همشهری آنلاین - گروه سیاسی: مذاکرات هسته‌ای ایران و ایالات متحده، که قرار بود دور چهارم آن در رم برگزار شود، با تاخیر مواجه شده و برای هفته آینده هم تاکنون زمانی تعیین نشده است. این تاخیر، که توسط عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، به دلایل «لجستیکی و فنی» اعلام شد، با تحولاتی همراه شده که نشان‌دهنده تغییر رویکرد آمریکا در این گفت‌وگوهاست. از تغییر لحن رسانه‌های آمریکا که شروع دیپلماسی علنی عراقچی با یادداشتش در واشنگتن‌پست بود تا اختلاف بر سر غنی‌سازی ۳.۶۷ درصدی، توییت‌های مقامات ۲ طرف، و همسویی احتمالی آمریکا با اروپا بر سر مکانیسم ماشه، نشانه‌هایی از چرخش استراتژیک واشنگتن در مذاکرات دیده می‌شود.
تغییر لحن واشنگتن‌پست و دیپلماسی رسانه‌ای
عباس عراقچی ۱۹ فروردین، ۴ روز قبل از مذاکرات دور اول در مسقط عمان، یادداشتی در واشنگتن‌پست منتشر کرد و از آمادگی ایران برای مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا سخن گفت. او در این یادداشت، که به‌عنوان تلاشی برای دیپلماسی رسانه‌ای تفسیر شد، بر لزوم توافق بر اساس احترام متقابل تاکید کرد. اما روز جمعه، واشنگتن‌پست یادداشتی با لحنی تند منتشر کرد که خواستار ایستادگی در برابر ایران شد. این یادداشت، که به‌عنوان واکنشی به پیشرفت‌های هسته‌ای ایران و حمایت این کشور از گروه‌های نیابتی مانند حوثی‌ها تفسیر شده، نشان‌دهنده تغییر موضع این رسانه نسبت به مذاکرات است. این چرخش می‌تواند بازتاب‌دهنده فشارهای داخلی در آمریکا برای اتخاذ رویکردی سخت‌گیرانه‌تر باشد، به‌ویژه پس از انتقادات محافظه‌کاران از رویکرد اولیه تیم مذاکره‌کننده آمریکا.
اختلاف بر سر غنی‌سازی ۳.۶۷ درصدی
یکی از محورهای اصلی مذاکرات، سطح غنی‌سازی اورانیوم ایران بوده است. در مذاکرات دور اول، ایران در مذاکرات مسقط پیشنهاد داد که غنی‌سازی را به ۳.۶۷ درصد کاهش دهد، سطحی که در توافق ۲۰۱۵ (برجام) تعیین شده بود، در ازای دسترسی به دارایی‌های مسدودشده و مجوز صادرات نفت. استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، ۳ روز بعد در مصاحبه‌ای با فاکس نیوز این سطح را پذیرفتنی خواند، اما ساعاتی بعد در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد که ایران باید غنی‌سازی و برنامه تسلیحاتی خود را کاملا متوقف کند. این تغییر موضع، که توسط عباس عراقچی «متناقض» خوانده شد، به سنگ بنای اختلاف تبدیل شده است. در بخشی از مجادله دیپلماتیک روزهای اخیر مارکو روبیو وزیر امور خارجه آمریکا گفته است تنها کشورهایی در جهان اقدام به غنی‌سازی اورانیوم می‌کنند که سلاح هسته‌ای دارند و ایران در حال حاضر ادعا میکند که سلاح نمی‌خواهد، اما می‌خواهد تنها کشور بدون سلاح هسته‌ای در جهان باشد که اورانیوم را غنی میکند. عباس عراقچی همتای ایرانی او هم در شبکه اجتماعی اکس نوشت «آنچه می‌خواهم بگویم این است که تکرار دروغ‌ها، حقایق اساسی را تغییر نخواهد داد. ایران به عنوان یکی از امضاکنندگان اصلی معاهده منع گسترس (NPT)، حق دارد چرخه کامل سوخت هسته‌ای را در اختیار داشته باشد. علاوه بر این، چندین عضو ان‌پی‌تی وجود دارند که اورانیوم را غنی می‌کنند و در عین حال سلاح‌های هسته‌ای را کاملا رد می‌کنند. جدا از ایران، این باشگاه شامل چندین کشور آسیایی، اروپایی و آمریکای جنوبی است. مواضع حداکثری و لفاظی‌های آتشین چیزی جز از بین بردن شانس موفقیت به دست نمی‌آورند. یک توافق معتبر و پایدار در دسترس است. تنها چیزی که لازم است اراده سیاسی محکم و نگرش منصفانه است.»
