هر چند فضل‌الحق معنوی، رئیس کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان چندی قبل اعلام کرد که پیرامون برگزاری یک انتخابات پارلمانی شفاف در افغانستان نگرانی‌های زیادی وجود دارد و احتمال اینکه قدرتمندان محلی در انتخابات دست‌درازی کنند بسیار است ولی تقریبا مسلم شده که این موضوع فقط بخشی از مشکلات افغانستان را در راستای برگزاری یک انتخابات عادلانه تشکیل می‌دهد.
افغان‌ها در تمامی انتخابات‌هایی که برگزار کردند با چالش‌ها، حاشیه‌ها و جنجال‌هایی نیز مواجه بوده‌اند که ریشه آنها را می‌توان به حضور مؤثر نیروهای خارجی، کارشکنی‌های نیروهای طالبان، تخطی و نافرمانی قدرتمندان محلی و فساد بالای اداری نسبت داد؛ وضعی که تقریبا ابتدا برای نظام سیاسی نوپای افغانستان طبیعی تلقی می‌شد ولی آنچه جای تأسف دارد این است که افغان‌ها بعد از گذشت یک دهه کماکان با آن مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند و این مشکلات نه تنها کاهش نیافته بلکه دایره تأثیر‌گذاری آنها نیز افزایش یافته است.
در مورد دخالت نیروهای خارجی، اخلال‌گری‌های طالبان یا مهار قدرتمندان محلی چندان توقعی نمی‌توان از دولت افغانستان داشت، چرا که دولت کماکان از ضعف‌های کلانی رنج می‌برد. اما این توقع را می‌توان از دولت مرکزی داشت که حداقل در زمینه مبارزه با فساد اداری جلوتر از نقطه‌ای که هم‌اکنون ایستاده است، قرار می‌گرفت. سایه فساد دولتی را می‌توان در همه جا احساس کرد و در این مقوله انتخابات را نیز نمی‌توان مستثنی دانست؛ البته در این موضوع نهادی که بیش از دیگر نهادها در مظان اتهام قرار می‌گیرد نهادی است تحت عنوان کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان.
در واقع هر چه به زمان برگزاری انتخابات پارلمانی و مراحل رای‌گیری و شمارش آرا نزدیک‌تر می‌شویم، توجهات بیش از پیش به این کمیسیون معطوف میشود. کمیسیون مستقل انتخابات نهادی است که به موجب اصول 155 و 156 قانون اساسی افغانستان موجودیت یافته و مسئول برگزاری تمامی انتخابات سراسری اعم از انتخابات ریاست‌جمهوری، پارلمانی و شوراهای استانی در کشور است. هر چند بنا بود این کمیسیون از همان لحظات اولیه تأسیس نظام سیاسی جدید افغانستان فعالیت خود را آغاز کند ولی این نهاد مهم عملا فعالیت خود را از سال1384 آغاز کرد و از آن زمان تاکنون چند انتخابات مهم را در افغانستان پشت‌سر گذاشت.
ریاست کمیسیون مستقل انتخابات از سوی رئیس‌جمهور انتخاب میشود و سوای از نهاد ریاست شامل بخش‌هایی همچون دبیرخانه، هیأت‌های نظارتی، اعضای اصلی، سمع شکایات، امور مالی و... است. وسعت کار سازمانی این کمیسیون به حدی گسترده است که در لحظات برگزاری انتخابات، کارمندان آن از مرز 200هزار نفر نیز تجاوز می‌کنند. بودجه این کمیسیون از سوی دولت مرکزی افغانستان و نیروهای بین‌المللی حاضر در افغانستان تأمین میشود و ظاهرا برای برگزاری این دور از انتخابات اعتباری به مبلغ یکصد میلیون دلار در اختیار این کمیسیون قرار داده شده است.
