براساس گزارش این کمیسیون که هفته گذشته منتشر شد از حدود 3میلیون نفری که حق شرکت در انتخابات را داشتند، در مجموع یک میلیون و 710هزار و 679نفر در این انتخابات شرکت کردند. در واقع با شرکت بیش از 55درصد از کسانی که حائز شرایط شرکت در انتخابات بودند، می‌توان گفت استقبال نسبتا خوبی از این انتخابات تاریخی شده است. طبق نتایج رسمی اعلام شده 5حزب به پارلمان این کشور راه یافته‌اند اما هیچ‌یک از آنها حائز اکثریت 61کرسی لازم برای تشکیل دولت نشده‌اند. 5حزبی که 5درصد لازم را برای راهیابی به مجلس ملی قرقیزستان کسب کرده‌اند، به ترتیب کسب آرا عبارتند از:
2- حزب سوسیال دمکرات، با کسب 236هزار و 634رای (83/7درصد کل آرای شرکت‌کنندگان در انتخابات) در مجموع 26کرسی به‌دست آورد.
3-( رAr-Namys) حزب آرناموس، 226هزار و 916رای (57/7درصد کل آرای شرکت‌کنندگان در انتخابات) در مجموع 25کرسی به‌دست آورد.
4-(رRespublika) حزب جمهوری، با کسب 210 هزارو 594رای (93/6درصد کل آرای شرکت‌کنندگان در انتخابات) در مجموع 23کرسی به‌دست آورد.
5- ر( Ata-Meken ) حزبآته میکین، با کسب 166هزار و 714رای (49/5درصد کل آرای شرکت‌کنندگان در انتخابات) در مجموع 18کرسی به‌دست آورد.
تحلیل نتایج این انتخابات که نقطه عطفی در نظام‌های سیاسی در آسیای مرکزی محسوب می‌شود، به درک صحیح‌تر تحولات آتی در این منطقه کمک می‌کند زیرا نتایج این انتخابات علاوه بر کشور بحران‌زده قرقیزستان برای هر چهار کشور دیگر آسیای مرکزی اهمیت اساسی دارد، چرا که آنها نمی‌توانند درباره تحولات مثبت که در حال شکل‌گیری در نظام قدرت قرقیزستان است، بی‌تفاوت باشند.
اطلاعات پایه درباره انتخابات
1- در انتخابات هجدهم مهر 1389(دهم اکتبر2010) در مجموع 3هزار و 300کاندیدا از سوی 29حزب در رقابت‌های انتخاباتی برای به‌دست آوردن 120کرسی مجلس ملی، شرکت داشتند.
2- هزینه 700 هزار دلاری برای انجام این انتخابات، آن را به گران‌ترین انتخابات از زمان استقلال قرقیزستان تبدیل کرد. در کشوری که حقوق یک استاد دانشگاه ماهانه 100 دلار است این رقم، نسبتا گزاف به‌شمار می‌رود.
3- حدود 300 نفر ناظر خارجی از کشورهای مختلف بر نحوه برگزاری انتخابات در 2هزارو 333 حوزه انتخابیه نظارت داشتند.
4- برقراری امنیت بر عهده 7هزار نیروی پلیس و 13هزار نیروی داوطلب مردمی گذاشته شده بود.
5- براساس گزارش‌های رسمی، ساکنین شهر اوش در جنوب قرقیزستان، بیشترین مشارکت
را در انتخابات داشتند. در این منطقه بیش از 66درصد از واجدین شرایط در انتخابات پارلمانی شرکت کردند.
شناخت گرایش‌ها و ماهیت احزاب پیروز در انتخابات
برای بررسی دقیق‌تر نتایج انتخابات قرقیزستان آشنایی با ماهیت و گرایش‌های احزاب راه یافته به پارلمان جدید قرقیزستان از لحاظ سیاست داخلی و خارجی اهمیت اساسی دارد. به همین دلیل قبل از هر چیز لازم است 5حزب راه‌یافته به مجلس ملی این کشور را به ترتیب آرایی که به‌دست آوردند، بررسی کنیم. حزب ملی‌گرای آته‌ژورت، به ریاست قمچی بیک‌تاشی‌اف با به‌دست آوردن 28کرسی به‌عنوان حزب اول در پارلمان، حامی باقی یف است.