توییت‌های اخیر و تنش‌های دیپلماتیک
پنج‌شنبه گذشته عباس عراقچی در توییتی اعلام کرد که دور چهارم مذاکرات به دلایل لجستیکی و فنی به تعویق افتاده، اما تاکید کرد که ایران بیش از پیش مصمم به دستیابی به راه‌حل مذاکراتی است. در مقابل، اظهارات مقامات آمریکایی در شبکه‌های اجتماعی لحن متفاوتی داشت. مارکو روبیو خواستار باز شدن درهای تمام تاسیسات ایران، از جمله سایت‌های نظامی، به روی بازرسان آمریکایی شده است. این موضع، که در تضاد با اظهارات پیشین مقامات آمریکایی مبنی بر پذیرش سطح محدود غنی‌سازی بود، واکنش‌های منفی را در پی داشت. این فضای مجادله نشان‌دهنده افزایش تنش و عدم هم‌خوانی در مواضع ۲ طرف است.
همسویی احتمالی با اروپا بر سر مکانیسم ماشه
یکی دیگر از عوامل تغییر مسیر مذاکرات، همسویی احتمالی آمریکا با کشورهای اروپایی (فرانسه، آلمان، و بریتانیا) بر سر مکانیسم ماشه است. کشورهای اروپایی بارها تهدید کرده‌اند که در صورت شکست مذاکرات، مکانیسم ماشه را فعال می‌کنند و تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازمی‌گردانند. این تهدید پس از افزایش چشمگیر سطح اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده ایران بود و گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در همین ارتباط بود. سطحی که به ادعای رسانه‌های غربی، تنها یک گام فنی تا سطح تسلیحاتی (۹۰ درصد) فاصله دارد.
ادعای توقیف کشتی و تنش‌های منطقه‌ای
تنش‌های منطقه‌ای نیز بر مذاکرات سایه افکنده است. روز جمعه، گزارش‌هایی از توقیف یک کشتی توسط نیروی دریایی آمریکا منتشر شد که ادعا می‌شد حامل تسلیحات از ایران به مقصد حوثی‌ها در یمن بوده است. فاکس نیوز مدعی شد که این توقیف به‌عنوان بخشی از عملیات تهاجمی موسوم به «راف رایدر» علیه حوثی‌ها انجام شده و ممکن است تلاشی برای توجیه فشار بیشتر بر ایران باشد. این اقدام پس از تهدیدات پیتر هگست، وزیر دفاع آمریکا، در پنج‌شنبه گذشته مطرح شد که ایران را به دلیل حمایت از حوثی‌ها تهدید به «عواقب» کرد. این تحولات، همراه با سقوط یک جنگنده اف۱۸ در ۲۸ آوریل ۲۰۲۵، که به دلیل مانور ناو برای اجتناب از آتش حوثی‌ها رخ داد، به افزایش تنش‌ها دامن زده و ممکن است بر تصمیم آمریکا برای تغییر مسیر مذاکرات تأثیر گذاشته باشد.
تغییر مسیر آمریکا در مذاکرات هسته‌ای با ایران در روزهای پنج‌شنبه، جمعه و شنبه نتیجه ترکیبی از فشارهای داخلی و خارجی است. تغییر لحن واشنگتن‌پست از حمایت ضمنی به انتقاد شدید، نشان‌دهنده تاثیر لابی‌های ضدایرانی و محافظه‌کاران در آمریکا است که خواستار توقف کامل برنامه هسته‌ای ایران هستند. اختلاف بر سر غنی‌سازی ۳.۶۷ درصدی، که زمانی نقطه اشتراک احتمالی بود، اکنون به دلیل مواضع متناقض آمریکا به مانعی بزرگ تبدیل شده است. توییت‌های مقامات ۲ طرف، به‌ویژه اظهارات تند مارکو روبیو، فضای اعتماد را تضعیف کرده و همسویی آمریکا با اروپا بر سر مکانیسم ماشه، فشار دیپلماتیک بر ایران را افزایش داده است. توقیف ادعایی کشتی و تنش‌های منطقه‌ای نیز به‌عنوان اهرم‌هایی برای توجیه رویکرد سخت‌گیرانه‌تر آمریکا عمل کرده‌اند. این تحولات نشان می‌دهد که آمریکا، تحت فشارهای سیاسی و منطقه‌ای، از رویکرد اولیه خود مبنی بر پذیرش محدود غنی‌سازی فاصله گرفته و به سمت استراتژی فشار حداکثری حرکت کرده است، که می‌تواند مذاکرات را به بن‌بست بکشاند.
نظر شما