آیا مشکل صنعت گردشگری کشور با اعلام این آمارها مرتفع خواهد شد؟ هتل‌ها و آژانس‌های مسافرتی چه سهمی از این تعداد سفرهای نوروزی که مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعلام می‌کنند داشته‌اند؟ اعلام این آمارها تنها ابزاری برای ایجاد فضای روانی برای تشویق مردم به سفر است یا واقعا آنطور که یوسفی، کارشناس گردشگری پیش‌تر به یکی از خبرگزاری‌های کشور گفت، ابزاری برای خوب نشان دادن فعالیت متولیان گردشگری کشور؟
آمارها در ایران همواره مورد مناقشه‌اند و این‌بار ماجرای اعلام آمار تعداد مسافران نوروزی خبرساز شده است.
162 میلیون و 179 هزار نفر-سفر آماری است که معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی در پایان سیزدهمین روز از نوروز 90 اعلام کرد.
شهباز یزدانی معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری که 5 روز پیش از نوروز 90 به معاونت گردشگری سازمان منصوب شد، در پاسخ به این سؤال که شیوه جمع‌آوری این آمار چگونه بوده و واقعا اعلام چنین آمارهایی چه ارزشی در صنعت گردشگری دارد؟ می‌گوید: آماری که در موضوع نفر- سفر همه دستگاه‌ها می‌دهند همه دستگاه‌ها به آن استناد می‌کنند.
آنطور که شهباز یزدانی می‌گوید: اینها آمار ترددهاست؛ به‌عنوان مثال می‌گوییم مثلا استان قم در تعطیلات نوروزی پرترددترین استان کشور بود. اعلام همین آمار یک هشدار به دستگاه‌ها می‌دهد که درصد بیشتری از امکانات خود را به چنین استانی اختصاص بدهند. در ستاد تسهیلات نوروزی نیز هشدارها کمک می‌کند تا علاوه بر ارائه خدمات خوب به مسافران، بیشترمراکز خدماتی و امکانات به استان‌های پرتردد معطوف شود.
پاسخ معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی به این سؤال نیز جالب است. شهباز یزدانی به این سؤال این‌گونه پاسخ می‌دهد: این موضوع اتفاقا در گردشگری مؤثر است. اقامت در هتل تنها یکی از بحث‌هایی است که هموطنان در طول سفر به آن نیاز دارند. خدمات جاده‌ای که پلیس راهور به مسافران نوروزی می‌دهد، خدماتی که بیمه به مسافرانی که وارد استان می‌‌شوند ارائه می‌کند یا خدماتی که امداد خودرو به مسافران می‌دهد یا توقف کوتاهی که مسافران برای خواندن نماز یا استراحت کوتاه در فاصله بین دو شهر یا استان دارند اینها همه مواردی است که کمک می‌کند بدانیم چه تعداد تردد وجود داشته و از موارد تأثیر‌گذار است.
معاون گردشگری میزان سفرهای نوروزی را با توجه به آمار نفر- سفر موفق می‌داند. او که اکنون مدت 20 روز از شروع فعالیتش در حوزه کاری جدید می‌گذرد بی‌ارزش بودن اعلام آمارهای نفر-سفر در توسعه صنعت گردشگری را نفی می‌کند و می‌گوید: خیلی می‌بخشید، اینها ناشی از تصورات غلطی است که برخی دوستان دارند. چرا ما امسال موفق شدیم؟ چون سیستماتیک کنار هم قرار گرفتیم؛ یعنی هلال احمر و پلیس راهنمایی و رانندگی و دستگاه‌های دیگر هرچه توان داشتند به‌صورت سیستماتیک در اختیار گردشگری قرار دادند. به این معنا که برخورد خوب پلیس راهور احتمال تمایل به اقامت در یک استان را بالا برد یا در برخی استان‌ها، تورهای رایگان با هدف اقامت مسافران برگزار شد.
