کلیه‌ها به صدا در می‌آیند

ناصر عبداللهی، خواننده پاپ که مدتی است در زادگاهش بندرعباس سکونت دارد، از روز چهارشنبه هفته گذشته به دلیل سرگیجه و مشکلات کلیوی در بیمارستان ‌بستری است. او روز پنج‌‌شنبه به دنبال کاهش سطح هوشیاری و افت شدید فشار خون به بخش آی‌سی‌یو بیمارستان شهید محمدی بندرعباس منتقل شده و با تلاش تیم پزشکی، فشار خونش اصلاح و دیالیز هم برایش انجام ‌می‌شود، اما این درمان‌ها به بهبود وضعیت هوشیاری او ختم ‌نشده و متاسفانه سطح هوشیاری او همچنان پایین است.

شنبه، ساعت 5 عصر

گفتگوی تلفنی با دکتر حمید رضا سامی مقدم، پزشک معالج ناصر عبداللهی در بیمارستان شهید محمدی بندرعباس:

• آقای دکتر، حال ناصر عبداللهی چطور است؟

فعلا که زیر دستگاه تنفس مصنوعی است، در حالت کما. تعریفی ندارد. توکل به خدا. باید برای او دعا کنیم.

• در خبرها آمده بود که مشکل او نارسایی کلیوی است. مشکلش حاد است یا مزمن؟

نه، مزمن نیست. ظاهرا هیچ سابقه‌ای از چنین مشکلی نداشته. نارسایی‌اش حاد است.

• تشخیص‌تان بالینی بود؟

نه، این تشخیص پس از آزمایش‌های کاملی که برای او به عمل آمد، مطرح شد.

• یعنی بیماری‌اش نارسایی حاد کلیه است. دیالیز هم شده؟

بله. جمعه یک جلسه دیالیز برایش انجام شد اما نتیجه‌اش آن چیزی نشد که دلمان می‌خواست.

• چطور؟

آنقدر که انتظار داشتیم  رضایت‌بخش نبود. در واقع، آن جوابی را که در خصوص افزایش سطح هوشیاری‌اش انتظار داشتیم، به‌ ما نداد.

• به پیوند کلیه هم فکر می‌کنید؟

فعلا که نه. ما الآن گرفتار فاز حاد قضیه هستیم و ان‌شاءالله بعد از طی کردن فاز حاد بیماری، به تمام گزینه‌های درمانی از جمله به پیوند کلیه فکر می‌کنیم؛ اما در حال حاضر باید خطرات فاز حاد را رفع کنیم.

• مشخصا چه خطراتی؟

همین هوشیاری مختل، عفونت‌های مختلف و خدای نکرده، مرگ و میر.

• احتمال بهبودش چقدر است؟

نمی‌شود قاطع گفت. ان‌شاءالله احتمالش زیاد است.

• فقط مساله‌اش کلیوی است یا مسایل و مشکلات دیگری هم دارد؟

نه، گرفتاری‌های او فقط کلیوی نیست. مشکلات فراوانی دارد: گرفتاری‌های ریوی،‌ گرفتاری‌های مربوط به انعقاد خون و . . .

• وضعیت فعلی؟

تغییر چندانی نکرده. مثل سابق، فعلا در حالت کماست.

• یعنی اصلا به درمان جواب نداده؟

خب، جواب به درمان، زمان می‌خواهد. بازگشت عملکرد کلیه‌ها یک مدتی طول می‌کشد.

• حال عمومی‌اش در روز شنبه به نسبت روز جمعه چه پیشرفتی داشته؟

وضعیت فشار خونش خیلی بهتر شده. جمعه، فشار خونش در حد 5 و 6 بود اما حالا خیلی بالاتر آمده و بهتر شده. رسیده به 12 روی 7.

• ارزیابی خودتان؟

نمی‌شود ارزیابی خاصی کرد. خیلی سخت است. مثلا وقتی احمدرضا عابدزاده مشکل خونریزی مغزی پیدا کرده بود، کلیه و ریه‌اش سالم بود اما ما اینجا با اختلال در سیستم‌‌های متعدد روبه‌رو هستیم: ریه‌ها و سیستم انعقادی و . . .

• حرف آخر؟

تمام اعضای تیم درمانی دارند تلاششان را می‌کنند و من هم شخصا روزی دو سه بار او را ویزیت می‌کنم. باید منتظر ماند. مردم هم باید دعا کنند که انشاءالله آقای عبداللهی به درمان جواب بدهد و برگردد. دعا کنید.

نارسایی حاد کلیه در یک نگاه

نارسایی حاد کلیه به این معناست که کلیه‌ها به طور ناگهانی دست از کار بکشند. با این حساب، از آنجا که وظیفه کلیه‌ها دفع مواد زاید خون از طریق ادرار و ایجاد تعادل در آب ‌و ‌املاح بدن است؛ وقتی چنین اتفاقی برای کلیه‌ها بیفتد، مواد زاید در بدن تجمع پیدا می‌کنند و روند تولید ادرار و دفع آن مختل می‌شود. جالب است که این بیماری معمولا موقعی تشخیص داده می‌شود که بیمار به دلیل دیگری در بیمارستان بستری شده.

در مورد ناصر عبداللهی نیز ظاهرا او به علت کاهش سطح هوشیاری در بیمارستان بستری شده و در آزمایش خون کاملی که از او به عمل آمده، بعدا تشخیص نارسایی حاد کلیه برایش مطرح شده است. آمارها نشان می‌دهد که 30 درصد از این بیماران، بیماری‌شان تا بستری شدن در بخش آی‌سی یو همچنان بدون تشخیص می‌ماند.

