همشهری آنلاین - سیدسروش طباطبایی‌پور: وقتی از غارها و کوه‌ها و جنگل‌ها پا بر زمین گذاشت، خوشحال بود، اما یکهو، ماهی‌های توی آب، چشمش را خیره کردند و همین شد که هوس کرد مثل ماهی، روی آب و توی آب روان شود. اما کار به همین‌جا ختم نشد. انسان سر به هوا، یکهو سرش را بلند کرد و پرندگان را دید و به آن‌ها هم حسودی کرد. خلاصه گذشت و گذشت تا توانست مثل پرندگان، آسمان‌ها را هم در نوردد. و اینگونه شد که بالن‌ها و هواپیماهای ملخی و بوئینگ‌ها و بالگردها و پهپادها ساخته شد و آدمیزاد را مجبور کرد برای فراز و فرودشان نیز کاشانه‌ای بسازد و فرودگاه‌ها متولد شدند!
بیشتر بخوانید:
شاعرانه ترین خیابان تهران کجاست؟
اما قصه فرودگاه و ماجرای آغاز پروازهای طیاره‌ها بر فراز آسمان ایران و تهران نیز قصه‌هایی شنیدنی دارد. این روزها هم سالگرد تأسیس اداره کل هواپیمایی کشور است و به همین مناسبت، قرار است در این‌جا تاریخ اولین پروازها بر فراز تهران و اولین فرودگاه پایتخت را مرور کنیم.
اولین پرواز در آسمان تهران
در یکی از آخرین روزهای سال۱۲۹۲ شمسی تهرانی‌ها برای اولین‌بار صدای غرش پرنده‌ای آهنین را در آسمان شنیدند که با پرواز در ارتفاعی پایین، توجه همگان را به‌خود جلب می‌کرد؛ هواپیمایی که در میدان مشق تهران فرود آمد و البته دیگر نتوانست بلند شود. همین ماجرا باعث شد درباریان به فکر تاسیس فرودگاه بیفتند. تا اینکه در تیر سال۱۳۰۱، کشور انگلستان برای فرود ۲فروند هواپیمای خود در تهران از دولت ایران خواست جایی را برای نشست‌وبرخاست هواپیماهایش درنظر بگیرد. کارشناسان نیز یکی از روستاهای اطراف تهران به نام «قلعه‌نو» را در نزدیکی بقعه امامزاده حسن(ع) از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) و پسرعموی شاه‌عبدالعظیم حسنی، برای این کار درنظر گرفتند.
می‌گویند به همت زندانیان آن روزهای شهربانی، بخش‌هایی از زمین این روستا برای فرود هواپیماهای انگلیسی صاف و سنگ‌بنای نخستین فرودگاه تهران گذاشته شد. می‌گویند چون قرار بود مرغی آهنین در آنجا فرود بیاید، آنجا را فرودگاه قلعه‌مرغی نامیدند. این پایگاه هوایی البته ابتدا خارج از محدوده تهران قدیم بود؛ اما در دوران معاصر و به‌خاطر گسترش پایتخت به‌مرور جزئی از تهران بزرگ شد.
هواپیمای ایران فرود آمد
با فرود ۲هواپیمای انگلیسی در پرواز بغداد به تهران در هشتم مرداد۱۳۰۱، از فرودگاه قلعه‌مرغی تهران بهره‌برداری شد. در آن زمان فرودگاه قلعه‌مرغی تنها یک باند کوتاه و ۳آشیانه داشت که مهندسان خارجی آن را ساخته بودند. درست ۳سال بعد سرهنگ احمد نخجوان نخستین هواپیمای فرانسوی متعلق به ایران را که از پاریس پرواز کرده بود، در فرودگاه قلعه‌مرغی نشاند و به این فرودگاه ۲۸۰هکتاری رونق بخشید. نخجوان ریاست سازمان هواپیمایی کشور را هم در همان ایام به‌عهده گرفت.
معماری خاص
چندماه بعد یعنی در سال۱۳۰۵ شمسی، نخستین برج مراقبت فرودگاه قلعه‌مرغی هم بنا شد و تا سال۱۳۲۰ این ساخت‌وسازها ادامه یافت. ساختمان‌های منحصربه‌فرد این فرودگاه را معماری روسی به نام نیکلای مارکوف طراحی کرد و ساخت. از دیگر آثار ارزشمند این معمار شهیر روس می‌توان به ساختمان دبیرستان البرز در چهارراه کالج و ساختمان سینگر در خیابان سعدی اشاره کرد. از جمله دلایل خاص‌بودن بناهای فرودگاه قلعه‌مرغی می‌توان به چوبی‌بودن برخی آشیانه‌های عریض این فرودگاه اشاره کرد.
فرمان مقاومت
وقایعی که فرودگاه قلعه‌مرغی در شهریور سال۱۳۲۰ در جریان اشغال ایران به چشم خود دیده، اهمیت این فرودگاه را در تاریخ مقاومت ایران دوچندان کرده است. می‌گویند در روزهایی که ایران در جریان جنگ جهانی دوم، تسلیم نیروهای متفقین شده بود، خلبانان غیور این فرودگاه از دستور نیروهای مافوق خود تمرد و تا جایی که توانستند از سرزمین خود دفاع کردند. البته با ورود نیروهای زرهی به فرودگاه قلعه‌مرغی مقاومت شکست خورد؛ اما اثرش ماندگار شد.
بوستان ولایت
فرودگاه قلعه‌مرغی، پس از ساخته‌شدن دیگر فرودگاه‌های پایتخت و البته وسعت تهران، کاربری خود را از دست داد و پس از انقلاب، به پادگان تبدیل شد. اواخر سال ۱۳۸۹ نیز بر اساس توافق نیروی هوایی و شهرداری تهران، این پادگان تغییر کاربری داد و با بوستانی بزرگ به‌نام بوستان ولاین تبدیل شد. این بوستان از سال ۱۳۹۰ به بهره‌برداری رسید.
نظر شما