با نگاهی به آمارها و بررسی کارهای کارشناسی‌ای که در اتاق تهران انجام شده است به معنی واقعی مشخص می‌شود که جاده‌ها در ایران در خیلی از اوقات چیزی جز جدایی نیستند. جاده و وسیله نقلیه در همه جهان راهی برای رسیدن است اما در ایران این‌گونه نیست. جاده بیشتر وقت‌ها به نرسیدن ختم می‌شود؛ سخن از نرسیدن‌ها و مردن‌ها، خون‌‌ها و معلول شدن‌‌هاست. متأسفانه در کشور ما در هیچ شرایطی یک تعامل و تعادل‌برایندگونه از همه نظرات و دیدگاه‌ها به‌وجود نمی‌آید، حتی در مواردی که براساس آمارهای منتشره جان و مال بسیاری در معرض خطر و نابودی باشد.
در چنین مواردی نوعی اختلاف‌نظر دائمی و همیشگی جاری است و هیچ‌کس نقطه پایانی بر اختلاف نظر‌ها نمی‌گذارد، حتی مسئولانی که آمارها نشانه عملکرد آنان است و مثبت یا منفی بودن برخی آمارها باید برای آنان مهم باشد. اما این مسئولان همه‌گونه آمار را برای تأیید توان مدیریت خود منتشر می‌کنند و به آمارهایی که اساسی و حیاتی است و جامعه ما به واقع دچار آن است اشاره‌ای نمی‌کنند.
اخیرا وزارت راه‌و ترابری آمارهایی از تحقق 95درصدی برنامه چهارم در این بخش منتشر کرد ولی در این آمارها اشاره‌ای به این نشد که میزان خسارت‌های جاده‌ای کاهش داشته یا نه؟ یا اگر کاهش داشته چه میزان و به چه دلیل بوده؟ و... در این آمارها که جان و مال مردم در آن درگیر و دخیل است آیا نباید کمی انسانی‌تر عمل کرد و منافع شخصی را حداقل برای رسیدن به یک حاصل مثبت برای حفظ جان خویش و بستگان خویش زیرپاگذاشت؟
مسعود خوانساری، نماینده بخش خصوصی که روزگاری معاون وزیر راه و ترابری بود، در سی‌وپنجمین نشست نمایندگان اتاق تهران نمودارها و آمارهایی روی پرده پارلمان بخش خصوصی انعکاس داد که دل هر بیننده و شنونده‌ای را لرزاند. او ابتدا سخن از تعداد مرگ‌و‌میرهای جاده‌ای و تصادفی گفت و پس از آن به خسارت‌های اقتصادی تصادف‌های جاده‌ای اشاره داشت. آنگونه که آقای خوانساری بازتاب داد، گویی در جاده‌های ایران جنگی فراگیر در جریان است، چه آنکه تعداد کشته‌های این جنگ بسیار فراتر از آنچه در نبرد خصمانه عراق علیه ایران رخ داد، است.
نماینده اتاق بازرگانی تهران تصادف‌های جاده‌ای را موضوعی تأثیرگذار در توسعه اقتصادی، توسعه سلامت و توسعه اجتماعی اعلام کرد و گفت: نرخ متوسط رشد تولید ناخالص ملی در بهترین شرایط 6/6 درصد بوده اما آمارها نشان می‌دهد هر سال 7درصد از تولید ناخالص ملی در تصادف‌های جاده‌ای از بین می‌رود. اشاره این گزارش به مبلغی معادل 9هزار و 500میلیارد تومان در سال1384 بود که همین رقم در 5سال گذشته 61هزار میلیارد تومان یعنی حدود 61میلیارد دلار اعلام شد. گزارش آقای خوانساری که ابعاد تکان‌دهنده‌ای از زیان مستمر انسانی و اقتصادی در ایران را فاش ساخته بود، متوسط زیان روزانه ایران را 34میلیارد تومان یعنی معادل 34میلیون دلار اعلام کرد.
گزارش به اینجا رسید تا به اعضای نمایندگان بخش خصوصی و دولتی این نکته را اثبات کند که زیان‌های ناشی از تصادف‌های جاده‌ای می‌تواند مانعی برای رشد اقتصادی کشور تلقی شود. به انضمام گزارش ارائه‌شده از سوی رئیس کمیسیون حمل‌ونقل اتاق تهران، تصویری از مطالعات دکتر آیتی نیز دیده می‌شد که هزینه تصادف‌های جاده‌ای را به نسبت شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP) معادل 7/8درصد در سال 1383 و معادل 1/7درصد در سال1384 اعلام کرده است. آمارهای دکتر آیتی براساس قیمت‌های جاری و بدون نفت محاسبه شده است.
