کارگران کوره‌های آجرپزی از بسیاری از حقوقی که معمولا برای دیگر کارگران در نظر گرفته می‌شود، محرومند. بسیاری از آنان زیر پوشش هیچ‌نوع بیمه‌ای نیستند و قراردادهای کاری‌شان نیز موقت تنظیم می‌شود.
با این حال امسال حتی برای انجام همین کار پرزحمت و کم ارج که کمتر کسی حاضر به انجامش است، با مشکل روبه‌رو شده‌اند. این روز‌ها افزایش قیمت سوخت کوره‌های آجرپزی باعث به تعطیلی کشیده شدن تعدادی از این واحدها و بیکار شدن تعداد زیادی از کارگران شاغل در آنها شده است.
شهرستان شبستر از توابع استان آذربایجان‌شرقی بیش از 40سال می‌شود که تعداد زیادی از واحدهای آجرپزی را در دل خود جای داده است؛ نزدیک به 95درصد واحدهای آجرپزی این شهرستان با سوخت مازوت کوره‌های‌شان را داغ نگه می‌دارند، اما افزایش قیمت سوخت پس از هدفمند‌شدن یارانه‌ها تعدادی از آنها را در آستانه تعطیلی قرار داده و بازار کار این حرفه در تابستان90، از رونق افتاده است. احد جعفری‌وایقان، رئیس اتحادیه فخاران(آجرپزان) شهرستان شبستر، دراین‌باره می‌گوید:«بیش از 40سال است که بسیاری از ساکنان این شهرستان از کوره‌های آجرپزی امرار معاش می‌کنند، همچنین هر سال در فصل تابستان حدود 20هزار نفر مهاجر جویای کار از شهر‌های اطراف برای فعالیت در این کوره‌ها به شبستر می‌آیند، اما امسال افزایش قیمت نفت‌کوره (مازوت) سبب بی‌رونقی کوره‌های آجرپزی این شهرستان شده است». او می‌افزاید: «مسئولان محلی سال گذشته برای برطرف شدن مشکلات کوره‌های آجرپزی منطقه، قول مساعد داده بودند، اما متأسفانه تاکنون هیچ حرکتی از سوی مسئولان انجام نشده است».
شهرستان شبستر 400واحد آجرپزی دارد که سوخت بیش از 95درصد آنها نفت کوره است که با اجرای طرح هدفمندکردن یارانه‌ها در تاریخ 28آذر سال گذشته، قیمت هر لیتر نفت کوره از 5/94ریال به 2000ریال افزایش پیدا کرد که این افزایش 21برابری قیمت، شوک بزرگی به واحدهای آجر پزی این شهرستان وارد آورده است.
رئیس اتحادیه فخاران (آجرپزان) شهرستان شبستر، یادآور می‌شود: «اتحادیه آجرپزان این شهرستان نامه‌هایی درباره افزایش بیش از 20برابری قیمت سوخت کوره به کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی ازجمله کمیسیون انرژی و کمیسیون اقتصادی ارسال کرده، اما تاکنون هیچ جوابی به ما داده نشده است. همچنین چند بار از استاندار آذربایجان برای شرکت در جلساتی با موضوع بررسی راهکارهای حل مشکل افزایش قیمت سوخت آجرپزان دعوت کرده‌ایم که این مقام مسئول نیز تاکنون حاضر به شرکت در این جلسات نشده است».
سه‌راهکار دولت
جعفری در ادامه از تنظیم نامه‌ای برای نهاد ریاست‌جمهوری خبر می‌دهد و می‌گوید که این نامه از طریق سازمان بازرگانی استان و فرمانداری ارسال شده است. در پی این اقدام نمایندگان ویژه رئیس‌جمهور پاسخ نامه را به سازمان بازرگانی آذربایجان شرقی ابلاغ کرده‌اند. براساس این پاسخ، تصمیماتی که برای حمایت از آجرپزان اتخاذشده به این شرح است: «1- افزایش قیمت آجر متناسب با تغییرات قیمت گاز مجاز است. 2-وزارتخانه‌های صنایع و معادن و بازرگانی مجازند به واحدهای صنفی و صنعتی دارای سوخت مازوت یا نفت گاز متناسب با تغییرات ساختاری مبلغ 500میلیون تا یک‌میلیارد ریال تسهیلات یارانه‌ای پرداخت کنند. 3- شرکت گاز موظف است نسبت به گازکشی واحدهای تولیدی آجر اقدام کند که تاکنون هیچ اقدامی در این خصوص نشده است».