حزب آته‌ژورت با پیش کشیدن شعار‌های قوم‌گرایانه توانست طی مدت کوتاهی جایگاه خود را در برخی مناطق قرقیزستان، به‌ویژه استان‌های جنوبی اوش و جلال آباد تقویت کند. این حزب در ماه می سال2010 با ابتکار قمچی‌بیک تاشی‌اف، وزیر سابق حوادث غیرمترقبه تأسیس شد. رهبران این حزب در ظرف مدت کوتاهی با استفاده از تضاد موجود بین اهالی شمال که سال‌ها بر قرقیزستان حاکم بودند با مناطق جنوبی که همیشه درباره دور ماندن از قدرت و توزیع ناعادلانه درآمد و ثروت گله‌مند هستند، توانستند موقعیت خود را تثبیت کنند. آنها با شرکت در خاموش‌ساختن آتش درگیری‌های بین‌قومی در جنوب قرقیزستان در فروردین امسال حضور جدی خود را در صحنه سیاسی قرقیزستان به نمایش گذاشتند. این حزب در مخالفت با دولت رزا آتونبایوا به‌صورت کاملا حساب شده عمل کرد. این حزب در همان حال که مناسبات خود را با روسیه رونق بخشید تلاش کرد با نزدیک‌شدن به ازبکستان از حمایت ازبک‌تبارهای قرقیزستان هم برخوردار شود.
حزب سوسیال دمکرات به‌ریاست الماس بیک‌آتم‌بای‌اف که 26کرسی در پارلمان به دست آورده است، از جمله احزاب با سابقه قرقیزستان است که در سال۱۹۹۸ میلادی تأسیس شده است. اعضای این حزب در سقوط دولت باقی‌یف سهم مهمی داشتند و مؤسس آن طی چند ماه سمت معاون اول رئیس دولت موقت قرقیزستان را به عهده داشته است. الماس بیک آتم‌بای‌اف با آنکه خود را از هواداران سیاسی روسیه معرفی می‌کند اما با توجه به مواضع گذشته‌‌اش می‌توان گفت به مدل امروزی ترکیه نیز علاقه خاصی دارد. او در چند ماه اخیر در سمت معاون اولی رئیس جمهور موقت، چندین بار به ترکیه سفر کرد. خانم رزا آتونبایوا، رئیس‌جمهوری قرقیزستان نیز طی چند سال، عضویت حزب سوسیال دمکرات را داشت و در پارلمان قبلی، فراکسیون این حزب را سرپرستی می‌کرد.
حزب آرناموس به ریاست ژنرال فلیکس‌قلی‌اف 25کرسی در پارلمان به دست آورد. ژنرال فلیکس قلیاف، نخست‌وزیر سابق قرقیزستان از جمله احزاب قدیمی‌تر جمهوری قرقیزستان قلمداد می‌شود. قلیاف این حزب را در سال ۲۰۰۲ میلادی تأسیس کرد اما به‌دلیل مواضع مخالف عسگرآقایف پس از چندی به اتهام سوءاستفاده از مقام شهردار بیشکک به 7سال زندان محکوم شد. پس از سقوط دولت آقایف در۲۴مارس سال ۲۰۰۵ میلادی وی از زندان آزاد و به سمت نخست‌وزیری قرقیزستان منصوب شد. به همین دلیل شانس او برای تصدی پست نخست‌وزیری آینده کم نیست؛ به‌ویژه آنکه ائتلاف وی با چند سازمان سیاسی در آستانه انتخابات، موقعیت او را کمی تقویت کرده است. ازجمله ترسون‌بای باقراوغلی، سفیر سابق قرقیزستان در مالزی که از چهره‌های سرشناس قرقیزستان در میان اسلامگرایان محسوب می‌شود و حزب ارکین قرقیزستان را در سال۱۹۹۴ تأسیس کرد، از حامیان قلیاف، در میان اسلامگرایان است.
حزب ریسپوبلیکا(جمهوری) به ریاست آموربیک‌بابان‌اف با 23کرسی در پارلمان به واسطه سرمایه رهبرش که بازرگان و دارای نفوذ در اقتصاد قرقیزستان است در همان حالی که با روسیه مناسبات نزدیکی دارد، به‌دلیل ملاحظات اقتصادی‌‌اش طرفدار مناسبات با اتحادیه اروپا، آمریکا و ترکیه نیز است. حزب جمهوری در مدت کوتاهی توانسته است خود را به جامعه قرقیزستان معرفی کند. بابان‌اف، معاون سابق نخست‌وزیر قرقیزستان در آستانه شروع ثبت نام انتخابات پارلمانی تأسیس حزب خود را اعلام کرد و به ثبت رساند. نمایندگان این حزب در مناطق مختلف جمهوری با مردم ملاقات‌های متعددی داشته‌اند و با ارائه برنامه اقتصادی خود توانستند هواداران زیادی را برای حمایت از برنامه‌های خود جلب کنند. البته رقبای حزب جمهوری مدعی‌اند که حزب ریسپوبلیکا با کمک مالی اطرافیان باقی‌اف، رئیس‌جمهور مخلوع قرقیزستان توانسته است به‌عنوان چهارمین حزب پارلمان مطرح شود و حتی حزب قدیمی و پر نفوذ آته میکین را پشت سر بگذارد. برخی نیز دولت خانم رزا اتونبایوا،را به تأسیس و حمایت این حزب متهم می‌کنند. از آنجایی که تنها چند ماه از تأسیس آن می‌گذرد قضاوت دقیق درباره گرایش‌های آن را باید به آینده موکول کرد.