یزدانی معتقد است که این افزایش آمار خود نشانگر موفقیت بخش گردشگری بوده است.در نوروز 90 رقمی معادل
82 درصد مردم با خودروی شخصی سفر کردند و 10 درصد ایرانی‌ها با اتوبوس به سفر رفته‌اند و 0/92 درصد از مسافران قطار را به‌عنوان وسیله سفر انتخاب کردند و حدود 7 درصد براساس آنچه معاون گردشگری اعلام می‌کند هواپیما را برای سفر ترجیح داده‌اند، اما باید دیدکه میزان گردشگر ورودی و خروجی به کشور چه تعداد بوده است؟
برخی کارشناسان گردشگری اعلام آمارهای پرطمطراق را رونق بخش صنعت گردشگری کشور نمی‌دانند. به گفته یوسفی متولیان گردشگری کشور آمار مسافرت‌ها را هر سال بیشتر از سال گذشته عنوان می‌کنند تا نشانگر عملکردشان در حوزه فرهنگ سفر باشد.
ناصر کرمی، کارشناس گردشگری درخصوص اعلام آمار162 میلیون و 179 هزار نفر-سفر در کشور و همچنین همخوانی این آمارها با تعاریف سازمان جهانی گردشگری می‌گوید: اعلام این عدد در صنعت گردشگری کاملا بی‌ارزش است.
به گفته وی، متولیان گردشگری مبنای اعلام این آمار را پلیس‌راه قرار داده‌اند و براساس عبور خودروها از مقابل پلیس راه آمارگیری کرده‌اند.
کرمی همچنین به تعریف سازمان جهانی گردشگری از سفر و مسافر می‌پردازد. وی می‌گوید: ملاک سازمان جهانی گردشگری برای جمع‌آوری آمار گردشگری تعریف فردی است که حداقل یک شب را خارج از محل سکونتش به سر ببرد. زمانی که فرد از خانه بیرون می‌آید تا زمانی که به محل سکونت خود بازمی‌گردد یک سفر انجام شده و یک مسافر محسوب می‌شود. این میزان خروج از خانه در تعریف سازمان جهانی گردشگری حداقل یک شب و حداکثر یک سال است.
کارشناس صنعت گردشگری و متخصص اکوتوریسم به این نکته اشاره می‌کند که مسافر واقعی به کسی گفته می‌شود که برای تغییر حال و هوا دست به سفر بزند. ولی فردی که برای دید و بازدید به جایی برود در اصطلاح ویزیتور یا بازدید‌کننده نامیده می‌شود و در تعریف توریست نمی‌گنجد.
ناصر کرمی می‌گوید: مسافران نوروزی در ایران افرادی هستند که از خانه بیرون می‌زنند، به جایی می‌روند و بار دیگر به خانه بازمی‌گردند و تمام این پروسه در یک سفر خلاصه می‌شود. با این احتساب می‌توان نتیجه گرفت که شاید 3 میلیون سفر انجام شود. وی ادامه می‌دهد: متولیان گردشگری در اعلام آمار نفر-سفر پلیس‌راه را مبنا قرارداده‌اند که با این تعریف می‌توان ملاک‌های دیگر را هم مبنا قرارداد؛ اینکه اصلا چرا بگوییم نفر- سفر بگوییم نفر- متر- سفر؛ یعنی هر کسی که از خانه‌اش زد بیرون هر متری را که طی کرد یک مسافر محسوب شود. در این شکل اصلا دیگر چرا بگوییم 162 میلیون نفر-سفر، می‌توانیم بگوییم 1 میلیارد و 620 میلیون نفر- متر- سفر در ایران انجام شد یا اصلا می‌توانیم بر واحد سانتی‌متر حساب کنیم و بگوییم مثلا 10 هزار میلیارد مسافرت در ایران انجام شده است. ولی باید دانست که این ملاک چیزی نیست که مبنای مطالعات و استانداردهای سازمان جهانی گردشگری باشد.
کرمی البته موضوع دیگری را نیز مطرح می‌کند. او می‌گوید: به فرض که آمار اعلام شده نیز درست باشد. خب این چه ربطی به سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری دارد؟ مردم از زمان کیقباد و کیخسرو و جمشید جم،یعنی نزدیک به 7هزار‌سال است که در تعطیلات نوروزی به سفر می‌روند. در افغانستان و تاجیکستان هم مردم برای نوروز مسافرت می‌کنند و جاده‌های آنجا هم شلوغ است. خب این چه ارتباطی به سازمان میراث فرهنگی دارد؟ بنابراین اگر قرار باشد برای سفرهای نوروزی از کسی قدردانی کرد باید از جمشید جم تشکر شود.
