این تصویرهای سیاه و سفید

عکس: زنده یاد کاوه گلستان

در ادامه بخشی دیگر از این گفت و گو را می‌خوانیم:

به طور کلی چه کسانی از انقلاب عکس گرفتند؟

سه شاخه عکس داریم از انقلاب. یکی عکس‌هایی که آماتورها گرفتند. خیلی گرفتند، مثلاً عکس‌هایی هست که همافرها در درگیری‌های خودشان گرفته‌اند. اصلاً عکاس نبود آنجا. آن عکس‌ها کجاست؟

کسی نمی‌داند. اصلاً خیلی‌ها دوربین با خودشان می‌آوردند و از درگیری‌ها و تظاهرات عکس می‌گرفتند. یک گروه عکاسان بودند که از آژانس های خارجی آمده بودند. یک گروه دیگر هم عکاسان ایرانی بودند که ارزش عکس  را می‌دانستند و خیلی کارهایشان هم چاپ شد؛ عکاسانی که با مطبوعات یا خبرگزاری پارس آن موقع کار می‌کردند. 

اگر این امکاناتی که امروز برای عکاسی هست، از موبایل گرفته تا دوربین‌های جور واجور که دست همه می‌توانی ببینی، آن روزها بود، وضعیت عکاسی انقلاب چطور می‌شد؟

اصلاً یک نوع عکاسی عجیب و غریبی می‌شد. اصلاً باورت نمی‌شود.

امکانات عکاسی امروز، خیلی گسترده شده. آن 110 جلد کتاب یازده سپتامبر هم مال عکاس‌های حرفه‌ای نبود. هرکس هرچه می‌توانست و با هر چی دستش بود عکس گرفته بود. زمان انقلاب نهایتاً پنجاه تا عکاس بودند با یک عده آماتور. ولی این جوری همه عکاس می‌شوند. چون امروز هر کسی موبایل دارد، عکاس است. عکس می‌گیرد و تازه مخابره هم می‌کند.

پس نقش عکاس حرفه‌ای چه می‌شود؟

عکاس حرفه‌ای و باتجربه باشی یا نباشی، وقتی وسط واقعه باشی و با موبایلت عکس بگیری، برده‌ای. دیگر حرفه‌ای بودن مهم نیست. مهم این است که وسط ماجرا باشی. اگر هم نبودی که باخته‌ای.

بهمن جلالی حالا رفته است. اما حتما نگاهش تا ابد زنده است وقتی داشت کادر می‌بست تا از آن انقلابی تیر خورده و مجروح و کمک مردم به او تصویر بگیرد. یا از مردمی که روی بالابر ساختمانی جشن پیروزی می‌گرفتند. یا در نگاه...

7- کاوه گلستان پیش‌‌ترها رفته بود. در شمال عراق اتفاق افتاد. انفجار مین را می‌گویم. در سیزدهم فروردین 1382.کجا بودیم ما..

روایت‌های او از انقلاب را از همه بیشتر دوست دارم. فضای او شلوغ و درهم نیست با اینکه انقلاب است با اینکه مردم هستند و تو حضور مردم را در آن تصویر‌ها حس می‌کنی.

هنگامه گلستان همسر او پس از رفتن او،  در گفت‌و‌گویی از روزهای انقلاب به سایت میراث فرهنگی گفته بود: «تصویرهای زیادی هست که به یاد دارم. از حضور مردم،‌ شعارهایی که می‌دادند. اما صحنه‌ای که هیچ‌گاه فراموش نمی‌کنم تصویر پسر کوچکی است که تفنگ چوبی به دست دارد و در میان جمعیت حرکت می‌کند.»

او از آن روزها به عنوان روزهای هیجان و اضطراب نام می برد:«من و کاوه هر روز مانند سایر مردم، جلوی دانشگاه عکس می‌گرفتیم. گاهی وقت‌ها بعد از این که عکس می‌گرفتیم بلافاصله از دست مأموران شهربانی فرار می‌کردیم. یادم می‌آید یکی از روزهایی که به خیابان انقلاب رفته بودم بعد از این که عکس‌ را گرفتم مأمورها حمله کردند تا
تظاهرات کنندگان را دستگیر کنند. آن روز مجبور شدم مدتی در یکی از جوی‌‌های خیابان پنهان شوم.» همسر کاوه گلستان درباره عکس‌هایی که او از زمان ورود امام ره در فرودگاه مهر‌آباد گرفته است به یاد می آورد:«کاوه همیشه می‌گفت می‌خواهد اولین کسی باشد که از لحظه ورود امام خمینی ره‌عکس می گیرد. زمانی که مشخص شد امام قرار است به ایران باز گردند مجله «تایم» یکی از عکاسان خیلی معروف خود را به نام دیوید برنت به ایران فرستاد تا از فرودگاه عکس بگیرد. کاوه خیلی عصبانی شد. شب پیش از شبی که قرار بود هواپیمای امام به ایران بیاید تا ساعت 3 صبح به دفتر «تایم» تلفن می‌زد. برنت هم حق را به کاوه می‌داد. در نهایت هم ساعت 3 شب به کاوه گفتند که او برود. یادم هست او‌ ساعت 6 صبح رفت فرودگاه و بالاخره توانست نخستین عکس‌ها را از آن تاریخ بگیرد.»