فصلی تازه درسینمای دفاع مقدس

می‌توان از بیست و یکمین جشنواره فیلم فجر مثال زد که در غیاب فیلمسازان فوق‌الذکر، هیچ فیلم جنگی در فجر به نمایش در نیامد.امسال هم بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر در غیاب حاتمی‌کیا و ملاقلی‌پور و درویش برگزار می‌شود ولی بیش از هر دوره دیگری در آن شاهد حضور فیلم‌های دفاع مقدس خواهیم بود.«روز سوم» (محمدحسین لطیفی)، «اتوبوس شب» (کیومرث پوراحمد)، «اخراجی‌ها» (مسعود ده‌نمکی)، «پاداش سکوت» (مازیار میری) و «مثل یک قصه» (خسرو سینایی) فیلم‌هایی هستند که در حوزه دفاع مقدس تولید شده‌اند و به احتمال قوی در جشنواره امسال حضور خواهند یافت. جالب اینکه این اولین تجربه سازندگانشان در زمینه سینمای جنگ است. در غیاب سینماگران شاخص سینمای جنگ، کارگردانانی تازه نفس وارد عرصه شده‌اند که دستاوردشان نشان خواهد داد که آیا سینمای جنگ خارج از دایره نام‌های آشنا نیز می‌تواند به حرکت خود ادامه دهد یا اینکه همچنان رونق‌اش وابسته به حضور حاتمی‌کیاها و ملاقلی‌پورهاست.
عاشقانه جنگی
محمدحسین لطیفی کارگردان فیلم‌های پرفروش سال‌های اخیر، امسال برای نخستین بار به سراغ یک فیلم جنگی رفته است. «روز سوم» یک درام جنگی عاشقانه است. تجربه‌ای تازه در سینمای جنگ که می‌تواند یکی از فیلم‌های پرفروش سال آینده باشد. لطیفی می‌گوید: «قصد من این است که خانواده‌ها برای دیدن «روز سوم» به سینماها بیایند. قصه و فضای فیلم آنقدر آنها را تحت تأثیر قرار بدهد که تماشای آن را به دیگران هم توصیه کنند.»
قصه «روز سوم» در خرمشهر شکل می‌گیرد. در روزهای اول جنگ و زمانی که این شهر در محاصره نیروهای عراقی است. دختری جوان (باران کوثری) در خانه محبوس شده، عراقی‌ها اطراف خانه هستند و برادر دختر (پوریا پورسرخ) تلاش می‌کند خواهرش را نجات بدهد.لطیفی می‌گوید توجه به شخصیت‌ها و روابط برایش اولویت دارد: «باید باور کنیم که خرمشهر، قبل از سقوط، یک شهر با عشق، آرزو، ازدواج، امید و مرگ بوده. با حمله ناجوانمردانه، همه چیز رنگ خون می‌گیرد ولی این بچه‌ها زنده هستند و زندگی می‌کنند.» لطیفی به بعضی از شخصیت‌های فیلم‌های دفاع مقدس انتقاد دارد: «در اکثر فیلم‌های دفاع مقدس یک سری آدم آسمانی خلق می‌شوند که بین ما آدم‌های زمینی زندگی می‌کنند. اما حقیقت این است که اینها زمینی و عاشق زندگی هستند ولی چیزهایی را که به آنها عشق می‌ورزند ایثار می‌کنند. اگر این عشق را نشان دهیم معنی این ایثار و هدف بلند مشخص می‌شود.» لطیفی قبلاً در مجموعه «وفا» نشان داده می‌تواند با این مایه‌ها کار کند. در «وفا» عشق زمینی، مقدمه‌ای بر یک عشق آسمانی است. بدون این که مفاهیم و معانی خاص و مورد نظر کارگردان بیننده را آزار بدهد. این‌طور که به نظر می‌رسد قرار است در «روز سوم» تصویر تازه‌ای از جنگ و آدم‌هایش ببینیم و جنگ بستری است برای نزدیک شدن به آدم‌هایی که در بحبوحه جنگ و آتش و خون، به زندگی و عشق فکر می‌کنند. پوریا پورسرخ، باران کوثری و حامد بهداد بازیگران جوانی هستند که نقش‌های اصلی «روز سوم» را بازی می‌کنند. حامد بهداد نقش سربازی عراقی را بازی می‌کند که عشق را در جنگ تجربه می‌کند.
«روز سوم» از معدود فیلم‌های جنگی است که داستان آن در مقطع زمانی خاصی شکل می‌گیرد. قصه این فیلم از یک ماه بعد از شروع جنگ آغاز می‌شود و چهار روز آخر سقوط خرمشهر را به تصویر می‌کشد. اولین تجربه فیلمسازی محمدحسین لطیفی این انتظار را به وجود می‌آورد که پس از سال‌ها در سینمای جنگ شاهد فیلمی پرمخاطب باشیم.
اولین سیاه و سفید جنگی
کیومرث پوراحمد هم یکی دیگر از کارگردان‌هایی است که امسال، برای نخستین بار فیلمی درباره جنگ و آدم‌هایش می‌سازد. این‌طور که به نظر می‌رسد «اتوبوس شب» در کارنامه این فیملساز یک اتفاق تازه است. پوراحمد پیش از این فیلم، علاقه خود را به داستان‌ها و فضاهایی خاص نشان داده بود. قصه‌هایی نوستالژیک که ردی از دوران کودکی و نوجوانی فیلمساز را می‌شد در آنها دید.حالا پوراحمد دست به تجربه تازه‌ای زده و به سراغ قصه‌ای رفته که در دل جنگ می‌گذرد. خسرو شکیبایی و محمدرضا فروتن که در همکاری‌های مشترکشان با پوراحمد بازی‌های به یادماندنی داشته‌اند در این فیلم حضور دارند.فیلم، با دیدار دو همرزم سابق شروع می‌شود. عیسی و فاروق پس از سال‌ها همدیگر را می‌بینند و به یاد گذشته می‌افتند. زمانی که عیسی مامور می‌شود 32 اسیر جنگی را به پشت جبهه منتقل کند... «اتوبوس شب» با دوربین دیجیتال HD و سیاه و سفید تصویربرداری می‌شود به این ترتیب می‌توان گفت این فیلم، اولین فیلم سیاه و سفید سینمای دفاع مقدس به شمار می‌آید.
