این ساختمان 18 متری، 9 متر از ارتفاع مجاز ساختمان‌ها در بافت تاریخی بلندتر ساخته شده و دادگستری یزد نیز حکم به کاهش ارتفاع ساختمان داده، اما هنوز برای کوتاه کردن آن اقدامی نشده است. در حالی‌که این کتابخانه یکی از موانع ثبت جهانی بافت تاریخی به‌شمار می‌رفت، مشکل دیگری هم به آن اضافه شد: ساخت بنای جدید 9 طبقه برای بیمارستان شهید رهنمون در کنار بافت تاریخی یزد. بافت تاریخی یزد بسیار وسیع است و نبود قوانین لازم برای حفاظت از این بافت، همواره مشکلاتی برای شهرداری و نگرانی‌هایی برای حامیان میراث فرهنگی به‌وجود آورده است.
مطالعات ساختمان جایگزین بیمارستان شهید رهنمون از دور اول سفرهای استانی هیات دولت به یزد آغاز شد. سید جلیل میرمحمدی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی شهید صدوقی یزد، در شهریور امسال درباره روند ساخت این بیمارستان گفت: «ساخت بیمارستان شهید رهنمون با اعتبار 30میلیارد تومان جایگزین بیمارستان قدیمی خواهد شد که در 9 طبقه با همه بخش‌ها و امکانات به‌ویژه 3 طبقه اورژانس در دهه‌فجر 1392 به اتمام خواهد رسید. تا‌کنون 60 درصد از کار ساخت مرحله نخست این بیمارستان اجرایی شده است.»
تا اینجای ماجرا همه‌چیز از اتفاقی خوب برای شهر یزد حکایت می‌کند، اما ارتفاع بیمارستان شهید رهنمون، حریم منظر بافت تاریخی یزد را مخدوش می‌کند. مصطفی فاطمی، عضو شورای مرکزی تشکل‌های دوستدار میراث فرهنگی یزد، به «همشهری» می‌گوید: «حریم منظر در تمام دنیا برای بناها و بافت‌های تاریخی وجود دارد و برای بافت تاریخی یزد نیز باید آن را در نظر گرفت. بیمارستان 9 طبقه شهید رهنمون منظر یکدست بافت تاریخی را مخدوش می‌کند. اگر از بالای میدان امیر چخماق، مسجد جامع یا زندان اسکندر به بافت تاریخی شهر نگاه کنید، می‌بینید که یک ساختمان نامتناسب با دیگر بناها در حال ساخت است.»
چندی پیش 46 تشکل دوستدار میراث فرهنگی در سراسر کشور بیانیه مشترکی نوشتند و خواستار جلوگیری از بلند‌مرتبه‌سازی درون و حاشیه بافت تاریخی یزد شدند. حامیان میراث فرهنگی از سازمان میراث فرهنگی انتظار دارند که با ساخت بنای
9 طبقه برای بیمارستان شهید رهنمون مخالفت کند، اما بهرام رضایی، مدیرکل میراث فرهنگی استان یزد گفته است که به‌دلیل واقع شدن بیمارستان در خارج از بافت تاریخی یزد، مسئولیت آن با وزارت مسکن و شهرسازی است و باید به این وزارتخانه اعتراض کرد.
علی‌اکبر میروکیلی، شهردار یزد، در گفت‌وگو با «همشهری» می‌گوید: «بین زمین بیمارستان و بافت تاریخی یک خیابان 35 متری وجود دارد، ساختمان هم چند متر دورتر از خیابان ساخته می‌شود، بنابراین بیمارستان شهید رهنمون حدود 60 متر با بافت تاریخی فاصله دارد و کاملا خارج از بافت تاریخی ثبت شده در میراث فرهنگی است.» میروکیلی درباره مخدوش شدن حریم منظر بافت تاریخی نیز می‌گوید: «حریم منظری برای بافت تاریخی یزد تعریف نشده است که این بیمارستان بخواهد آن را مخدوش کند. برخی آن را با برج جهان‌نما در میدان نقش جهان اصفهان مقایسه می‌کنند که باید بگویم آن میدان ثبت جهانی شده و در پروتکل آن حریم منظر تعریف شده بود، اما چنین چیزی برای بافت تاریخی یزد تعریف نشده و اساسا این بافت هنوز ثبت جهانی نشده است.»
با این‌حال، فاطمی، عضو شورای مرکزی تشکل‌های دوستدار میراث فرهنگی یزد، می‌گوید: «اکنون پرونده یزد برای درخواست ثبت جهانی از یونسکو در حال گردآوری است و در همان پرونده حریم منظر تعریف شده است. ما نمی‌توانیم کار خودمان را با فقدان قانونی که میراث فرهنگی به‌دلیل تعلل تعریف نکرده است، توجیه کنیم.»
مسئولان سازمان میراث فرهنگی در پاسخ به مراجعات اعتراضی تشکل‌های مردم نهاد می‌گویند که بافت تاریخی یزد بسیار وسیع است و جزئی از شهر محسوب می‌شود، همچنین خاطرنشان می‌کنند، مسئول منظر شهر شهرداری است نه سازمان میراث فرهنگی. با این‌حال، حامیان میراث فرهنگی مسئول تعریف نشدن حریم منظر برای بافت تاریخی یزد را سازمان میراث فرهنگی می‌دانند و می‌گویند مشکلات ساختمان بیمارستان شهید رهنمون ناشی از خلأ قانونی است که میراث فرهنگی آن را به‌وجود آورده است.
