همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: همه منابع آبی در خدمت انسان در بخش شرب و کشاورزی و صنعت قرار گرفته و محیط زیست چشمانتظار باران است. مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در برنامه تلویزیون اینترنتی همشهری مهمان گروه «سرزمین من» شد تا صدای قربانیان خاموش خشکسالی باشد.
۳ راهی که حیوانات در برابر خشکسالی پیش رو دارند
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست درباره آثار خشکسالی و تغییر اقلیم بر حیاتوحش و پوشش گیاهی کشور گفت: در شرایط خشکسالی گونهها سه گزینه پیش رو دارند؛ سازگاری تدریجی که بسیار کند است، مهاجرت به مناطق دیگر که تبعات زیادی دارد، یا نابودی. گونههایی که بیشترین آسیب را میبینند آنها هستند که حیاتشان به آب وابسته است مثل آبزیان و پرندگان آبزی وکنار آبرزی. در رده دوم خزندگان قرار دارند چون دامنه حرکتیشان بسیار محدود است و نمیتوانند خود را به منطقهای دیگر برسانند. گونههایی که در جزایر یا در ارتفاعی خاص زندگی میکنند و همچنین گونههایی که جمعیتهای محدود و شکننده دارند نیز با خشکسالی به شدت آسیب میبینند و به راحتی منقرض میشوند.
بیشتر بخوانید:
این راننده کامیون سقای پرندگان تشنه دشتستان است
ساخت آبشخور و پاکسازی محیط زیست، حکم متفاوت قاضی
مهریه نوعروس؛ ساخت آبشخور برای حیات وحش
پرندگان مهاجر آمدند آب نبود برگشتند! + فیلم
دخل و خرج صندوق ملی محیط زیست
غلامرضا ابدالی به عقبنشینی خط جنگلی در زاگرس و از بین رفتن گونههای حساس به گرما اشاره کرد و افزود: بخشی از گونهها برای بقا به ارتفاعات بالاتر کوچ کردهاند، اما بسیاری دیگر توان این سازگاری را ندارند.
او درباره پیامدهای مهاجرت اجباری گفت: وقتی گونهای ناچار به مهاجرت میشود، وارد زیستگاهی میشود که از پیش ساکنانی دارد. در این وضعیت یا گونه مهاجر غالب میشود و گونه بومی را کنار میزند یا برعکس؛ در هر دو حالت تنش شدیدی ایجاد میشود. بیشتر این مهاجرتها موفق نیستند و گونهها در این روند از بین میروند.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه ایران در مسیر مهاجرت بسیاری از پرندگان قرار دارد، گفت: نابودی تالابها و کاهش منابع آبی باعث تغییر مسیر و کاهش جمعیت این پرندگان شده است. کاهش سالانه جمعیت مهاجران نشان میدهد که زیستگاهها در مقصد مهاجرت دیگر توان پشتیبانی از این گونهها را ندارند. این گونهها یا دیگر برای زمستان گذرانی به ایران نمیآیند یا به عرضهای بالاتر که خنکتر است میروند.
سرشماریها پرندگان این موضوع را به خوبی نشان داده است، زیرا در سال ۱۴۰۱حدود ۱ میلیون و ۳۲۰ هزار پرنده سرشماری شده است و این عدد در سال ۱۴۰۲ به حدود ۱ میلیون و ۲۸۰ هزار پرنده و در سال ۱۴۰۳ به حدود ۱ میلیون و ۲۱۰ هزار پرنده کاهش یافته است.
تعارض حیوانات با کشاورزان و دامداران
خشکسالی زنجیره غذایی را تهدید میکند. مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در بخش دیگری از صحبتهای خود در این باره گفت: زندگی علفخواران به پوشش گیاهی وابسته است در تنشهای آبی، گونههای مرتعی خوش خوراک از بین میرود و جای خود را به گیاهان با ارزش غذایی کم میدهد. این موضوع نرخ زادآوری علفخواران را پایین آورده و به تبع آن گوشتخواران نیز با بحران طعمه مواجه شدهاند. حتی نوزادان گونهها نیز در خشکسالی با جدول رشد پیش نمیروند و ضعیفتر میشوند و در نتیجه در برابر بیماری و تنشهای محیطی بیشتر آسیب میپذیرند.