فصلی تازه
کارگردان جوان سینمای ایران در سومین فیلم بلندش، قصه نسل جنگ را روایت می‌کند. مازیار میری هم مانند کیومرث پوراحمد در حالی کارگردانی فیلمی مربوط به دفاع مقدس را شروع کرده که پیش از این، تجربه‌ای در این عرصه نداشته است. «پاداش سکوت» برخلاف «قطعه ناتمام» و «به آهستگی» فیلمی پرشخصیت و پربازیگر است. پرویز پرستویی و رضا کیانیان که در کارنامه‌شان «آژانس‌ شیشه‌ای» و «روبان قرمز» را ثبت کرده‌اند، پس از سال‌ها دوباره همبازی شده‌اند، آن هم در فیلمی مربوط به سینمای دفاع مقدس.مازیار میری در خصوص ایده شکل‌گیری «پاداش سکوت» می‌گوید: «روزی در تاکسی مسیری را طی می‌کردم که مسافری آدرس خیابانی با نام شهید را جستجو می‌کرد و راننده هم آنجا را نمی‌شناخت. دیدم ما فراموش کرده‌ایم که این افرادی که نامشان بر دیوارها خورده است کسانی هستند که باعث شدند ما آرامش داشته باشیم.» در «پاداش سکوت» در کنار پرستویی و کیانیان، بازیگرانی چون جعفر والی، مهتاب کرامتی، پریوش نظریه، فرهاد اصلانی، سیما تیرانداز و مهدی صفری حضور دارند. فیلمنامه «پاداش سکوت» توسط فرهاد توحیدی نوشته شده است. بهرام بدخشانی که فیلمبرداری چند فیلم شاخص جنگی مثل «هیوا» (رسول ملاقلی‌پور) و «دوئل» (احمدرضا درویش) را در کارنامه دارد، فیلمبردار «پاداش سکوت»‌است.
کارخانه آدم‌سازی
مسعود ده‌نمکی پس از ساخت دو فیلم مستند، اولین فیلم سینمایی‌اش را کلید زد. اولین تجربه او در سینما، فیلمی است جنگی. اما «اخراجی‌ها» یک کمدی جنگی است. داستان چند جوان جنوب شهری است که به دلایل و بهانه‌های مختلف به جبهه می‌روند و در آنجا متحول می‌شوند.فیلمنامه «اخراجی ها» را پیمان قاسم‌خانی نوشته. نویسنده‌ای که در سال‌های اخیر یکی از بهترین‌های عرصه طنز بوده و با نگارش فیلمنامه‌های متفاوت، به شهرت و محبوبیت رسیده است.سابقه کاری پیمان قاسم‌خانی این انتظار را به وجود می‌آورد که کمدی جنگی «اخراجی‌ها» مانند «لیلی با من است» یک کار تازه در حوزه سینمای دفاع مقدس باشد. ده‌نمکی در این فیلم، با بازیگرانی حرفه‌ای همکاری کرده. ستاره‌هایی مثل امین حیایی و محمدرضا‌ شریفی‌نیا و اکبر عبدی در کنار بازیگران شناخته شده‌ای مثل کامبیز دیرباز، مریلا زارعی، نگار فروزنده و... «اخراجی‌ها» یکی از پربازیگرترین فیلم‌های جنگی سال‌های اخیر است. با توجه به فضای قصه و بازیگرانش می‌توان انتظار داشت اولین فیلم مسعود ده‌نمکی به یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های سال آینده تبدیل شود  . به نظر می‌رسد ده‌نمکی در این فیلم می‌خواهد از تصویر کلیشه‌ای که از جنگ و آدم‌هایش در بعضی فیلم‌های دفاع مقدس می‌بنیم فاصله بگیرد. «اخراجی‌ها» قصه عشق، تنهایی، جوانی و جنگ است و همه اینها در فضایی طنزآلود رقم می‌خورد.به گفته ده‌نمکی «اخراجی‌ها» براساس این جمله آشنای حضرت امام (ره) شکل گرفته است: «جبهه کارخانه آدم‌سازی است.»
روزهای آغاز جنگ
خسرو سینایی حدود 20 سال پیش یعنی در سال‌هایی که جنگ ایران و عراق، تازه شروع شده بود فیلمنامه «مثل یک قصه» را نوشت اما شرایط ساخت فیلم مهیا نشد تا امسال «مثل یک قصه»‌ داستان آشنایی سه سرباز عراقی با پسری ایرانی است که همراه پدربزرگش زندگی می‌کند.
این‌طور که به نظر می‌رسد سینایی قصد دارد در این فیلم، روی شخصیت‌ها و روابط‌شان تاکید کند. «مثل یک قصه» بازیگر شناخته شده و حرفه‌ای ندارد و نقش‌ها را بومی‌های بوشهر بازی می‌کنند. سینایی فیلمش را شهریور ماه در بوشهر کلید زد و این‌طور که خبر می‌رسد قرار است اولین نمایش فیلم در جشنواره بین‌المللی فجر باشد.