در حالی که سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده حدود 98 درصد مادران باید بتوانند نوزادان خود را تا 6ماهگی منحصرا با شیر مادر تغذیه کنند اما آمارها نشان می‌دهد که از بین 6 منطقه این سازمان، در کشور ما که در منطقه شرق مدیترانه است، کمترین میزان تغذیه با شیر مادر در دنیا انجام می‌شود.
دکتر احمدرضا فرسار، متخصص کودکان، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، عضو انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر و عضو هیأت‌مدیره انجمن علمی تغذیه کودکان ایران در رابطه با عواملی که منجر به کاهش تغذیه انحصاری با شیر مادر در کشور شده‌اند در این گفت‌وگو بیشتر توضیح می‌دهد. به عقیده او تبلیغات پنهان و آشکار تاجران شیرخشک در حال حاضر اعتماد به نفس مادران را از بین برده و همین امر موفقیت در شیردهی را در اغلب مادران کاهش داده است.
- آقای دکتر، از باورهای غلطی که در جامعه ما باعث شده مادران نسبت به شیردادن به نوزادشان رغبتی نشان ندهند، شروع کنیم؟
خوشبختانه الان مادران به اهمیت و فواید شیر مادر برای سلامت خود و کودکشان آگاهی دارند ولی متأسفانه یک سری از عوامل در این میان مشکل ایجاد می‌کند. یکی از این عوامل زندگی ماشینی است که البته غیرقابل حل هم نیست.
متأسفانه در این میان تبلیغات پنهان یا دهان به دهان تجار شیر خشک اعتماد به نفس مادرها را از بین می‌برد؛ یعنی به مادرها این باور را تلقین می‌کند که شیر به کودک نمی‌سازد یا کم است. در حالی که از نظر علمی ثابت شده که شیر مادر تنظیم اتوماتیک دارد؛ یعنی هم حجمش با نیاز کودک مناسب است و هم ترکیبش.
- خب به‌نظر شما چه باید کرد که این باورها و تلقین‌ها به حداقل برسد؟
لازمه این کار بهر‌ه‌گیری از مشاورانی است که از همان لحظه اول تولد اهمیت شیردهی را برای مادر و حتی اطرافیان او در منزل روشن کنند ولی متأسفانه چنین سیستمی در کشور ما خیلی ضعیف است و همین باعث شده مادرها از راه‌هایی که منجر به موفقیتشان در شیردهی می‌شود، بی‌خبر باشند.
- منظورتان کدام راه‌هاست؟
ببینید، رعایت چند نکته بسیار مهم است. اول اینکه مادر باید قبل از تولد کودک از نظر جسمی و روحی برای شیردهی آماده شود. البته قبل از زایمان متخصصان زنان و زایمان باید سینه مادر را معاینه کنند که درصورت وجود مشکل یا بیماری خاص تا قبل از به دنیا آمدن کودک نسبت به برطرف کردن آن اقدام شود. نکته دیگری که بسیار مهم است اینکه یک ساعت اول بعد از تولد کودک را روی سینه مادر بگذارند. همچنین در 5 تا 6 دقیقه اول تولد، کودک باید با مادر تماس پوست با پوست داشته باشد. ولی متأسفانه در بیمارستان‌های ما چه دولتی و چه خصوصی کودک را به بهانه‌های مختلف چندین ساعت از مادر دور می‌کنند.
- در مورد تغذیه انحصاری کودک تا 6 ماه اول تولد چه باورهای غلطی در میان مادران وجود دارد؟
خب در این مورد باید بگویم، نخستین باور غلط این است که خیلی از مادرها هنوز نمی‌دانند که 6 ماه اول تولد یعنی 180روز کامل. چون به محض اینکه کودکشان وارد 6ماهگی شد، شروع به دادن غذاهای کمکی به او می‌کنند. نکته بعدی این است که به جز سینه مادر و قطره ویتامین که از روز 15 تولد شروع می‌شود، مطلقا چیزی در دهان کودک نباید برود. به این معنی که تغذیه باید فقط منحصر به شیر مادر باشد. آب‌جوش، روغن، خاک شیر، عرق نعنا و... همگی شیردهی را با شکست روبه‌رو می‌کند. علاوه بر این شیر مادر را نباید ساعت‌بندی کرد.
