بررسی‌ها نشان می‌دهدکه تریاک، تأثیر مخربی بر عوامل خطر جدید بیماری‌های قلبی - عروقی دارد و غلظت خون در مصرف‌کنندگان مرفین با افزایش زمان مصرف بالا می‌رود، اگر چه به‌نظر می‌رسد برخی از عوامل، خطر این بیماری‌ها را بهبود می‌بخشد اما این اثرات، کوتاه‌مدت و اصولاً کاذب هستند.
دکتر رضا رستمی، روانپزشک و دانشیار دانشگاه تهران دراین خصوص به همشهری گفت: وابستگی به مواد‌مخدر پدیده‌ای زیستی و بر 2 نوع است: 1- وابستگی روحی؛ به این صورت که بیمار با اصرار به‌دنبال مصرف مواد‌مخدر می‌رود تا حالات روحی و شخصی خود راخوشایند کند.
2- وابستگی بدنی، یعنی حالتی که قطع دارو باعث به‌وجود آمدن علائمی می‌شود که خوشایند بیمارنیست. گفته می‌شود که بدن به یک حالت تعادلی جدید در خلال مصرف مواد‌مخدر می‌رسد که اگر این تعادل با مصرف نکردن مواد‌مخدر به هم بخورد، بدن به‌گونه‌ای مخالف عمل می‌کند و علائم ناخوشایند بروز می‌نماید.
وابستگی روحی تقریباً همیشه قبل از وابستگی بدنی به‌وجود می‌آید، اما ضرورتا‍ً منجر به آن نمی‌شود. اعتیاد به معنی حالتی است که بدن، هم از لحاظ روحی و هم از لحاظ فیزیکی به مواد‌مخدر وابسته باشد.
درسال 1964 میلادی، سازمان بهداشت جهانی به این نتیجه رسید که اصطلاح اعتیاد، دیگر یک اصطلاح علمی نیست و پیشنهاد کرد که اصطلاح وابستگی دارویی را به جای اعتیاد به کار ببرند اما به‌رغم این موضوع، از کلمه اعتیاد هنوز هم به‌طور وسیعی استفاده می‌شود.
وی افزود: بهایی که یک جامعه برای طبقه بندی یک ماده به‌عنوان غیرمجاز می‌پردازد، کارهای خلافی است که از این دسته‌بندی، ناشی می‌شود. در جامعه ما یکی از علل اعتیاد به تریاک، فقر فرهنگی و دریافت اطلاعات غلط راجع به تریاک توسط عوام است. برای مثال عده‌ای به تصور اینکه مصرف تریاک برای بیماری‌های قلبی مفید است و یا قند خون را پایین می‌آورد، به این ماده خانمان سوز پناه می‌برند.
به گفته وی، بعضی‌ها معتقدند که سیگار روزنه‌ای برای ورود به دنیای مواد‌مخدر است. افرادی که پدر و مادر آنها از هم جدا شده‌اند و افرادی که یکی از اعضای خانواده‌شان معتاد هستند، بیشتر در معرض خطر اعتیاد هستند.
سه چهارم نوزادانی که از مادران معتاد متولد می‌شوند علائم قطع ماده مخدر را تجربه می‌کنند و اعتیاد نوزادان و شیرخواران از معضلات اجتماعی بسیار دردناک برای هر جامعه است. نزدیک به 90 درصد از معتادان به تریاک یک اختلال روانی مشخص دارند که این اختلال در اغلب موارد افسردگی است. شخصیت ضد‌اجتماعی و اضطراب هم از اختلالات شایع در میان معتادان به تریاک است.
نشانه‌های بالینی مصرف تریاک
اگر چه آلکالوئیدهای زیادی در تریاک وجود دارد و این روزها تریاک‌هایی که به‌دست مردم می‌رسد بسیاربسیار ناخالص است، و هر گونه تظاهرات بالینی غیرمترقبه‌ای ممکن است با مصرف تریاک‌های ناخالص اعم از مرگ ناگهانی، سکته قلبی و مغزی، استفراغ، سر درد، سرگیجه، جنون آنی و روان‌پریشی اتفاق بیفتد، با وجود این نشانه‌های بالینی مرفین را می‌توان به‌عنوان الگویی برای بقیه مواد خانواده تریاک به‌کار برد. تسکین، چرت زدن، تغییرات خلقی و ابری شدن قوای مغزی به‌دنبال استفاده از 5 تا 10 میلی گرم مرفین به‌وجود می‌آید.