حزب آته میکین به ریاست آموربیک تکی‌بای‌اف 18کرسی پارلمان را به دست آورد.
رهبر این حزب معاون سابق رزا‌اوتانبایوا رئیس دولت موقت بود. او به همراه معاونش، ارکین عالم بیک‌اف از طراحان اصلی قانون اساسی جدید قرقیزستان به‌شمار می‌رود. این حزب از جمله سابقه‌‌دارترین احزاب قرقیزستان محسوب می‌شود. حزب آته میکین در سال۱۹۹۳ تأسیس شد. از همان ابتدای شروع فعالیت خود به‌عنوان حزب مخالف با حکومت‌های وقت مطرح بوده و در سقوط حکومت آقایف و باقی‌اف نقش مهمی را به عهده داشته است. از مجموعه موضع‌گیری رهبران این حزب نوعی ملی‌گرایی قرقیزی را می‌توان شناسایی کرد که برای رشد این کشور توسعه نیافته حامی گسترش مناسبات با آمریکا و روسیه به‌صورت همزمان است.
با توجه به آنکه چند تن از اعضای شناخته شده حزب آته میکین در دوران حکومت باقی‌اف به آمریکا مهاجرت کرده و آنجا بیش از یک سال زندگی کرده‌اند، برخی کارشناسان این حزب را تا حدی جانب‌دار سیاست آمریکا معرفی کرده‌اند هرچند که آموربیک تکی‌بای‌اف بارها تأکید کرده است که وی هوادار ساختار مدیریت حکومت‌داری ترکیه بوده و قانون اساسی جدید قرقیزستان را با الگوبرداری از نظام امروز ترکیه در زمینه مدیریت تهیه کرده است. این انتخابات نشان می‌دهد جامعه قرقیز هنوز چند پاره است و به یک وحدت ملی دست نیافته است.
برگزاری انتخابات در محیطی نسبتا آرام و تا حد زیادی آزاد و دمکراتیک برای حاکمان جدید مشروعیت را تضمین کرد. اول شدن حزبی که پایگاه اصلی آن در مناطق جنوبی است و مخالف دولت موقت است نشان‌دهنده این واقعیت است که نوعی اعتبار حکومتی به صحنه سیاسی این کشور بازگشته و حداقل به‌طور موقت هم که شده تضاد سنتی گذشته بین شمال و جنوب کاهش یافته است. نتایج این انتخابات برای روسیه خوف و رجا را با هم داشت؛ چرا که هم به پیروزی نیروهای هوادار مناسبات نزدیک‌تر با روسیه امیدوار شد و هم از بابت موفقیت یک نظام پارلمانی در قرقیزستان که می‌تواند الگوی خوبی برای کشورهای منطقه باشد، نگران ساخت. مدودف پیش از این به صراحت از برقراری نظام جمهوری پارلمانی در قرقیزستان به‌دلیل آنچه او با ساختارهای سیاسی موجود در تعارض می‌بیند، مخالفت کرده بود.
آمریکایی‌ها به جهت آنکه حداقل دو حزب طرفدار خود را در پارلمان دارند خوشحال هستند اما آنها برخلاف روسیه از تثبیت نظام جمهوری پارلمانی در قرقیزستان خوشحالند زیرا در این شرایط امکان بهتری برای سازماندهی نیروهای غرب‌گرا را در قرقیزستان خواهند داشت. از زمان نا‌آرامی‌های فروردین89 که موجب سرنگونی باقی‌یف، رئیس‌جمهوری پیشین قرقیزستان شد، این نگرانی وجود داشت که قرقیزستان به‌سوی تجزیه شمال و جنوب پیش برود. اما با نهایی شدن اصلاحات قانون اساسی قرقیزستان که در ششم تیر ماه گذشته با اکثریت 90درصد شرکت‌کنندگان در انتخابات به تصویب رسید، گام مهمی در جهت حفظ تمامیت ارضی این کشور برداشته شد. با این وجود رهبران احزاب سنتی طرفدار ابقای سیستم ریاستی همچنان به فکر بازگشت به شرایط قبل هستند.