fه این ترتیب مشخص شد که صاحبان کوره‌های آجرپزی باید امید به تعدیل قیمت مازوت را از سر بیرون کنند، چون در راهکارهای ارائه شده از سوی نمایندگان ویژه رئیس‌جمهوری چیزی در این زمینه به چشم نمی‌خورد، این درحالی است که به گفته رئیس اتحادیه فخاران شهرستان شبستر، نفت کوره یا همان مازوت چندان کاربرد ندارد و بیشتر برای سوخت کوره‌های آجرپزی، تولید گچ و صنایع دیگر استفاده می‌شود و به هیچ عنوان ارزش قاچاق و فروش آزاد ندارد، به‌طوری که قبل از اجرای طرح هدفمندکردن یارانه‌ها، مازاد این نوع سوخت به بیابان‌ها ریخته می‌شد یا در پالایشگاه‌ها از بین می‌رفت. وی می‌گوید: «نمی‌دانیم چه اتفاقی افتاده که امروزه سوخت کوره ارزش پیدا کرده است».
جعفری خاطر نشان می‌کند: «نماینده شهرستان شبستر در مجلس نیز درباره مشکل سوخت آجرپزان با مسئولان وزارتخانه نفت مذاکره کرده است، اما این مذاکرات هم با وجود تلاش نماینده شهرستان راه به جایی نبرد و در نهایت دردی از آجرپزان دوا نشد».
رئیس اتحادیه فخاران شهرستان شبستر با تأکید بر اینکه با روند فعلی، کوره‌های مازوت‌سوز منطقه، یکی پس از دیگری تعطیل می‌شود، می‌افزاید: «ما پیشنهاد می‌کنیم تا زمانی که کوره‌های آجرپزی سنتی، گازکشی نشده است، قیمت نفت کوره را به سطحی برسانند که بشود با کوره‌های گازسوز رقابت کرد».
وی با بیان اینکه پیشنهاد صنعتی شدن با دست خالی امکان‌پذیر نیست، تصریح می‌کند: هنگامی که سوخت گران باشد قیمت تمام شده کالا نیز بالا می‌رود و در مقابل تعداد کسانی که قادر به خرید آن هستند، کاهش می‌یابد. جعفری با یادآوری اینکه قیمت سوخت خودرو، پلکانی افزایش یافت، اما چنین روندی برای افزایش قیمت نفت کوره در نظر گرفته نشد، خاطرنشان می‌کند: «ما نمی‌دانستیم قرار است سوخت کوره‌های آجرپزی این‌قدر گران شود. هدفمندی یارانه‌ها که اجرایی شد قیمت بنزین از هر لیتر 400تومان به لیتری 700تومان رسید؛ یعنی حتی نمی‌توان گفت که 2برابر شده است، اما قیمت سوخت کوره‌های آجرپزی ناگهان ۲۱برابر افزایش یافت که این برای کوره‌پزان یک شوک بزرگ بود».
وی خاطرنشان می‌کند: «همانطور که اعلام کردم با پیگیری‌هایی که برای رفع مشکل سوخت کوره‌های آجرپزی انجام شد، مسئولان 3راهکار جلوی پای ما گذاشتند: افزایش قیمت آجر متناسب با تغییرات قیمت گاز مجاز باشد، به واحدهای صنفی و صنعتی استفاده کننده از سوخت مازوت متناسب با تغییرات ساختاری، 500میلیون تا یک‌میلیارد ریال تسهیلات پرداخت شود و شرکت گاز نیز نسبت به گازکشی واحدهای آجرپزی اقدام کند، اما تاکنون نه از پرداخت تسهیلات خبری شده و نه طرح گازرسانی به کوره‌های آجرپزی به جایی رسیده است.
وی با تأکید بر اینکه لوله‌کشی گاز کوره‌های آجرپزی دستی، زمان زیادی طول می‌کشد می‌گوید: « اجرای لوله‌کشی گاز در داخل کوره‌های آجرپزی به‌طور متوسط 3میلیون تومان هزینه دربردارد و رساندن گاز به کوره‌ها نیز نزدیک به 2سال زمان نیاز دارد».
رئیس اتحادیه فخاران شهرستان شبستر در این میان از اتفاق جالبی نیز خبر می‌دهد؛ گویا همزمان با اینکه برخی از کوره‌های آجرپزی در آستانه تعطیلی قرار گرفته‌اند، پیشنهادی مبنی بر ایجاد کوره آجرپزی در شهر سلیمانیه عراق با تعدادی از آجرپزان شهرستان شبستر درمیان گذاشته شده است. به گفته وی، سرمایه‌گذاران عراقی که این پیشنهاد را مطرح کرده‌اند، همچنین گفته‌اند که نفت کوره را رایگان در اختیار آجرپزان قرار می‌دهند.
