فرح بابایی، رئیس اداره مامایی وزارت بهداشت در گفت‌و‌گو با فارس، افزود: مراکز مشاوره مامایی اکنون در برخی شهرهای بزرگ کشور تشکیل شده اما هنوز در تمام کشور وجود ندارند. آیین‌نامه فعالیت این مراکز نیز تدوین و ابلاغ شده و مراکز مشاوره مامایی می‌توانند مطابق این آیین‌نامه و براساس تعرفه تعیین شده، خدمات مختلفی را از جمله مشاوره در دوران بلوغ، مشاوره قبل و بعد از ازدواج و مشاوره مامایی در زمان بارداری به زنان ارائه کنند. وی اضافه کرد: آیین‌نامه این مراکز حدود 2 سال قبل ابلاغ شده اما استانداردهای خدمات این مراکز تدوین نشده بوده که اخیراً توسط دکتر مرضیه وحید دستجردی، وزیربهداشت ابلاغ شد.
رئیس اداره مامایی وزارت بهداشت گفت: مطابق این طرح زنان باردار می‌توانند با مراجعه به یکی از مراکز مشاوره مامایی، لیستی از خدمات این مراکز را به همراه اسامی ماماهای آن مرکز دریافت و مامای خود را انتخاب کنند تا در تمام دوران بارداری، بخشی از آن یا حتی بعد از زایمان مطابق خواست آنها مامای همراه در خانه یا بیمارستان همراه آنها باشد و علاوه بر آموزش و مشاوره، خدمات لازم را مطابق تعرفه تعیین شده به آنها ارائه دهد.
بابایی افزود: یکی از خدمات مامای همراه این است که هنگامی که درد زایمان نزدیک است به مادر، مشاوره می‌دهد که بهتر است در خانه بماند یا به بیمارستان برود و اگر در خانه می‌ماند در کنار مادر بماند و از او مراقبت کند، همچنین در هنگام زایمان نیز مامای همراه می‌تواند در تمام مراحل زایمان در کنار مادر باشد و اگر قرار بر سزارین است مامای همراه می‌تواند تا جلوی در اتاق عمل همراه مادر باشد و بلافاصله بعد از زایمان نیز در کنار مادر باشد و از او مراقبت کند و به‌خصوص در ساعات اول برای شیردهی به نوزاد به مادر کمک کند. وی گفت: مامای همراه، عامل زایمان نیست بلکه نقش همراه مادر را دارد زیرا از نظر علمی ثابت شده است که وجود همراه و فردی که مادر او را بشناسد و به او اعتماد داشته باشد در کنار مادر در دوره بارداری و هنگام زایمان در کاهش درد و استرس مادر بسیار تأثیرگذار است و باعث احساس آرامش بیشتر مادر می‌شود.
بابایی افزود: مامای همراه می‌تواند مادر را برای شرکت در کلاس‌های آموزش دوران بارداری تشویق کند و حتی همراه او در این کلاس‌ها شرکت کند و در هنگام زایمان و بعد از آن از مادر مراقبت کند و به‌ازای هر یک از این خدمات تعرفه تعیین شده را که به‌عنوان مثال برای خدمت رسانی در روز زایمان از 50 هزار تومان تجاوز نمی‌کند، دریافت کند.
وی گفت: وزارت بهداشت آیین‌نامه مامای همراه را به تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی - درمانی استان‌های مختلف ابلاغ کرده و بر این اساس مراکز مشاوره مامایی در شهرهای مختلف رو به گسترش است، مشکلی که فعلاً وجود دارد این است که این خدمات هنوز تحت پوشش بیمه نیست اما با توجه به اهمیت سلامت مادران و نوزادان، وزارت بهداشت مشغول مذاکره با مسئولان وزارت رفاه و سازمان‌های بیمه‌گر است تا این خدمات را نیز تحت پوشش بیمه‌ها قرار دهد.
بابایی افزود: براساس آیین‌نامه ابلاغی وزارت بهداشت، تمام بیمارستان‌ها و زایشگاه‌های کشور موظف به پذیرش مامای همراه در کنار مادر هستند در غیراین صورت در ارزیابی و اعتبار بخشی آنها تأثیر منفی خواهد گذاشت، ضمن اینکه بیمارستان‌های دوستدار مادر باید در این زمینه پیش قدم باشند، با این حال همین الان نیز برخی بیمارستان‌ها مانند بیمارستان‌ام‌البنین مشهد این طرح را اجرایی کرده‌اند.