نوع نگاه مسئولان شهر یزد به بافت تاریخی این شهر بسیار متفاوت است. اعضای شورای شهر و شهردار یزد معتقدند که بافت تاریخی یزد حدود 700 هکتار وسعت دارد و اگر نخواهند به آن دست بزنند، همه کارهای شهری یزد تعطیل خواهد شد. فعالان میراث فرهنگی می‌گویند ساختمان‌هایی که می‌توان آنها را در جای دیگری از شهر ساخت، نباید باعث بی‌قواره شدن منظر بافت تاریخی یزد شود و این فعالیت‌ها مانع ثبت جهانی بافت تاریخی در یونسکو می‌شود.
سازمان میراث فرهنگی نیز خود را از این مجادله کنار کشیده است. البته رضایی، مدیرکل میراث فرهنگی یزد، می‌گوید با وجود ساخت بیمارستان شهید رهنمون در حاشیه بافت تاریخی، مشکلی برای ثبت جهانی بافت تاریخی شهر پیش نمی‌آید. مجموعه این اختلاف نظرها، کلاف سردرگمی ایجاد کرده است که گره آن هر روز فشرده‌تر می‌شود. همین گره باعث شده است پرونده یزد تا‌کنون 3 بار در ثبت جهانی بافت‌های تاریخی در یونسکو ناکام بماند.
مصطفی فاطمی می‌گوید: «بافت تاریخی یزد از نظر وسعت و یکدستی در ایران یگانه است، اما هنوز نتوانسته است ثبت جهانی بشود و هر بار در این باره کوتاهی می‌شود. این هراس بین مسئولان ایجاد شده است که اگر بافت تاریخی یزد ثبت جهانی و پروتکلی برای آن نوشته شود که به‌طور قانونی و جهانی ملزم به اجرای آن باشند، دست و پای آنان بیش از این بسته و محدودیت‌ها برای دست زدن به بافت تاریخی بیشتر می‌شود.» اینک شهر یزد منتظر نشسته است تا ببیند آیا با وجود بیمارستانی 9 طبقه در دید‌رس نظاره‌گران بافت تاریخی، این بافت باز هم ثبت جهانی خواهد شد یا نه.
700 هکتار تاریخ
بخش قدیمی شهر یزد یکی از بافت‌های تاریخی مهم کشور محسوب می‌شود. شهر تاریخی یزد بزرگ‌ترین بافت خشت خام جهان را در خود جای داده و تنها بافت منسجم کشور از این دست است. همچنین کمترین دستخوردگی را میان بافت‌های تاریخی کشور دارد. این ویژگی‌ها باعث شده است که بافت تاریخی یزد یکی از نامزدهای ایران برای ثبت در میراث جهانی یونسکو باشد.
بافت تاریخی شهرهای یزد، اصفهان، شیراز، میبد، کاشان، همچنین معماری زیبا و یکتای برخی روستاهای ایران از جمله ماسوله، ابیانه، کندوان و میمند از بخت بلندی برای اضافه شدن به فهرست آثار ثبت شده ایرانی در فهرست جهانی برخوردارند، اما یزد به‌دلیل انسجام و وسعت بیشتر در اولویت مسئولان میراث فرهنگی قرار گرفته است.
تا‌کنون فقط 9 اثر از مجموعه پرشمار آثار تاریخی ایران از جمله سازه‌های آبی شوشتر، زیگورات چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان اصفهان، تخت سلیمان تکاب، پاسارگاد، ارگ بم، گنبد سلطانیه زنجان و بیستون کرمانشاه، بخت وارد شدن به فهرست آثار ثبت شده جهانی را داشته‌اند.
براساس قوانین ثبت اثر در فهرست آثار تاریخی، هر کشوری در هر 4 سال یک بار می‌تواند یک بافت تاریخی را برای ثبت در این فهرست نامزد کند. ایران تا‌کنون از این موقعیت استفاده نکرده است و بافت تاریخی یزد نخستین جایی است که نامزد ایران برای ثبت در فهرست یونسکو شده است. در سلسله مراتب اداری یونسکو، روند بررسی ثبت پرونده هر بافت تاریخی 2 سال طول می‌کشد.
در سال 2007 قره کلیسا واقع در آذربایجان غربی از سوی ایران نامزد ثبت در یونسکو شده بود، اما به این دلیل که پرونده ارسال شده به دبیرخانه یونسکو نقص فنی داشت، این فرصت از دست رفت و از همان سال سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برای جلوگیری از رخ دادن دوباره چنین اتفاقی، همزمان چند پرونده را برای آماده شدن انتخاب می‌کند. اکنون سازمان میراث فرهنگی پرونده جهانی شدن بافت تاریخی یزد، بازار تاریخی تبریز و مجموعه شیخ صفی اردبیلی را همزمان تهیه کرده است، تا کامل‌ترین پرونده را برای ثبت در سال 2011 به دبیرخانه یونسکو بفرستد.
بافت تاریخی یزد با مساحت 743 هکتار و 5 هزار هکتار حریم به شماره 15000 در تاریخ 16 اسفند سال 1384 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. پرونده ثبت جهانی بافت تاریخی یزد شامل معرفی شهر، سوابق تاریخی و ویژگی‌های آن، شاخصه‌های ثبت، مقایسه یزد با شهر لیون فرانسه و چند شهر دیگر که ثبت جهانی شده‌اند و محدوده‌ها پیشنهاد می‌شود. عرصه این شهر برای ثبت جهانی 135 هکتار است که بخش مربوط به دوره آل مظفر به انضمام بازار و بخش‌های مربوط به دوره تیموری، زندیه، صفویه را دربرمی‌گیرد. حریم شهر تاریخی یزد برای ثبت ملی 300 هکتار است که محدوده مربوط به دوره قاجاری را نیز شامل می‌شود. همچنین محدوده‌ای 5 هزار هکتاری به‌عنوان منظر فرهنگی بافت تاریخی یزد برای ثبت جهانی تعیین شده است.