افغان‌ها در تمامی انتخابات سراسری که تاکنون برگزار کرده‌اند، با حاشیه‌های فراوانی مواجه بوده‌اند که ریشه بسیاری از آنها را می‌توان در عملکرد کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان جست‌وجو کرد. بسیاری بر این باورند که این کمیسیون هم از لحاظ قانونی با نارسایی‌های متعددی مواجه است و از سوی دیگر عملکرد این کمیسیون طی سال‌های اخیر به‌گونه‌ای نبوده که رضایت جریانات سیاسی و احزاب افغانستانی را به‌دنبال داشته باشد. این مسئله بارها و بارها از سوی بسیاری از رهبران و شخصیت‌های سیاسی افغان مورد توجه واقع شده و اوج آن را می‌توان در انتخابات ریاست‌جمهوری سال گذشته مشاهده کرد که دکتر عبدالله عبدالله رقیب اصلی حامد کرزی با صراحت کامل کمیسیون را نهادی فاقد استقلال و رویه بی‌طرفی عنوان کرد. در واقع انتصابی بودن رئیس کمیسیون از سوی رئیس‌جمهور به این باور انجامیده است که دولت و جریان‌های نزدیک به دولت از نفوذ خاصی در این کمیسیون برخوردار شده‌اند که عملا به سلب استقلال این کمیسیون منجر شده است.
نکته دیگری که بسیاری را بر آن داشته این کمیسیون را نهادی فاقد استقلال ارزیابی کنند به برخی تعاملات پنهانی این کمیسیون با برخی از کاندیداهای انتخابات اعم از ریاست‌جمهوری، پارلمانی و شوراهای استانی باز می‌گردد که عملا اعتبار این کمیسیون را نزد افکار عمومی افغانستان کاهش داده است. بسیاری از کاندیداهای انتخابات از مدت‌ها قبل از شروع انتخابات سعی می‌کنند با اعضا و نهادهای ذی‌نفوذ انتخابات تعاملاتی را به راه بیندازند و در لحظات انتخابات به میزان آرای خود بیفزایند که البته این کار بدون هزینه میسر نمی‌شود.
برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که در انتخابات پارلمانی و شوراهای استانی گذشته هر رأی مأخوذه به مبلغ 5دلار فروخته شد و کاندیداهای پیروز تقریبا نزدیک به 60 درصد آرای خود را از کمیسیون خریداری کردند و تنها 30 یا 40 درصد آرای آنها را می‌توان ناشی از حضور مردم در پای صندوق‌های رأی قلمداد کرد.
شدت خرید و فروش رأی در انتخابات شوراهای استانی گذشته که به شکلی همزمان با انتخابات پارلمانی برگزار شد، به حدی بالا بود که تقریبا تمامی کاندیداهای پیروز شده از این طریق برای خود رأی دست و پا کرده بودند. با توجه به شرایط فعلی انتخابات افغانستان که از شدت و حرارت به‌مراتب بیشتری نسبت به دوره قبل برخوردار است، اینگونه به‌نظر می‌رسد که قیمت هر یک عدد رأی مأخوذه به 10دلار یا بیش از 10دلار افزایش یابد. در چنین شرایطی همگان می‌دانند که پیروزی فقط برای کاندیداهایی میسر میشود که از توانمندی مالی بالاتر و ارتباط منسجم تری با کمیسیون مستقل انتخابات بهره‌مند هستند.
بسیاری از صاحب‌نظران بر این باورند که انتصاب فضل الحق معنوی، رئیس فعلی کمیسیون مستقل انتخابات به این مقام در واقع پاسخی بود به اتهامات فراوانی که متوجه این کمیسیون بود؛ چرا که معنوی یکی از چهره‌های جهادی و در کل یک شخصیت سیاسی میانه‌رو به شمار می‌رود ولی به‌رغم برخی تغییرات در کمیسیون و قانون انتخابات افغانستان گمان نمی‌رود دست‌اندرکاران انتخابات بتوانند انتخابات سالمی را برگزار کنند.
