همشهری آنلاین، رامین آریان راد - پژوهشگر روابط بین الملل : وزارت امور خارجه روسیه، در بیانیه‌ای حکومت طالبان را پس از به قدرت رسیدن مجدد در کابل، به رسمیت شناخت. بررسی روابط سالیان اخیر روسیه و طالبان نشان از فراز و نشیب‌های بسیار دارد.
شوروی و سندروم افغان
ارتش سرخ شوروی در ۲۷ دسامبر ۱۹۷۹ (مصادف با ۶ دی ۱۳۵۸) رسماً وارد جنگ با افغانستان شد. این جنگ با حضور بیش از ۱۰۰ هزار نظامی روس شروع و که به مدت ۱۰ سال به درازا کشید. براساس آمار سازمان ملل متحد نزدیک به ۱۵ هزار نظامی روس در این مدت کشته و ۳۵ هزار نفر زحمتی شدند و برخی پژوهشگران روسیه از این جنگ با عنوان «سندروم افغان» یاد کردند. همچنین براساس برآوردها، بیش از ۸۰۰ هزار افغانستانی نیز در این جنگ کشته شدند.
شوروی با اهدافی همچون جلوگیری از سقوط حکومت کمونیستی کابل، جلوگیری از نفوذ آمریکا، چین و پاکستان در افغانستان، جلوگیری از گسترش اسلام گرایی به تاجیکستان و به طور کلی آسیای مرکزی و نهایتا حفظ اعتبار جهانی اتحاد جماهیر شوروی وارد این جنگ شد اما نهایتا بدون دستاوردی خاص در سال ۱۹۸۹ مجبور به ترک خاک افغانستان شد. یکی از عوامل شکست شوروی، حمایت آمریکا از نیروهای مبارز علیه شوروی در عملیاتی تحت عنوان «عملیات طوفان» بود که توسط سازمان سیا برنامه ریزی شده بود.
در آن دوران، ایران اولین کشوری بود که حمله شوروی به کشور مسلمان افغانستان را محکوم کرد. امام خمینی، رهبر وقت انقلاب اسلامی در دیدار با سفیر شوروی در قم ابزار می‌کند: «این اشتباهی است که شوروی می‌کند، البته دولت شوروی می‌تواند افغانستان را قبضه کند، ولی نمی‌تواند در آنجا مستقر شود، اگر شما خیال کرده‌اید بتوانید افغانستان را بگیرید و آن را آرام کنید، این خیال باطل است. ملت افغانستان مسلم است، ایستاده‌اند در مقابل حکومت افغانستان، شما هم اگر بروید و هر قدرت دیگر هم برود، آنجا را می‌گیرد اما نمی‌تواند آنها را آرام کند و بالاخره شکست می‌خورد» (صحیفه امام، جلد ۱۲، صفحه ۱۴).
بازگشت طالبان و فرمت مسکو
پس از خروج شوروی و ادامه جنگ‌های داخلی، حکومت طالبان بلاخره در سال ۱۹۹۶ بر کابل مسلط شد. بروز حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و حمله نظامی آمریکا به این کشور، طالبان را وارد نبردی ۲۰ ساله با آمریکا کرد اما ارتش آمریکا نیز به ناچار و پس از ۲۰ سال جنگ فرسایشی، خاک افغانستان را ترک کرد.
از آن زمان، حکومت طالبان تمام تلاش رو خود را برای به رسمیت شناخته شدن به کار بست. روسیه نیز محور گفتگو های تحت عنوان فرمت مسکو قرار گرفت. مسکو چندین دور مذاکرات چند جانبه با حضور برخی کشورهای منطقه و دو جانبه با حضور رهبران طالبان را برگزار کرد و نهایتا و گذر زمان، روسیه به عنوان اولین کشور، حکومت طالبان بر افغانستان را به رسمیت شناخت.
منافع روسیه در به رسمیت شناختن طالبان
در همین راستا، روسیه که از ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ (مصادف با ۵ اسفند ۱۴۰۰) درگیر جنگ اوکراین است، نیازمند یافتن شرکای جدید برای ادامه نبرد شده است. یکی از دلایل اصلی به رسمیت شناختن طالبان استفاده از مواد معدنی و ظرفیتهای اقتصادی افغانستان است. این وضعیت پاسخی به قرارداد معدنی بین کی‌یف و واشنگتن می‌باشد. همچنین کابل می‌تواند یک بازار جدید برای کالاهای روسی باشد. از سویی دیگر، در بعد سیاسی نیز روسیه از این طریق به عنوان یک میانجی فعال در منطقه شناخته خواهد شد و دست این کشور را برای چانه‌زنی با دیگر قدرت‌های جهانی بازتر خواهد کرد. همچنین، روسیه از طریق افغانستان نفوذ امنیتی خود را در منطقه افزایش خواهد داد.
وضعیت ایران در قبال طالبان
با به رسمیت شناختن طالبان توسط روسیه، قطعا تعدادی دیگر از دولت‌های نزدیک به مسکو همچون بلاروس در اروپا یا کره شمالی در آسیای شرقی و ونزوئلا و کوبا در آمریکای جنوبی، به مرور زمان طالبان را به رسمیت خواهند شناخت.
در نهایت باید بیان داشت اگرچه ایران درگیر نزاع تحمیلی اسرائیل است اما نباید از تحولات سیاسی در شرق کشور غافل باشد. مقامات ایرانی تاکنون شرط به رسمیت شناختن طالبان را تشکیل دولت فراگیر با حضور همه‌ی گروه‌ها اعلام کرده است. دولت ایران باید تحولات افغانستان را زیر ذره بین برده و آمادگی‌های لازم برای باز تعریف روابط خود با کابل را داشته باشد.
نظر شما