بر این اساس راهیابی احزاب آته ژورت به ریاست قمچی بیک‌تاشی‌اف که طرفدار رئیس‌جمهور برکنار شده است و نیز حزب روس‌گرای آرناموس به پارلمان جدید، این امکان را مطرح می‌سازد که این دو حزب بتوانند با حمایت حزب جدیدالتأسیس ریسپوبلیکا بار دیگر اصلاحاتی را که منجر به ایجاد نظام ریاست‌جمهوری پارلمانی در قرقیزستان شد، تغییر دهند. همین موضوع باعث شده است که در باره نتایج انتخابات نگرانی‌های جدیدی مطرح شود.
براساس اصلاحات قانون اساسی قرقیزستان، از این پس با برقراری نظام ریاست‌جمهوری پارلمانی در قرقیزستان، رئیس جمهور این کشور، مقام تشریفاتی دارد و به جای انتخاب مستقیم از سوی مردم، توسط نمایندگان پارلمان برای مدت 6سال انتخاب می‌شود.
پیش از این دوره رئیس‌جمهوری 5سال بود و قدرت کامل را در اختیار داشت. اما با تشکیل مجلس جدید، قدرت اصلی کشور در اختیار نخست‌وزیر منتخب پارلمان خواهد بود و او در برابر پارلمان پاسخگو خواهد بود.
پیش‌بینی تحولات آتی
این انتخابات در عمل فضا را برای تشکیل یک دولت ائتلافی فراهم کرد تا زمینه برای همکاری بین همه کسانی که می‌خواهند به ایجاد ثبات در قرقیزستان کمک کنند آماده شود. در مورد پیش‌بینی احتمالاتی که ممکن است در ترکیب نظام سیاسی قرقیزستان شکل بگیرد، 2احتمال بیش از همه امکان تحقق دارد؛ اول: تشکیل ائتلافی با شرکت 3 حزب آرناموس، آته ژورت و ریسپوبلیکاست. رهبران این احزاب در جریان تبلیغ برنامه‌های خود، همگرایی نزدیک با روسیه را در اولویت فعالیت سیاسی خود اعلام کردند و با مسئولان رسمی روسیه نشست‌های غیررسمی داشتند.
ازجمله یک روز پیش از برگزاری انتخابات، ترسون بای‌باقراوغلی، یکی از رجال حزب سیاسی آرناموس در بیشکک اعلام کرد که حزب آنها در پارلمان و دولت جدید منافع روسیه را درنظر می‌گیرد. وی اظهار داشت که حزب آرناموس و حزب آته ژورت از طرح اخراج پایگاه هوایی آمریکا از خاک قرقیزستان حمایت می‌کنند و در صورت کسب موافقت حزب ریسپوبلیکا، ایجاد ائتلاف قوی با حضور 75نماینده پارلمان ممکن می‌شود. براین اساس احتمال نخست‌وزیر شدن قمچی بیک‌تاشی‌اف، رهبر حزب آته ژورت بیش از سایرین است.
دوم: احتمال شکل‌گیری ائتلافی بین احزاب سوسیال دمکرات و آته میکین غرب‌گرا با حزب ریسپوبلیکا روس‌گرا مطرح است. اگرچه احتمال تشکیل چنین ائتلافی ضعیف‌تر است اما می‌توان گفت در صورتی بین گرایش غرب‌گرا در قرقیزستان با روس‌گرا براساس تقسیم قدرت بین رئیس پارلمان و نخست‌وزیر توافق جدیدی حاصل شود، شانس الماس بیک آتم‌بای‌اف، رهبر حزب سوسیال دمکرات برای تصدی نخست‌وزیری کم نیست.
به‌نظر می‌رسد اگر دولت آینده قرقیزستان بتواند از یک سو بین منافع بازیگران خارجی یعنی روسیه و آمریکا توازنی ایجاد کند و از سوی دیگر توسعه اقتصادی را با تمرکز بر مناطق جنوبی در دستور کار قرار دهد می‌تواند امیدوار باشد که قرقیزستان به‌عنوان الگوی نمونه در آسیای مرکزی جریان ساز حرکتی باشد که به سوی ایجاد نظام‌های غیر متمرکز و مردم‌سالاری، مطرح شود، در غیر این صورت از هم اکنون می‌توان انتظار داشت صحنه پارلمان آینده به کشمکش سیاسی احزابی تبدیل شود که هر کدام رؤیای خود را دنبال می‌کنند.