غلامرضا ابدالی تأکید کرد: در خشکسالی، حیات وحش ناچار است وارد قلمرو انسانی شود و همین موضوع تعارض با کشاورزان و دامداران را افزایش میدهد. بیش از ۹۰ درصد این تعارضها به ضرر گونههای جانوری تمام میشود. چند سالی است که برای حل مسئله طرح بیمه محصولات کشاورزی و دامها به عنوان راهکار کاهش تعارض ایجاد شده است. سال گذشته حدود ۱۴ میلیارد تومان پرداخت شد و امسال ۳۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.
چند سالی است که کمکهای مردمی برای ساخت آبشخور فراگیر شده است. ابدالی با تشکر از مردم برای نذر طبیعت گفت: تمام اقدامات از جمله ساخت آبشخور یا علوفهدهی باید با هماهنگی سازمان محیط زیست انجام شود. تجربههای ارزشمندی مانند نذر طبیعت در فارس وجود دارد که مردم با نیت خیرخواهانه به بهسازی چشمهها و تأمین آب و علوفه پرداختهاند. ظرفیت مردمی همیشه مکمل توان محدود بخش دولتی بوده است. کسانی که قصد کمک دارند میتوانند از طریق شماره ۱۵۴۰ یا صندوق ملی محیط زیست اقدام کنند؛ زیرا جانمایی و اندازه و شکل آبشخور در تاثیرگذاری مثبت آن نقش دارد.
اقدامات سازمان محیط زیست برای کاهش تاثیر خشکسالی
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش در بخش دیگری از صحبتهای خود درباره آتشسوزیهای مرتبط با خشکسالی در زیستگاهها گفت: افزایش دما و کاهش بارشها آتشسوزیها را تشدید کرده است. تا ابتدای مرداد ۱۴۰۴، ۱۹۴ فقره آتشسوزی با وسعت ۷۲۷۲ هکتار ثبت شد در حالی که سال قبل ۹۴ فقره با وسعت ۲۳۱۱ هکتار بود. فارس، خوزستان، کرمانشاه، هرمزگان، ایلام، لرستان و اردبیل بیشترین آتشسوزیها را داشتند.
اقدامات سازمان محیط زیست برای پایش و کاهش تاثیر خشکسالی شامل تدوین ۳۸ برنامه عمل برای گونههای در معرض خطر، تهیه نقشه پراکنش و کریدورهای حیات وحش کشور و ایمنسازی آنها، شناسایی کانونهای آتش سوزی، ساخت ۶پایگاههای اطفای حریق و تجهیز دهیاریها به ابزارهای اطفای حریق، هماهنگی با سازمان منابع طبیعی برای به روز رسانی طرح پیشگری از حریق و تأمین اعتبار یک هزار میلیارد ریالی برای استانهای زاگرسنشین است که غلامرضا ابدالی به آن اشاره کرد.
او همچنین درباره چشماندازی که تغییر اقلیم برای تنوع زیستی ایران در ۵ سال آینده ترسیم میکند، گفت: تغییر اقلیم در ابتدای فهرست مخاطراتی است که زندگی انسان را تهدید میکند، پس از آن گزینههایی مثل بیماری و جنگ وجود دارد. تغییر اقلیم جهانشمول است و مرز نمیشناسد؛ از آمریکای شمالی تا استرالیا در حال سوختن است. برای مدیریت شرایط نیاز به کمک مردم داریم ولی از بین رفتن گونهها به دلیل تغییر اقلیم اجتناب ناپذیر است.
نظر شما