همشهری- پروانه بهرام نژاد: این همایش که در ۲نوبت صبح و عصر با حضور رئیس شورای اسلامی شهر تهران و جمعی از اعضای شورا و علی القاصیمهر، رئیسکل دادگستری استان تهران، گروهی از متخصصان حوزه مدیریت شهری و حوزه حقوق عامه و شهروندی برپا شد، دستاوردهای خوبی برای پایتختنشینان داشت که یکی از آنها امضای تفاهمنامه همکاری بین دادگستری استان تهران و شورای شهر با رویکرد کاهش آسیبهای اجتماعی و فرهنگی و ارتقای فرهنگ عمومی بود. اما سومین همایش ملی حقوق شهروندی چطور برگزار شد و در این سمینار یکروزه چه گذشت؟
سومین همایش ملی حقوق شهروندی چه بخشهایی داشت؟
-سخنرانیهای تخصصی
- رونمایی از رساله حقوق امام سجاد(ع) و پوستر نخستین جشنواره فرهنگی و هنری «سیر حق»
معرفی: کتاب «رساله حقوق امام سجاد(ع)» رونمایی شد. این کتاب در ۷دسته، حقوق عامه و شهروندی را در قالب ۵۱مصداق بیان کرده است.
-امضای تفاهمنامهای کلیدی میان شورای شهر و دادگستری تهران با هدف تقویت حقوق عامه و شهروندی
معرفی: تفاهمنامهای کلیدی میان شورای اسلامی شهر تهران و دادگستری استان تهران با هدف تقویت حقوق عامه و شهروندی امضا شد. تفاهمنامه امضاشده توسط چمران و القاصیمهر، بستری برای همکاریهای مشترک در راستای ارتقای آگاهی و اجرای حقوق شهروندی فراهم میکند.
-رونمایی از کتاب «بررسی بیانات، رهنمودها و مطالبات امامین انقلاب اسلامی درخصوص حقوق عامه و حقوق شهروندی
معرفی : این کتاب که شامل بیانات و رهنمودهای امامخمینی(ره) و نیز رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره مهمترین موضوعات حقوق عامه و حقوق شهروندان است، بهعنوان چراغ راه و سند چشمانداز شوراهای اسلامی شهر سراسر کشور قرار خواهد گرفت.
-رونمایی از پوستر «نخستین جشنواره فرهنگی و هنری «سیر حق»
سخنرانان چه گفتند؟
مردم باید در اداره شهر دخالت مستقیم داشته باشند
مهدی چمران، رئیس شورای اسلامی شهر تهران:
صرف برپایی همایش کافی نیست، بلکه نتایج علمی و عملی آن مهم است که میتواند برای سازمانها و دستگاههای دولتی ثمربخش و راهحلی برای حل مسائل باشد؛ چراکه نقش حقوق شهروندی، بسیار وسیع و گسترده است و سالهای سال است که درخصوص آن گفتوگو و بحث شده. تشکیل شورای شهر از مصادیق بارز حقوق شهروندی است و در آستانه نهم اردیبهشت ماه و تشکیل شوراها به فرمان امام خمینی(ره) آن هم در روزهای نخستین انقلاب هستیم که حضرت امام در این تاریخ فرمان تشکیل شوراها را چند روز پس از تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی صادر کردند؛ آن هم در شرایطی که مشکلات فراوانی کشور را احاطه کرده بود که بسیار قابل تامل است. حق مردم است که در اداره زندگی، محله و شهر خود دخالت مستقیم داشته باشند. در گذشته شورایاریها را داشتیم که انتخابات آن را ملغی کردند که البته این امر نباید منجر به ملغیشدن خود شورایاریها شود. یکی از کلمات حضرت امام پس از صدور این فرمان در این زمینه این بود که مردم هر شهر و محلهای بهتر از افراد دیگر میتوانند شهر خود را اداره کنند و این بیان، اساس تشکیل شورای شهر شد. در اصول اساسی کشور و مبانی حقوقی، سیاسی، اقتصادی و در همه مسائل مهم حقوقی کشور، مجلس شورای اسلامی تصمیم میگیرد، اما در مورد مسائل داخلی، خود مردم در قالب شورای شهر باید تصمیم بگیرند و این یکی از اساسیترین حقوق شهروندی است.