وی گفت: مامای همراه همه جا می‌تواند همراه مادر باشد و مطابق این آیین‌نامه تنها جایی که مامای همراه حضور ندارد، اتاق عمل سزارین است. کل مدت زایمان نیز از 20 دقیقه تجاوز نمی‌کند و مامای همراه تا جلوی در اتاق عمل و بلافاصله بعد از زایمان در کنار مادر خواهد بود.
فقط 10 سال وقت برای مادر شدن
آمار ثبت احوال کشور، حاکی از آن است که، 7 /2 درصد سال به سن ازدواج دختران و 6 /4 درصد سال به سن ازدواج پسران اضافه شده است، از این‌رو سن ازدواج پسران ایرانی، 26 و دختران به 23سال رسیده است. با توجه به اینکه محدوده سن بارداری ایمن از 18 تا 35سال تعیین شده است، دکتر معصومه آباد گفت: افزایش سن ازدواج دختران در کشور، مهلت بارداری برای زنان ایرانی را به 10سال محدود کرده است.
دکتر آباد با اشاره به رشد روزافزون بحران طلاق و نقش محوری ماما برای حل مشکلات و نقش پذیری والدین، گفت: از ظرفیت ماماها باید برای برطرف کردن این بحران استفاده کرد. در پروتکل تنظیم خانواده در جلوگیری از بارداری ناخواسته و پیشگیری از سقط غیرایمن تأکید شده است و بر این اساس، زوجین حق قانونی تعیین تعداد فرزند را دارند.
فعالیت مؤسسات خصوصی خدمات مامایی
قاعده فعالیت این مؤسسات به این صورت است که 5 نفر شامل 2 پزشک عمومی و 3کارشناس که 2 نفر آنها حتما باید فارغ‌التحصیل مامایی باشند، می‌توانند مجوز تأسیس گرفته و خدماتی را در راستای ارتقای کیفیت بهداشت باروری و سلامت مادر و نوزاد ارائه دهند. اما آیا تأسیس این کلینیک‌های خصوصی مشکل جایگاه ماماها را در نظام سلامت حل می‌کند؟
به گفته کارشناسان، فرایند طبیعی زایمان متعلق به ماماست و اگر در این فرایند، روند غیرطبیعی ایجاد شود بحث متخصص زنان مطرح می‌شود، درحالی‌که در کشور ما عملا متخصصان زنان و زایمان همه انواع زایمان را مدیریت می‌کنند. به این ترتیب، ماماها تنها می‌توانند نقش خود را در مراقبت‌های پیش از زایمان ایفا کنند. در زایمان طبیعی تلاش می‌کنیم یک ارتباط هنرمندانه از یک زایمان طبیعی را به مادر القا کنیم تا زایمان طبیعی، یک قدرت و هنر تلقی شود نه ضعف. به گزارش اداره سلامت مادران، خونریزی بعد از زایمان، پره اکلامپسی و اکلامپسی، عفونت و بیماری‌های قلبی از علل شایع مرگ مادر در کشور است، این در حالی است که طی کردن روند فیزیولوژیک و طبیعی برای زایمان باعث کاهش مداخلات و در نتیجه مرگ مادر می‌شود و از این‌رو ترویج روش‌های نوین زایمانی با حداقل تهاجم در حال انجام است.
متأسفانه یک‌سری مداخلات پزشکی دست به دست هم داده‌اند و حالتی را به‌وجود آورده‌اند که بیمار‌گونه بودن فرایند زایمان طبیعی را القا می‌کند و در نهایت سبب بروز بسیاری از سزارین‌های بی‌دلیل شده است. ناهید خداکرمی، دبیر انجمن علمی مامایی معتقد است که تا قبل از دهه 70، 85درصد زایمان‌ها توسط ماما انجام می‌شد ولی از دهه 70 به این سمت، این روند معکوس شده و اکثر زایمان‌ها به شیوه سزارین و توسط متخصص انجام می‌شود و سیاست‌های سلیقه‌ای و غیراستاندارد موجب می‌شود هزینه‌های زیادی نیز بر خانواده‌ها تحمیل شود.
خداکرمی گفت: شاید در آینده مثل کشورهای دیگر حفظ سلامت مادران و زنان را منحصرا به ماماها بدهیم و از خدمات تخصصی فقط در مواقع مورد نیاز استفاده کنیم، اما در حال حاضر هم ما با مشکلا‌تی در زمینه ارائه خدمات استاندارد به مادران باردار مواجهیم، به این ترتیب که در پروسه ختم بارداری و زایمان رفتارهای غیرضروری انجام می‌شود؛ چراکه بارداری و زایمان را منحصرا به ماماها نسپرده‌اند و به‌عنوان یک خدمت تخصصی محسوب شده است.
