاد این دبیر آموزش و پرورش بهتر است هزینه تجهیز مدارس که در کشور رقم بالایی است، برای ساخت اقامتگاه‌های مخصوص فرهنگیان صرف شود تا معلم‌ها در طول سفر در رفاه باشند.
یکی دیگر از اعضای این خانواده نیز در مورد کیفیت اسکان در مدارس استان همدان میگوید:«وضع اسکان در اینجا بد نیست، اما در مدارس و خانه‌های معلم شهرهای کوچک، ما از امکانات یک سوئیت کامل برخوردار بودیم که گویا در همدان به‌دلیل تعداد مسافران بالا حتی امکانات بهترین مدارس تجهیز شده نیز به آن حد نمی رسد.»
مسافرانی با قدرت اقتصادی پایین
مجید شمس، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر و متخصص برنامه‌‌ریزی شهری معتقد است که یکی از دلایل رونق اقامت مسافران در مدارس، ضعف اقتصاد گردشگری در کشور است. او تاکید میکند:«ایده‌آل آن است که همه گردشگران بتوانند در هتل‌ها یا مکان‌های استاندارد اقامت کنند، اما در وضعیت فعلی با توجه به تعداد کم هتل‌ها، همچنین دشواری پرداخت هزینه اقامت در چنین مکان‌‌هایی اقتضا میکند اسکان در مدارس مدنظر قرارگیرد.»
شمس معتقد است که اقامت در مدارس با توجه به وضع اقتصادی بسیاری از فرهنگیان که گاهی به صورت گروهی نیز سفر می‌کنند، گزینه اجتناب ناپذیری به‌نظر می‌رسد، اما دست‌‌کم باید امکانات اولیه بهداشتی و خدماتی در مدارس تعبیه شود.
وی تاکید میکند که دولت می‌تواند به جای تجهیز مدارس، کارت‌های سفر رایگان یا کمک هزینه‌های نقدی سفر در اختیار کارمندان و معلمان قرار دهد تا آنان بتوانند در هتل اقامت کنند و به این ترتیب از هتلداران و بخش خصوصی نیز برای سرمایه‌گذاری و گسترش فعالیت‌های‌شان حمایت میشود.
به گفته این متخصص برنامه‌‌ریزی شهری، همدان ظرفیت‌‌های زیادی برای جذب گردشگر دارد که به همین دلیل باید زمینه مساعدی برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های اقامتی، رفاهی و خدماتی گردشگری استان فراهم شود تا گردشگرانی که به همدان می‌آیند، این سفر را آخرین سفر به همدان تلقی نکنند.»
مریم مقدم، راهنمای تورهای گردشگری نیز معتقد است که نگاه برنامه‌ریزان صنعت گردشگری و مسئولان آموزش و پرورش این است که فرهنگیان متوقع نیستند، به همین دلیل امکانات خاصی برای سفر آنان تدارک نمی بینند.
به گفته وی، مسافرانی که با حداقل امکانات در طول اقامتشان مواجه میشوند سعی می‌کنند محیط را زودتر ترک کنند به همین دلیل این مسافران نمی‌توانند از طریق گردشگری به رونق اقتصادی منطقه کمک کنند.
مقدم با برشمردن حداقل امکانات موجود در یک مهمانپذیر میگوید:«سرویس حمام، تخت، صندلی و اتاق نیمه‌مبله از امکاناتی است که باید در اختیار مسافران قرار گیرد، اما در مدارس همدان اینها وجود ندارد.»
مدرسه جای راحتی نیست
براساس گزارش سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان، این استان 9 هتل، 19 مهمانپذیر و 6مجتمع خدماتی رفاهی دارد که در مجموع می‌تواند امکان اسکان 1500نفر را فراهم کند، اما مسئولان استان در روزهای اوج سفر با استفاده از ظرفیت اسکان در مدارس، منازل استیجاری، خوابگاه‌های دانشجویی، سالن‌های ورزشی، سالن نمایشگاه دائمی و مهمانسراهای دولتی ظرفیت پذیرش میهمان در همدان را ارتقا می‌دهند.
راحله اسدی‌نیا، مدرس برنامه‌‌ریزی توریسم در دانشگاه پیام‌نور تهران دراین باره میگوید: «گردشگران از نظر توان اقتصادی به 3 دسته پایین، متوسط و بالا تقسیم میشوند و باید راهکاری اندیشیده شود که هتل‌ها با توجه به نیازها و توان اقتصادی گردشگران به آنها خدمات ارائه کنند.» وی تاکید می‌‌کندحتی برای مسافرانی که توان اقتصادی بالایی ندارند، باید مکان‌های اقامتی استانداردی هرچند با امکانات کمتر وجود داشته باشد.
اسدی‌نیا درباره اقامت در مدارس میگوید: «مدرسه امکانات رفاهی ندارد و نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای گردشگران باشد از طرف دیگر اگر می‌خواهیم مدارس را برای اسکان در نظر بگیریم، آن وقت هتل‌ها چه کار باید کنند. خیلی وقت‌ها می‌بینیم در حالی که نرخ اشغال تخت‌های هتل‌ها پایین است کلاسهای مدارس پر شده‌اند.»
وی واقعی شدن قیمت‌ها را یکی از راهکارهای ترغیب مردم به اقامت در هتل‌ها می داند و میافزاید:«هتلهای کشور به نسبت ستاره در 5 دسته قرار می‌‌گیرند اما کیفیت هتلهای 5ستاره ما با تعداد ستاره‌های‌‌شان تناسبی ندارند؛ به عبارت دیگر اکنون دربسیاری از هتل‌ها خدمات سطح پایین با قیمت‌های بالا ارائه میشود.
