آزمایشگاه، تغییرات سلامت را با زبان ریاضی نشان می‌دهد و هرچه این دقت را بالاتر ببریم بیماری در مرحله‌ای که قابل پیشگیری و درمان است، بهتر مشخص می‌شود و از این‌رو توجه به کیفیت آزمایشگاه‌ها بسیار مهم است زیرا یک اشتباه آزمایشگاهی می‌تواند ما را از تشخیص بیماری گمراه کند.رنج‌های رفرنس که رنج‌های نرمال (یا طبیعی) هم نامیده می‌شوند، منعکس‌کننده نتایج ۹5درصد افراد مانند شما هستند.
این مقادیر محدود به یک کشور یا یک منطقه نیست بلکه باید توسط متخصصان علوم آزمایشگاهی در منطقه شما گزارش شود. این بدان معنی است که رنج‌های نرمال را ابزار‌ها و محلول‌ها، اصل یا روش برای تست و جمعیت هدف مورد مطالعه تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. برای نمونه، کودکان رنج نرمالی با بالغین ندارند و مرد‌ها هم رنج نرمالی با زن‌ها ندارند. شما می‌توانید محدوده مرجع برای تست آزمایشگاهی خود را با خواندن ستون اعداد نرمال، با توجه به نتایج خود روی برگه آزمایش مشاهده کنید.
کارکنان آزمایشگاه بالینی یک تیم از متخصصان ماهر و با تحصیلات دانشگاهی در زمینه‌های مختلف هستند. اکثر تست‌های آزمایشگاهی توسط تکنولوژیست آزمایشگاهی انجام می‌شود. در آمریکا این افراد حداقل ۶ سال آموزش داده می‌شوند (۴ سال پزشکی و ۲ سال تکنولوژی آزمایشگاهی) اما در کشور ما با 2سال هم انجام می‌دهند. افراد دیگر درگیر در آزمایش‌های شما، سایر پزشکان مانند پاتولوژیست‌ها، داروساز‌ها، میکروبیولوژیست، دستیاران آزمایشگاهی و... هستند.
به گفته کارشناسان، یکی از مشکلات موجود در حوزه کاری آزمایشگاه‌های تشخیص طبی این است که کارشناسان مربوط با علوم آزمایشگاهی مانند کارشناسان میکروبیولوژی متناسب با نیاز کشور تربیت نمی‌شوند اما به اجبار این نیروها جذب بازار کار آزمایشگاه‌های کشور می‌شوند که عدم‌آشنایی آنها ممکن است در تشخیص آزمایش اختلال ایجاد کند.
مهم‌تر از آن، این است که مسئولان فنی آزمایشگاه‌ها باید علم مدیریت داشته باشند. یک مدیر آزمایشگاه باید تخصص مدیریتی هم داشته باشد و بداند که مثلاً خرید یک دستگاه هزینه- فایده دارد یا نه و اینکه فقط بتواند با دستگاه کار کند یا نتیجه آزمایش را تفسیر کند کافی نیست.
مدیرکل آزمایشگاه‌های وزارت بهداشت در این رابطه می‌گوید: یکی از برنامه‌های وزارت بهداشت ساماندهی تجهیزات آزمایشگاه‌های بهداشتی و تشخیص طبی است. برای این منظور همه آزمایشگاه‌ها موظفند فقط کیت‌ها و تجهیزاتی را خریداری کنند که شماره آنها در وزارت بهداشت ثبت و تایید شده باشد. تجهیزات آزمایشگاهی بدون تاییدیه وزارت بهداشت حق توزیع در کشور را ندارند.
قبل از آزمایش، چه نکاتی را باید بدانیم ؟
خانم غفوری، کارشناس علوم‌آزمایشگاهی به همشهری گفت: بدن انسان از تعداد و انواع مختلفی از سلول‌ها و مایعات تشکیل شده است. همه این سلول‌ها و مایعات قابل تست هستند اما بیشترین نمونه‌های درخواستی خون و ادرار هستند. عرق، مایع مغزی نخاعی، مایع مفصلی، خلط، مو، مدفوع، مغز استخوان، بافت و... می‌توانند از سایر نمونه‌های دریافتی در آزمایشگاه باشند. بسته به آزمایشی که پزشک شما درخواست کرده است، قبل از آمدن به آزمایشگاه باید چند ساعت قبل غذایی مصرف نکرده باشید (ناشتا) یا از مصرف رژیم غذایی مشخص باید خودداری کنید. بعضی از تست‌ها هم نیاز به ۱۰ تا ۱۲ساعت عدم‌نوشیدن مایعات دارند. گاهی هم از شما خواسته می‌شود تا قبل از آزمایش سیگار نکشید. همیشه قبل از تست، با اطلاع یافتن از شرایط مناسب برای تست درخواستی شما از آزمایشگاه، با بهترین حالت به آزمایشگاه مراجعه کنید.