نارسایی حاد کلیه، معمولا به یکی از سه علت اصلی زیر اتفاق می‌افتد:

1. کاهش شدید میزان جریان خون کلیه: این مساله ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد؛ از جمله خونریزی شدید، کاهش شدید فشار خون، ضربه شدید به کلیه،‌ شوک و عفونت شدید. 
   
2. آسیب مستقیم کلیه‌ها: این مساله نیز ممکن است به دلیل مسمومیت‌های مختلف، از جمله مسمومیت‌های دارویی (جنتامایسین، استرپتومایسین، آسپیرین، ایبوپروفن و . . .) اتفاق بیفتد.
   
3. انسداد در مسیر خروج ادرار: این مورد هم دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد؛ از جمله سنگ کلیه، بزرگ شدن پروستات به صورت خوش‌خیم یا بدخیم، تومورهای سیستم ادراری و . . .

یک اورژانس واقعی

شایع‌ترین علایم بالینی که در بیماران مبتلا به نارسایی حاد کلیه دیده می‌شود، از این قرارند: کاهش شدید میزان ادرار روزانه، ورم ساق پا، کاهش اشتها، تهوع و استفراغ، کاهش سطح هوشیاری و درد پهلوها. آنچه در آزمایش خون این بیماران به وضوح دیده می‌شود، افزایش بارز «کراتینین» خون است.

این اختلال معمولا با افزایش اسیدیته خون و افزایش سطح پتاسیم خون همراه است. نارسایی حاد کلیه یک اورژانس طب داخلی محسوب می‌شود که معمولا با مشکلات سیستمیک همراه است.
درمان بیماران مبتلا به این مشکل نیز وابسته به این است که علت اصلی بروز بیماری چه باشد. درمان این بیماران متناسب با علت زمینه‌ای بیماری صورت می‌گیرد و به طور خلاصه، می‌توان گفت که درمان این بیماران سه پایه اساسی دارد:

1. کشف و اصلاح مشکل زمینه‌ای. 
   
2. حمایت از کلیه‌ها: از طریق دیالیز می‌توان از کلیه‌ها حمایت کرد تا این که کلیه‌ها کم‌کم به حالت عادی برگردند و بتوانند وظایفشان را خودشان به انجام برسانند. 
   
3. پیشگیری از عوارض بیماری:‌ استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری از عفونت و استفاده از داروهای مناسب برای اصلاح وضعیت آب و الکترولیت بدن.

درمان سریع و صحیح می‌تواند طی چند روز تا چند هفته وضعیت کلیه‌ها را به حالت طبیعی برگرداند اما بعضی‌ از بیماران به درمان جواب نمی‌دهند و ممکن است به نارسایی مزمن کلیه دچار شوند.

به طور کلی، می‌شود گفت نزدیک به نیمی از بیمارانِ دچار نارسایی حاد کلیه بهبود می‌یابند اما بیماران سالمند و آن دسته از بیمارانی که مشکلات زمینه‌ای جدی و شدید دارند، به ندرت و به زحمت سلامتشان را بازمی‌یابند.

دیالیز و پیوند

دیالیز خون، شایع‌ترین روش درمان جایگزین کلیه در بیماران کلیوی است. در این روش، خونی که از یک مسیر عروقی ثابت یا موقت به دست می‌آید با سرعت 300 میلی لیتر در دقیقه یا بیشتر به درون مویرگ‌هایی که از غشاهای نیمه مصنوعی ساخته شده‌اند، پمپ می‌شود.

در سمت مقابل نیز مایع دیالیز که حاوی کلرید سدیم، بی‌کربنات و غلظت‌‌های مختلفی از پتاسیم است، حرکت می‌کند. انتشار از طریق غشا این امکان را فراهم می‌آورد که مواد دارای وزن مولکولی کم مثل اوره بر اساس شیب غلظت از سمت خون به سمت مایع دیالیز حرکت کنند و به همین ترتیب بی‌کربنات به سمت خون انتشار یابد.

خارج کردن آب اضافی نیز به کمک اولترافیلتراسیون صورت می‌گیرد که این امر به فشار دو طرف غشا بستگی دارد. به طور متوسط هر بیمار به 4 ساعت دیالیز، آن هم برای سه بار در هفته، نیاز دارد تا به حد تصفیه کراتینین (بیش از 140 لیتر در هفته) برسد.

پیوند کلیه نیز یکی از موارد درمانی در مراحل انتهایی این بیماری است که البته مشروط به این شرط مهم است که بیمار، وضعیت عمومی بدنش خوب باشد و همه اعضای بدنش سالم باشند، جز کلیه‌هایش. این درمان معمولا در شرایطی صورت می‌گیرد که بیمار به هیچ کدام از روش‌های درمانی رایج پاسخ ندهد.

هنوز چند روزی بیشتر، از شروع مشکل ناصر عبداللهی نگذشته و هنوز خیلی چیزها معلوم نیست؛ اما آنچه برای «ناصریا» اتفاق افتاده، اولین نیست و آخرین هم نخواهد بود. مشکلات کلیوی، اغلب تا مدت‌ها، تا جایی که آن‌قدر پیشرفت کنند که بیمار را زمین‌گیر کنند، خود را نشان نمی‌دهند. باید مراقب بود.