جهش هزینه‌ای
به گفته جعفری، با قیمت جدید گاز، هزینه سوخت هر قالب آجر برای کوره‌هایی که از این سوخت استفاده می‌کنند حداکثر 120ریال می‌شود، درصورتی که با قیمت جدید مازوت هزینه تولید هر قالب آجر در کوره‌های سنتی به 350ریال می‌رسد.
وی یادآور می‌شود که 60هزار نفر از ساکنان شهرستان شبستر به‌طور مستقیم و غیرمستقیم از طریق فعالیت واحدهای آجرپزی امرار معاش می‌کنند و اضافه می‌کند: «اگر کسی به فکر کوره‌های آجرپزی نیست، دست‌کم برای جلوگیری از بیکارشدن این جمعیت بزرگ چاره‌ای بیندیشد و تا اجرای طرح گازکشی 95درصد کوره‌های آجرپزی این شهرستان، که چند سال طول می‌کشد، قیمت نفت کوره را تعدیل کنند». او یکی دیگر از دغدغه‌های آجرپزان را حمل‌ونقل آجر عنوان می‌کند و می‌گوید: «تا 7ماه پیش برای هر قالب آجر 10تومان از سوی کامیون‌داران هزینه جابه‌جایی گرفته می‌شد، اما امروز این مبلغ به 30تومان افزایش پیدا کرده است و این درحالی است که ساختمان‌سازان دیگر تمایلی به خرید آجر از ما با قیمت بالا ندارند و برای ساخت و ساز بنا‌های خود به مصالح ساختمانی وارد شده از کشور ترکیه روی آورده‌اند».
جعفری تأکید می‌کند که روی پا ماندن کوره‌های آجرپزی منوط به کمک دولت است و مسئولان اگر نمی‌خواهند قیمت سوخت را تعدیل کنند، دست‌کم باید شرایط ارائه تسهیلات و وام‌های بانکی را فراهم کنند. وی خاطرنشان می‌کند که اعضای صنفش با هدفمندی یارانه‌ها که منجر به جلوگیری از هدر رفت انرژی و افزایش بازدهی تولید می‌شود، مخالفتی ندارند، اما می‌گویند این اصلاحات نباید موجب تعطیل شدن کار و کاسبی آنان و بیکاری کارگران کوره‌های آجرپزی شود.
بیمه 9ماهه
صاحبان کوره‌های آجرپزی چند ماهی است که به مشکل برخورده‌اند، اما کارگران آجرپزی‌ها همیشه مشکل داشتند، ازجمله اینکه برخی از آنان اصلا زیر پوشش بیمه نیستند و بقیه در بخشی از سال بیمه دارند. جعفری در خصوص بیمه کارگران که در گرمای تابستان در کنار کوره‌ها مشغول به کار هستند، می‌گوید: «کارگران در کوره‌های آجرپزی 9ماه بیمه می‌شوند و 3ماه زمستان که این کوره‌ها تعطیل می‌شود، بیمه ندارند».
وی می‌افزاید: «ما وضع خاص این کارگران را بار‌ها با مسئولان بیمه مطرح کرده‌ایم، اما تاکنون هیچ اقدامی در این خصوص انجام نشده است و همچنین با وجود سختی کار در کوره‌های آجرپزی، همچنان این شغل جزو مشاغل سخت و زیان‌آور
به حساب نمی‌آید».
افزایش قیمت، راهکار نیست
برای گفت‌وگو درباره کوره‌های آجرپزی شهرستان شبستر به سراغ جمشید عقلمند، فرماندار این شهرستان رفتیم تا از چگونگی اقدامات و پیگیری‌های فرمانداری این شهرستان آگاه شویم. او در این باره می‌گوید: «قبل از اجرای طرح هدفمندکردن یارانه‌ها ما پیش‌بینی‌هایی کرده بودیم. برای مثال در شهر «وایقان» نزدیک به 300واحد آجرپزی فعال وجود دارد که سوخت‌شان از مازوت تأمین می‌شود. قبل از اجرای طرح هدفمندکردن یارانه‌ها به مالکان این واحدها درباره افزایش قیمت سوخت اطلاع‌رسانی کردیم و از لزوم تغییر ساختار کوره‌ها و گازسوز‌شدن آنها خبر دادیم. به گفته وی، مصرف سوخت مازوت از نظر زیست‌محیطی نیز مشکلاتی برای منطقه ایجاد می‌کند، بنابراین بهترین کار جایگزینی مازوت با سوخت پاک است و باید اقداماتی مناسب در این زمینه انجام شود.
