همشهری آنلاین- خدیجه نوروزی: بسیاری از اقوام ایرانی مانند :لر ، ترک ، بلوچ ، کرد و... آداب و رسوم مختلفی دارند اما از آئینی که همه ساله ما ایرانیان آن را برگزار می کنیم ، شب یلدا است که در سفره آن حتما باید انار و هندوانه حضور داشته باشد تا یلدا، یلدا باشد و رسوم آن درست و قیقه به جا آورده شود. از باورهای ایران باستان تا نگاه طب سنتی و روایتهای افسانهای، دو میوه انار و هندوانه داستانهای زیادی در دل خود دارند. اما چرا دقیقا این دو میوه؟ پاسخ را باید در تاریخ، اسطوره و حکمت ایرانی جستوجو کرد.
بیشتر بخوانید:
ریشه تاریخی؛ یلدا و تولد خورشید
یلدا در فرهنگ ایران باستان، شب زایش دوباره خورشید (مهر) است؛ شبی که تاریکی به اوج میرسد و از فردایش، روزها بلندتر میشوند. برای همین، هر آنچه سرخ، گرد، درخشان و یادآور خورشید بوده، جایگاه ویژهای روی سفره پیدا کرده است.
انار با دانههای سرخ و درخشان
هندوانه با گوشت قرمز و طبع خنک اما خورشیدیشکل
هر دو، نماد پیروزی نور بر تاریکیاند.
حکمت انتخاب هندوانه در شب یلدا
در گذشته، نگهداشتن هندوانه تا زمستان کار سادهای نبود. همین که خانوادهای که هندوانهای سالم برای یلدا داشت، نشانه برکت و تدبیرش بود.
طبق باور قدیمی «اگر در شب یلدا هندوانه بخوری، سرمای زمستان به تو آسیب نمیزند.»
از نگاه مردم قدیم، خوردن هندوانه نوعی واکسینه شدن در برابر بیماریهای فصل سرما محسوب میشد؛ یک باور نمادین که هنوز هم در فرهنگ عامه زنده است.
دیدگاه طب سنتی درباره هندوانه
در طب سنتی ایرانی هم هندوانه طبع سرد و تر دارد اما اگر در زمان درست و همراه با مصلح مصرف شود، به تعادل بدن کمک میکند.
به همین دلیل قدیمیها هندوانه را اوایل شب یلدا میخوردند. یا همراه با نمک، عسل یا پنیر می خوردند تا بدن دچار سردی نشود.
انار؛ میوه زندگی، خون و باروری
انار از کهنترین نمادهای ایرانی است که حضوری پررنگ در نقشبرجستهها، فرشها، شعرها و آیینها دارد.
چرا انار اینقدر مهم است؟
انار به دلیل دانههای فراوان نماد فراوانی و برکت است. رنگ سرخ انار نماد خون، زندگی، عشق و خورشید است.
پوست سخت و دل پر انار هم نمادی از قدرت درون انسان است.
بر همین اساس بود که در باورهای کهن، انار میوهای مقدس بوده و به الهههای باروری نسبت داده میشد.
در کل انار نمادی از شادی و زایش است که با خوردن آن در شب یلدا انرژی و جانی تازه می گیریم.
انار در طب سنتی
از نگاه طب سنتی انار ملس و شیرین، مقوی قلب است و به تصفیه خون کمک میکند. همچنین نشاطآور و ضد التهاب است.
برای همین، انار در شبی که آغاز زمستان است، نماد حفظ سلامت بدن در سرما محسوب میشود.
افسانهها و روایتهای کهن
در برخی روایتها آمده است: انار، میوهای است که از خون سیاوش روییده است.
در روایتی دیگر گفته می شود انار هدیهای از سوی ایزدان برای انسانهاست.
در افسانهها، شکستن انار یعنی شکستن تاریکی و آزاد شدن نور؛ درست همان مفهومی که یلدا در دل خود دارد.
در کتاب طهران قدیم نوشته جعفر شهری آمده که: «مردم معتقد بودند با خوردنیهای سفره شب یلدا، مثل خوراکیهای پای سفره هفتسین، میتوانند طبیعت گرم خود را سرد کنند و طبیعت سرد خود را گرم کنند. اگر از گرمی مزاج رنج میبرند، هندوانه و انار و اگر از سردی ناراحت میشوند، توت و کشمش و خرما و مثل آن بخورند.»
چرا رنگ قرمز اینقدر مهم است؟
رنگ غالب سفره یلدا تصادفی نیست بلکه سرخی انار، قرمزی هندوانه حتی شمعها و پارچهها همه یادآور خورشید، آتش و گرما هستند؛ عناصری که انسانِ کهن برای غلبه بر سرما و تاریکی به آنها پناه میبرد.
انار و هندوانه فراتر از یک میوه
هندوانه و انار در شب یلدا فقط خوراکی نیستند؛ آنها روایت زندهای از تاریخ، باور، سلامت و امید هستند.
یلدا شبی است برای یادآوری اینکه حتی طولانیترین شب هم، به طلوع ختم میشود. و چه نمادی بهتر از دو میوهای که از دل سرخی و زندگی میآیند.
نظر شما