- یعنی این باور که هر 2 یا 3ساعت یک بار باید به کودک شیر داد غلط است؟
بله صد درصد. زمان‌بندی در این مورد هیچ پایه علمی ندارد. به‌خصوص در پایان روز هر وقت کودک خواست، باید مادر به او شیر بدهد به این دلیل که هورمون‌های مؤثر در ترشح شیر، در شیرخوردن‌های شبانه بیشتر ترشح می‌شوند.
- خب حالا برویم سراغ عکس این ماجرا. اگر هیچ‌کدام از این اتفاق‌ها در این فاصله زمانی بعد از تولد نیفتد، چه عواقبی در انتظار مادر و کودک است؟
در این شرایط اگر به کودک مواد غذایی به غیراز شیر مادر خورانده شود، کودک این غذاها را می‌خورد ولی آنزیم‌ها و سیستم گوارشی‌اش آمادگی هضم و جذب را ندارد. بنابراین به سیستم گوارشی فشار می‌آید. پس آمادگی این کودک در بزرگسالی برای ابتلا به بیماری‌های گوارشی بیشتر است. دوم اینکه چنین کودکی مطمئنا شانس ابتلا به آسم و آلرژی را هم پیدا می‌کند.
- استفاده از این مواد غذایی کمکی تأثیر منفی در رشد کودک هم دارند؟
مطمئنا، وقتی کودک آمادگی هضم و جذب این مواد را ندارد، پس ماده رشد دهنده‌ای هم برای او وجود ندارد. چون فقط معده کودک پرمی‌شود.
- آقای دکتر، این شرایط مادر را هم دچار خطر می‌کند؟
همین‌طور است. ببینید، در این وضعیت شیر مادر هم خشک می‌شود و در این صورت سلامت مادر و کودک هر دو به خطر می‌افتد چون 2 سال تمام شیردهی شانس ابتلای مادر به بعضی از بیماری‌ها از جمله سرطان سینه، ام‌اس، سرطان تخمدان و دهانه رحم را کاهش می‌دهد علاوه بر این چربی‌هایی که زیر پوست مادر است با 2 سال تمام شیردهی آب می‌شوند و همین شانس ابتلای مادر به بیماری‌های قلبی‌عروقی را کاهش می‌دهد. البته فراموش نکنید که شیر مادر همچنین می‌تواند از بیماری‌های غیرواگیر در کودک مثل دیابت نوجوانی، آسم و آلرژی نوجوانی، بیماری لنفوم و کرون برای تمام طول عمر پیشگیری کند. به علاوه اینکه وقتی کودکی با شیشه شیر می‌خورد، مکیدن همین شیشه رشد فک تحتانی را به هم می‌زند و کودک نیاز به ارتودنسی پیدا می‌کند. حتی در خیلی از موارد این کار با عفونت گوش هم همراه است. علاوه بر این، چون کودک با مکیدن شیشه مقادیری هوا قورت می‌دهد دل‌درد هم خواهد گرفت.
- خیلی از مادرها می‌گویند شیرشان کم است و با این مقدار کودکشان سیر نمی‌شود. تکلیف این مادران چیست؟
ببینید، تقریبا هیچ مادری شیرش کم نیست مگر اینکه بخواهد از شیشه و پستانک استفاده کند. علاوه بر این می‌توان گفت تقریبا چیزی حدود سه دهم درصد از مادران هستند که در بهترین شرایط شیرشان کم است؛ یعنی کسانی که قبلا جراحی سینه داشته‌اند، کسانی که در کودکی آبسه سینه داشته‌اند و... . اینها موارد نادری هستند.