وی افزود: برای آزمایش خون،2 نوع روش برای خون‌گیری وجود دارد؛ خون‌گیری مویرگی که با «لانست» از انگشت دست شما روی تیوب یا لام گرفته می‌شود یا اینکه معمولا، از ورید داخل ساعد شما برای دریافت نمونه خونی اقدام می‌شود. آزمایشگاه‌های حرفه‌ای، شما را برای جمع‌آوری سایر نمونه‌ها مانند مدفوع، ادرار، خلط و یا سایر موادی که می‌توان در خانه جمع‌آوری کرد، راهنمایی می‌کنند.
اکثر روش‌های آزمایشگاهی در عرض چند ساعت به پایان می‌رسند. این بدان معنی است که پزشک شما می‌تواند جواب آزمایش شما را در همان روز( اگر در بیمارستان باشید) یا در عرض ۲تا ۳ روز( اگر در خارج از بیمارستان باشید) دریافت کند. بعضی از تست‌ها نیازمند چند روز زمان هستند به‌طوری که ممکن است پزشک معالج شما تا یک هفته هم نتواند جواب تست شما را دریافت کند.
پرتکرار‌ترین آزمایش‌ها کدامند؟
براساس آماری که از مراجعان آزمایشگاه‌های تشخیص طبی به دست‌آمده برخی از تست‌های معمول (آزمایش‌هایی که زیاد تکرار می‌شوند)به همراه علائم اختصاری آنها، برای آگاهی شما درزیرفهرست شده است:
آزمایش خون (هماتولوژی)
شمارش گلبول‌های قرمز( R B C): از تعداد RBCها برای ارزیابی آنمی‌ها استفاده می‌شود.
شمارش گلبول‌های سفید (W B C): از تعداد WBCها برای ارزیابی عفونت‌ها استفاده می‌شود.
شمارش افتراقی (D C ): سهم انواع گلبول‌های سفید در عفونت‌ها، آلرژی و... متفاوت است.
شمارش پلاکت‌ها (P C): تعداد این سلول‌ها در ارزیابی انعقاد خون مهم هستند.
مطالعات انعقادی خون: زمان خونریزی، زمان پروترومبین و سایر تست‌ها برای بررسی اختلالات انعقادی استفاده می‌شود.
هموگلوبین: برای اندازه‌گیری ظرفیت حمل اکسیژن در خون استفاده می‌شود.
قند (گلوکز) (Sugar): قند در خون برای شناسایی و تشخیص دیابت ملیتوس اندازه‌گیری می‌شود.
الکترولیت‌ها( سدیم، پتاسیم، کلراید و کربن دی اکسید): این مواد برای تعادل فشار خون و مایعات بدن و برای عملکرد بسیاری از سیستم‌های بدن ضروری هستند.
آنزیم‌ها ( CK, LD, AST, ALT): برای تشخیص بیماری‌های کبدی و قلبی استفاده می‌شود .
کلسترول ( Cholesterol): مقادیر زیاد آنها با بیماری‌های قلبی و رگ‌های خونی مرتبط هستند.
اوره ( Urea Nitrogen): برای بررسی عملکرد کلیه‌ها اندازه‌گیری می‌شود.
اسید اوریک ( Uric Acid): با نقرس ارتباط دارد.
میکروبیولوژی
کشت (Culture): کشت باکتری‌ها برای هدفی خاص
اسمیر / رنگ آمیزی (Smear/Stain): ارزیابی اولیه از عفونت
تست حساسیت (Sensitivity test): تست باکتری‌ها با آنتی‌بیوتیک‌ها تا بفهمیم که کدام دارو برای بیماری شما مفید و مؤثر است.
آنالیز ادرار
پزشک با استفاده از این تست اطلاعاتی را از سیستم کبدی، کلیوی و سایر سیستم‌های بدن به دست می‌آورد.
سیتولوژی ( Cytology)
پاپ اسمیر: بررسی میکروسکوپی سلول‌ها از نظر بدخیمی و شرایط غیرنرمال
خلط - ارزیابی میکروسکوپیک برای بدخیمی‌ها و سایر بیماری‌های دیگر
هیستولوژی ( Histology)
بیوپسی: جدا کردن قسمت کوچکی از بافت برای بررسی را گویند. نوع و فعالیت شیمیایی سلول‌ها ارزیابی می‌شود.
ایمونولوژی (Immunology)
تست ایدز: زمانی که فرد ایدز داشته باشد مثبت می‌شود.
تست حاملگی: برای بررسی بارداری در زن