این کارشناس گردشگری معتقد است: درصورت درست بودن آمار اعلام شده این تعداد مسافر از نظر صنعت گردشگری چه ارزشی دارد؟ توریستی که هر 10 نفر آن قادر به ایجاد یک شغل است باید به شکل صنعتی آن سفر کند. به چه معنا؟ به این شکل که توریستی که در حوزه سرمایه‌گذاری صنعتی سفر می‌کند یعنی به هتل می‌رود، سوغات خریداری می‌کند و برای بازدید از مراکز فرهنگی و تفریحی پول پرداخت می‌کند. در این‌صورت است که گفته می‌شود هر 10 توریست یک شغل ایجاد می‌کنند نه اینکه خانواده یا شخصی به شهر یا روستای خود سفر کند و در تعطیلات همانجا اقامت داشته باشد. این شیوه سفر چه تأثیری در صنعت توریسم دارد؟
کرمی البته خطر چنین شیوه مسافرتی را برای جوامع محلی گوشزد می‌کند و می‌گوید: افرادی که به این شیوه سفر می‌کنند گردشگر نیستند و بیش از اینکه رسوب اقتصادی برای جامعه محلی داشته باشند برای آن جامعه ازدحام و استرس و هزینه ایجاد می‌کنند. با این تعریف حتی اگر آمار اعلام شده از میزان نفر-سفرها نیز درست باشد باید از متولیان گردشگری کشور پرسید که چرا این اقدام را انجام داده‌اند؟ ممکن است یک شخص به منطقه‌ای برود و آنجا هم یک چای بخرد یا در پمپ بنزین هم بنزین بزند. آیا او یک گردشگر است؟ در حالی که برای جامعه محلی آن منطقه فرسایش آب و خاک و تراکم زباله به همراه داشته است.
به گفته ناصر کرمی آمار اعلام شده درخصوص نفر-سفرهای نوروزی تنها آمار تردد است. حال باید دید که آیا آمار اعلام شده از میزان ترددهای نوروزی در سطح کشور بر صنعت گردشگری ایران تأثیر مثبت داشته است یا این آمار نشانه‌ای منفی از حجم تردد در جاده‌ها و سطح شهرهاست؟
نفر- سفرو رونق گردشگری
آمارها در ایران همواره محل مناقشه هستند. کافی است تعدادی عدد و رقم کنار هم قرار بگیرند و چند جمله پرطمطراق گفته شود و در پایان با استناد به همان چند عدد چند رقمی که معلوم نیست شاخصه دقت و صحت آن مورد تأیید کدام کلید آمارسنجی قرار می‌گیرد، بگوییم عددها بیانگر موفقیت اقدامات و برنامه‌هاست.
اعلام آمار نفر-سفر پدیده‌ای است که موضوع محافل خبری در حوزه گردشگری شد و علاوه بر آنکه دامان مدیران گردشگری را در نخستین نشست خبری سال جدید گرفت، انتقاد کارشناسان این حوزه را نیز به همراه داشت. اعلام این آمار آنطور که دکتر یوسفی، کارشناس گردشگری نیز بر آن تأکید کرد چه تأثیری بر صنعت گردشگری داشته است؟کارشناسان گردشگری معتقدند که اعلام آمار مسافران نوروزی به شیوه نفر-سفر هیچ ارزشی در حوزه گردشگری کشور ندارد. 15 دستگاه و نهاد آنطور که رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اعلام کرده است در موضوع جمع‌آوری آمار و فعالیت‌های مربوط به ستاد تسهیلات سفرهای نوروزی با یکدیگر همکاری دارند.سؤال اصلی این است که اعلام آمارهای مربوط به نفر-سفر چه ارزشی در توسعه صنعت گردشگری ایران دارد؟
به موجب آمارهای سازمان میراث فرهنگی تا پایان سال 88، 2میلیون و 272 هزار نفر که معلوم نیست مسافر هستند یا گردشگر به کشور وارد شدند که این میزان به اعلام معاون جدید گردشگری سازمان میراث فرهنگی در سال 89 به 3 میلیون و 121 هزار نفر رسید. اکنون باید دید که آیا گردشگران ورودی به کشور نیز در آمار نفر-سفرها قرار دارند یا آنکه 162 میلیون و 179 هزار نفر- سفر ثبت شده در نوروز 90 جدای از گشت‌وگذارهای نوروزی گردشگران ورودی است.