علائم دیگر شامل احساس گرما، سنگینی دست و پا و خشکی دهان است. صورت و به‌خصوص بینی ممکن است به خارش بیفتد و برافروخته شود که شاید به‌خاطر آزاد شدن هیستامین باشد. بعضی از بیماران دچار سرخوشی می‌شوند که ممکن است 10 تا 30 دقیقه طول بکشد.
در کسانی که تریاک یا هروئین را به‌صورت تزریق سیاهرگی استفاده می‌نمایند، یک احساس اوج آنی به آنها دست می‌دهد که به سبب سریع رسیدن مواد به مغز است.
به اعتقاد متخصصان، اثر ضد‌درد مرفین انتخابی است. در واقع آستانه تحریک انتهای عصبی به تحریک دردناک تغییری پیدا نمی‌کند و انتقال عصبی درد هم بدون تغییر باقی می‌ماند. تنها درک و حس درد است که تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد و در واقع بیمار نسبت به درد بی‌تفاوت می‌شود. بسیاری از افراد که نخستین بار تریاک را تجربه می‌کنند، نه تنها سرخوش نمی‌شوند، بلکه حالشان بد شده و به‌تهوع و استفراغ دچار می‌شوند.
مرفین تضعیف‌کننده دستگاه تنفسی است و این عمل را با اثر مستقیم روی مرکز تنفسی در ساقه مغز اعمال می‌کند. در انسان، مرگ در اثر زیادی مصرف تریاک تقریباً همیشه به سبب ایست تنفسی است. تغییر در فشار خون، ضربان قلب و گردش خون مغز هم ممکن است ایجاد شود که در مقایسه با تغییرات تنفسی اهمیت زیادی ندارد.
مرگ ناگهانی با مصرف مقادیر ناچیزی از تریاک به سبب به‌وجود آمدن واکنش‌های حساسیتی، شوک آنافیلاکتیک و ورم ریه‌ها ممکن است اتفاق بیفتد. اثرات دیگر مرفین شامل تنگ شدن مردمک چشم، انقباض عضلات صاف، مانند عضله رحم و مجاری صفراوی و یبوست است.
همچنین علائم قطع تریاک عبارتند از: درد عضلانی شدید، استخوان درد، اسهال شدید، شکم درد، آبریزش بینی، اشک‌ریزش، سیخ شدن موهای بدن، خمیازه کشیدن، گشاد شدن مردمک‌های چشم، بالا رفتن فشار خون، بالا رفتن تعداد ضربان قلب، به هم خوردن تنظیم سیستم حرارتی بدن که شامل تب هم می‌شود. یک معتاد به‌ندرت در اثر ترک اعتیاد می‌میرد، مگر اینکه از قبل به یک بیماری شدید جسمی مثل بیماری قلبی مبتلا باشد.
حالت‌هایی مانند بی‌خوابی، کند شدن تعداد ضربان قلب، تغییرات حرارت بدن و گرایش شدید برای استفاده مجدد از تریاک ممکن است تا ماه‌ها بعد از قطع مصرف تریاک در بدن باقی بماند. علائم دیگر قطع تریاک شامل: بی‌قراری، تحریک‌پذیری شدید، افسردگی، لرزش اندام‌ها، ضعف شدید بدن، تهوع و استفراغ است. بیشتر علائمی که برای قطع تریاک ذکر شد، حالتی شبیه به تصویر بالینی یک آنفلوانزاست.
درمان اعتیاد به تریاک
برای درمان اعتیاد به تریاک علاوه بر درمان دارویی، روان‌درمانی هم لازم است. معمولاً افرادی که به‌طور دراز مدت به تریاک وابسته‌اند، بیشتر مناسب برای درمان دارویی هستند، ولی در مورد افرادی که مدت کوتاهی از اعتیادشان می‌گذرد روان درمانی مؤثرتر است.
اساس درمان دارویی اعتیاد به تریاک، بر سم‌زدایی تدریجی استوار است. دارویی که برای سم‌زدایی تریاک به‌کار می‌رود، می‌بایست خصوصیات زیر را داشته باشد: 1- طولانی اثر‌تر از تریاک باشد. 2- از راه خوراکی قابل استفاده باشد. 3- از لحاظ شیمیایی به تریاک شبیه باشد. 4- بیمار را به‌خود جذب کند تا دیگر سراغ تریاک نرود. درصورت دارا بودن این خصوصیات، می‌توان دارو را آرام‌آرام کم و آن را قطع کرد.