مانع سلامتی
گزارش ارائه‌شده ابعاد هولناک دیگری را هم فاش می‌سازد. 23هزار و 300 کشته و 718هزار مجروح که از میان آنها بیش از 200هزار نفر دچار معلولیت می‌شوند یعنی در مجموع
هر سال753هزار نفر در ایران که معادل یک‌درصد جمعیت کشور است، کشته یا مجروح می‌شوند. هولناک‌تر اینکه در 10سال گذشته در جاده‌های ناایمن ایران 235هزار و 452نفر جان خود را از دست داده‌اند و 3میلیون نفر مجروح شدهاند که در این میان 2میلیون نفر دچار معلولیت شدهاند.
بیش از یک‌سوم ظرفیت بیمارستان‌های ایران به قربانیان و آسیب‌دیدگان تصادف‌های جاده‌ای اختصاص داده می‌شود و آنگونه که سازمان بهداشت جهانی پیش‌بینی کرده است، تا سال1399، حدود 25درصد از بودجه سلامت، صرف آسیب‌دیدگان حوادث رانندگی در جهان خواهد شد اما ایران احتمالا در حال حاضر به این سطح رسیده است. ناگفته پیداست که حوادث رانندگی دومین عامل فوت در ایران است و از این جهت رده نهم جهانی را از آن خود کرده است. در ایران 60درصد موارد جرحی که منجر به فوت می‌شود، ناشی از حوادث رانندگی است، در حالی که این شاخص در دنیا 25درصد است.
مانع توسعه اجتماعی
گزارشی که روی پرده کوچکی در طبقه پنجم اتاق تهران انعکاس یافت، ابعاد بزرگی از فاجعه رانندگی در ایران را نشان داد. این گزارش گویای این نکته بود که تلفات و جراحات ناشی از تصادف‌های رانندگی تأثیر عظیمی بر خانواده‌ها و توسعه فقر دارد چرا که 25هزار کشته می‌تواند نشانه‌ای از این باشد که یک‌چهارم میلیون خانوار به سمت فقر غلتیده‌اند. ظرف مدت 10سال گذشته 7/2میلیون خانواده به‌صورت مستقیم با از دست دادن درآمد یا تحمیل هزینه‌های ناشی از مراقبت افراد مجروح درگیر بوده‌اند.
اگر تعداد افراد هر خانواده را 4نفر در نظر بگیریم، بیش از 10میلیون ایرانی که معادل 14درصد جمعیت کشور است، با این مسئله درگیر بوده‌اند و باز اگر افراد مسن تحت تکفل این افراد را در نظر بگیریم، متوجه می‌شویم که حدود 25درصد (معادل یک‌چهارم کل جمعیت) مردم تحت فشار مالی ناشی از تصادف‌های رانندگی قرار دارند.
چرا این موضوع مهم است؟
این پرسش را مسعود خوانساری مطرح کرد و خطاب به همکارانش به ابعاد دیگری از این فاجعه هولناک اشاره کرد. محاسبات او نشان می‌دهد ایران در هر روز معادل 34میلیون دلار به‌دلیل ناکامی در مدیریت ایمنی راه‌ها زیان می‌بیند. در ایران هر روز 64 نفر کشته می‌شوند و 1967مجروح روانه بیمارستان می‌شوند که معمولا از این تعداد 640نفر دچار معلولیت می‌شوند.
هر روز 450خانواده دچار کاهش شدید درآمد می‌شوند و با فرض وجود 4نفر در هر خانواده حدود 1300نفر به‌شدت تحت‌تأثیر فشار مالی ناشی از مرگ یا معلولیت در خانواده قرار می‌گیرند. محاسبه‌های آقای خوانساری نشان می‌دهد در طول 10سال گذشته در مقایسه با تعداد شهدای جنگ تحمیلی با عراق افراد بیشتری از دست داده‌ایم. هر سال تعداد افراد بیشتری در مقایسه با زلزله بم از دست می‌دهیم یا مجروح روی تخت بیمارستان می‌بینیم. و در نهایت اینکه هزینه تصادف‌های جاده‌ای برون‌شهری در ایران به‌تنهایی در سال‌های اخیر بیش از 10برابر بودجه ساخت و نگهداری راه‌های کشور بوده است.
پیشنهاد به مجلس می‌رود
محمد مهدی راسخ، دبیرکل اتاق بازرگانی تهران در رابطه با بحث سوانح رانندگی گفت: جمع‌بندی راهکارها و راه‌حل‌های کمیسیون حمل‌ونقل بررسی و سپس در متن نظرات اتاق در بررسی برنامه پنجم در بخش حمل‌ونقل به مجلس شورای اسلامی ارسال خواهد شد.
