این روستا میراث‌ دار زبان مادهاست | ماجرای روستاییانی که به یک زبان کهن صحبت می کنند + فیلم 

به گزارش همشهری ‌آنلاین در نگاه نخست کرینگان هم روستایی است مثل دیگر روستاهای ورزقان آذربایجان شرقی؛ روستایی کوهستانی و سرسبز، در سکوت سنگ‌ها و درختان در دل جنگل‌های بکر و دست‌نخورده ارسباران. اما به روستا که قدم می‌گذاری، از گفت و گو به زبان آذری خبری نیست. زبان رایج که حالا وجه تمایز این روستا شده، تاتی است؛ زبانی که قرن‌ها پیش در گوشه‌هایی از ایران طنین‌انداز بود و حالا کم‌کم رو به فراموشی است.
اهالی روستا به حفظ زبان خود به عنوان یک میراث زنده پایبند هستند و کودکان و جوانان روستا هم به زبان تاتی صحبت می‌کنند. کرینگان با جمعیت حدود ۱۴۰ نفر، آخرین پناهگاه یکی از گنجینه‌های زبانی ایران شده‌است و این‌طور که بهروز واحدی، دهیار روستا به همشهری می‌گوید، نسل جدید روستا هم به زبان تاتی صحبت می‌کنند. برخی از شرق‌شناسان شهیر تاتی را به همراه تالشی و مازندرانی، گیلکی و کردی را میراث داران زبان مادی کهن بر می‌شمارند.

حفظ میراث زنده روستا

هوا که معتدل و کمی خنک می‌شود، روستا جمعیت بیشتری به خودش می‌بیند. زمستان‌های سرد و یخبندان که از راه می‌رسد اهالی روستا به شهر یا روستاهای اطراف می‌روند. بهروز واحدی، دهیار روستای کرینگان به همشهری می‌گوید که جمعیت ثابت روستا در زمستان ۶۰ نفر و دیگر ایام سال به ۱۴۰ نفر می‌رسد. ردیف خانه‌ها در شیب تند به موازات هم بنا شده به‌طوری‌که پشت‌بام یک خانه حیاط خانه دیگری شده، ساخته شده‌اند و نمایی شبیه ماسوله پیش چشم قرار می‌گیرد.
روستای کرینگان در شهرستان ورزقان، تنها روستا در آذربایجان شرقی است که اهالی آن به جای آذری با زبان تاتی با هم صحبت می‌کنند. البته واحدی تاکید دارد که اهالی ترکی هم می‌دانند، اما برای حفظ زبان تاتی ترجیح می‌دهند با هم به زبان آبا و اجدادی‌شان صحبت کنند؛ زبانی که در روستاهای اطراف کسی آن را نمی‌داند. بهروز واحدی ادامه می‌دهد: «تاتی همان زبانی است که اهالی تالش در گیلان صحبت می‌کنند. از تالش تا روستای کرینگان که بیشتر از ۳۰۰ کیلومتر است، هیچ روستایی پیدا نمی‌شود که به زبان تاتی صحبت کند و این برای اهالی روستا یک میراث زنده است.» میراثی که دهیار روستا به آن اشاره می‌کند یا همان زبان تاتی روستای کرینگان در سال ۱۳۹۰ در فهرست میراث ناملموس ایران به ثبت رسید تا از این زبان باستانی که یکی از قدیمی‌ترین و در حال غریب‌ترین زبان‌های خطه آذربایجان است، حفظ و حراست شود.
بهروز واحدی می‌گوید که در سال‌های اخیر جمعیت روستای کرینگان هم مثل خیلی دیگر از روستا کم شده و جوانان به شهر مهاجرت کرده‌اند. او ادامه می‌دهد: «همه بچه‌های روستا زبان تاتی را بلد هستند و زمانی که اهالی روستا همدیگر را می‌بینند، حتی اگر در روستا هم نباشند به زبان تاتی صحبت می‌کنند. زبان مادری در این روستا همان زبان تاتی است که از روزگار کهن در این روستا به آن زبان صحبت می‌شده.»
اهالی روستا با گردشگران و مسافران سر صحبت را «تو چی کارا کی؟» که در زبان تاتی به معنای تو چه کاره‌ای؟ باز می‌کنند و ادامه می‌گویند: «وشی نون بخورین» یعنی بیا نان بخوریم یا «رو باغ، سیب بیار» یعنی برو باغ، سیب بیار.