وی می‌افزاید: «با پیگیری‌هایی که استاندار آذربایجان شرقی برای بر طرف شدن مشکلات سوخت کوره‌های آجرپزی انجام داده است، تا 6ماه آینده مشکل لوله‌کشی و ایستگاه انتقال گاز این محدوده برطرف می‌شود».
فرماندار شبستر در پاسخ به سؤال خبرنگار همشهری درباره علت حاضر نشدن استاندار آذربایجان شرقی در جلسات بررسی مشکلات آجرپزان شهرستان شبستر، می‌گوید: «در 8ماه گذشته بیش از 10جلسه به شکل عمومی و خصوصی با صاحبان کوره‌های آجرپزی و مسئولان اتحادیه آجرپزان شهرستان از سوی فرمانداری برگزار شده است، همچنین استاندار آذربایجان شرقی به مدیر کل اداره کار استان و معاون عمرانی استانداری به‌طور ویژه دستور داده است که برای برطرف کردن مشکلات سوخت کوره‌داران اقدام کنند».
وی در پاسخ به سؤال دیگر خبرنگار همشهری مبنی بر اینکه چه تعداد از کوره‌های آجرپزی در شهرستان شبستر در آستانه تعطیل شدن قرار گرفته است، می‌گوید: «تاکنون گزارشی درباره تعطیل شدن کوره‌های آجرپزی به دست ما نرسیده است. این واحدها اکنون به فعالیت خود ادامه می‌دهند و مسئولان شهرستان و استان نیز به جدیت مشکلات کوره‌داران را پیگیری می‌کنند».
وی با بیان اینکه مشکلات را باید با همکاری هم برطرف کنیم، اضافه می‌کند: «افزایش قیمت آجر راهکار اساسی در این زمینه به شمار نمی‌رود، چرا که با افزایش قیمت، ساختمان‌سازان به سراغ دیگر مصالح ساختمانی خواهند رفت».
گازرسانی به کوره‌های آجرپزی
ولی‌الله دینی، مدیرعامل شرکت گازرسانی استان آذربایجان‌شرقی برای بررسی مشکلات سوخت‌رسانی به کوره‌های آجرپزی شهرستان شبستر، در فروردین امسال جلسه‌ای با حضور فرماندار و جمعی از مسئولان این شهرستان برگزار کرد.
به گزارش روابط عمومی شرکت گاز استان آذربایجان شرقی، وی در این جلسه اعلام‌کرد که اکنون در استان آذربایجان شرقی ۱۳۲واحد تولیدی کوره‌های آجرپزی، مشترک گاز طبیعی هستند که از این تعداد ۲۹واحد مربوط به شهرستان شبستر است.
مدیرعامل شرکت گاز استان آذربایجان شرقی با یادآوری تعداد زیاد کوره‌های آجرپزی شهرستان شبستر افزود: «پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، تقاضای این بخش از صنعت استان، به‌ویژه کوره‌داران شهرستان شبستر به بهره‌مندی از گاز طبیعی افزایش یافته است».
وی تصریح کرد: «با توجه به نقش مهم و اساسی صنایع در اقتصاد کشور و در راستای اجرای سیاست‌های دولت، شرکت گاز اقدام به طراحی شبکه گازرسانی به کوره‌های آجرپزی و جایگزین کردن گاز طبیعی به جای سایر سوخت‌ها در این شهرستان کرده است».
دینی، تجهیز کوره‌های آجرپزی به استانداردهای روز را یکی از شرایط واگذاری انشعاب گاز به این بخش صنعتی اعلام کرد و گفت: «شرکت گاز استان آمادگی دارد پس از عقد قرارداد با کوره‌داران اقدام به واگذاری انشعاب گاز به متقاضیان کند».
وی یادآور شد: «با توجه به بالا بودن سرانه مصرف کوره‌های آجرپزی به‌دلیل سنتی بودن آتشکده آنها، تغییر علمی و اصولی در طراحی و تغییر کوره‌های سنتی به صنعتی، نقش بسزایی در مدیریت بهینه مصرف گاز طبیعی و به تبع آن بالا بردن بهره‌وری سوخت و بازدهی کوره‌ها خواهد داشت».