یک روستا، طلایه‌دار زبان تاتی

نگاهی به تاریخچه زبان تاتی در روستاهای اطراف کرینگان نشان می‌دهد که روستای اشتبین با فاصله ۱۲کیلومتری کرینگان هم به زبان تاتی صحبت می‌کردند، اما از حدود ۸۰ سال پیش زبان تاتی در این روستا فراموش شد و حالا فقط اهالی کرینگان طلایه‌دار زبان تاتی است.
گروه پژوهش مردم‌شناسی میراث فرهنگی از روستای کرینگان نیز در تحقیقات خود آورده که تا قرن گذشته، مردمی که در سرزمین‌های مانقوطای (روستایی در سراب آذربایجان شرقی) و نیر (شهری در اردبیل) سکونت داشتند، مخلوطی از تات‌ها و شاهسون‌ها بودند و طول مسیر رودخانه‌های بالیقلو و قره‌سو تا رودخانه ارس نیز در دست تات‌ها بود. دره شاهرود خلخال، بزرگ‌ترین محل تجمع تات‌ها در آذربایجان و اردبیل است. اهالی این محدوده نیز در همان زمان، مدت‌ها بود که زبان خود را فراموش کرده بودند و به ترکی سخن می‌گفتند.

مناطق تات زبان

تات‌ها یکی از اقوام کهن ایرانی هستند که در طول تاریخ، مجبور شدند برای حفظ بقای خود، در نواحی دورافتاده‌ و روستاهایی صعب‌العبور سکونت کنند. تاتی، زبانی بسیار قدیمی است که روزگاری سراسر نواحی شمال ایران از آذربایجان تا خراسان را پوشش می‌داد. تاتی به صورت گسترده در شهر تاکستان قزوین صحبت می‌شود، ولی شکل دست‌نخورده‌تر آن که از نفوذ زبان‌های آذری و فارسی در امان مانده، در روستای کرینگان رواج دارد. اصالت زبان تاتی روستای کرینگان سبب شده پژوهشگران حوزه زبان‌شناسی به این روستا، توجه ویژه‌ای داشته باشند. تاتی یک زبان غیر مکتوب و به همین خاطر، مهم‌ترین گنجینه آن، ادبیات شفاهی است. برخی از محققان می‌گویند که ایرانی زبانان تاتی در دوره ساسانیان، برای نگهبانی از مرزهای شمال‌غربی پادشاهی ساسانی، به قفقاز گسیل شده باشند. زبان تاتی به دلیل مجاورت با مناطق ترک‌زبان و در برخی نواحی با گویش تالشی و گیلکی در معرض تهدید و نابودی است. در این میان اهالی روستای کرینگان، حاضر نیستند زبان مادری خود را از دست بدهند.

به قدمت بلوط کهنسال

دهیار روستای کرینگان می‌گوید که از قدمت روستا اطلاعی در دسترس نیست. درختان کهنسال بلوط در کوه تلشی نزدیک روستا، عمری بیش از ۴ هزار سال دارد. گفته می‌شود ساکنان اولیه این روستا از دامنه کوه تَلِشی که قبلا محل سکونت بوده به دلیل آب و هوای نامناسب به محل فعلی روستا کوچ کردند و بعدها با ازیاد جمعیت بافت کنونی روستا را شکل دادند.

جاذبه‌های گردشگری روستایی در دل ارسباران

«جاذبه‌های طبیعی روستا سبب شده تا گردشگران زیادی در نیمه اول سال راهی کرینگان شوند. شکل معماری خانه‌ها هم که شبیه ماسوله است خیلی مورد توجه گردشگران است. ولی هنوز جزو روستاهای هدف گردشگری نیستیم.» این را بهروز واحدی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «اما هیچ خبری از واحدهای بومگردی نیست. شغل بیشتر اهالی دامداری است.» اقتصاد روستای کرینگان علاوه بر دامداری بر پایه کشاورزی، ‌باغداری و پرورش زنبور عسل می‌چرخد. آبیاری زمین‌های کشاورزی هم بر عهده رودخانه کرینگان است که وجود مراتع سرسبز و وسیع را رقم زده.» واحدی می‌گوید: «به دلیل اقلیم منطقه گیاهان وحشی و دارویی هم در روستا هست. گیاهانی مثل مانند پونه، آویشن، ثعلب، گل گاوزبان که اهالی راه و رسم چیدن را می‌دانند. از طرفی روستا در نزدیکی منطقه چیچکلو و جنگل‌های ارسباران هست که جاذبه‌های روستا را چند برابر کرده‌است.»