برخورداری از هوای پاک از مصادیق حقوق شهروندی است
به رسم قدردانی از مردم باید همه آنها را در اداره امور دخالت دهیم تا از این حقوق شهروندی برخوردار باشند که یکی از مصداقهای بارز آن موضوع تنفس است که متأسفانه هماکنون شاهد مشکلاتی در این مهم هستیم که مسبب آن خود ماییم. امروز در این شهر شاهد روزهایی هستیم که هوای سالم نداریم و همه در هر سنی با آن درگیر هستند و این رنج را تحمل میکنیم. روزهای زیادی بهدلیل هوای آلوده، ادارات و مدارس را در طول سال تعطیل کردهایم تا مسئولان بتوانند این مشکلات را حل و رفع کنند، اما متأسفانه اتفاق نیفتاده و شهروندان نتوانستهاند از این حق طبیعی خود استفاده کنند.
تأثیر ترافیک در نقض حقوق مردم
یکی از راههایی که میتوانیم در این زمینه تلاش کنیم حل مسئله ترافیک است که نقش قابلتوجهی در افزایش تولید ریزگردها دارد. تردد و حملونقل عمومی، فضای سبز و آب و هوای سالم نیازهایی است که باید در درجه اول برای مردم فراهم شود و این حق مسلم آنهاست. تهران ابتدا یک باغشهر بوده و شاهان قاجار بهدلیل مشکلات تنفسی به این شهر آمده و اقدام به احداث کاخها و ویلاهایی کردهاند، اما امروز با این تهران بسیار آلوده شاهد روی دیگری از این اصل هستیم.
حق تعیینتکلیف باغها در شورا
ابتدای ورود به شورا مسئله باغها را در دستور کار قرار دادیم. ما این موضوع را در مجلس بهصورت قانونی دنبال کردیم و گفتیم شورای شهر مسئول این موضوع است که پس از کشوقوسهای فراوان در نهایت موفق شدیم و حق تعیینتکلیف باغها به شورا واگذار شد. همکاری و همگامیهایی نیز از سوی نهادهای مسئول دیگر صورت گرفت و وعدههایی درخصوص باغها و حفظ فضای سبز داده شد که امیدواریم در اینجا انجام شود و تأکید رهبر انقلاب هم همواره بر حفظ فضای سبز بوده است. همه مسئولان هم تأکید دارند، اما به دلایل تخصصی آنگونه که باید رعایت نمیشود. یکی از اقداماتی که میتوان در راستای این حق عامه انجام داد، مدیرت ترافیک در کلانشهر تهران است. تلاش ما این است که وسایل نقلیه عمومی را افزایش دهیم؛ چراکه هر اندازه این حوزه تامین شود به تبع از بار ترافیک و آلودگی هوای شهر کاسته خواهد شد. در این زمینه تولید واگن داخلی و خریداری تعدادی واگن از شرکتهای خارجی و نیز تاکسیهای برقی و اتوبوسها از اقدامات مهم انجامشده است که میتواند در تحقق این مهم مؤثر باشد. مصوبات شورا را تنها دیوان عدالت اداری میتواند نقص کند و ما این هماهنگی را با کارشناسان دیوان داشتهایم و امیدواریم بتوانیم از حقوق شهروندی بهخوبی و شایسته دفاع کنیم.
تعریف ۱۱ سرفصل برای کاهش آلایندگی در پایتخت
علیرضا زاکانی، شهردار تهران:
حقوق شهروندی در اصول قانون اساسی به روشنی تعریف شده است. این سند، حمایت از کرامت انسانی، حقوق زنان، آزادیهای مشروع، حق مسکن، اشتغال، تأمین اجتماعی و آموزش رایگان را تضمین میکند. بزرگترین منشور ما قانون اساسی است که همه دستگاهها موظفند به آن پایبند باشند. حقوق شهروندی در حوزه شهری یعنی فراهمکردن امکان زندگی سالم، آرام و مطمئن برای مردم. در این زمینه، شهرداری تهران با رویکرد مشارکتپذیر و مسئولیتمحور، همکاری با تمام نهادها را در اولویت قرار داده است.
نقش مدیریت شهری در تحقق حقوق شهروندی
وقتی پای خدمت به مردم در میان باشد، فرقی نمیکند کدام دستگاه مسئول است؛ مهم حل مشکل است. مثلا در موضوع آلودگی هوا با وجود ۲۳دستگاه مسئول، مردم نتیجه میخواهند؛ یعنی هوای پاک. اصل ۵۰ قانون اساسی همه را به حفظ محیطزیست مکلف میکند. ما در شهرداری با اصلاح فرایندها، آلایندگی را کاهش دادهایم؛ مثلا در دهه ۹۰ سالانه ۵۲۰هزار تن آسفالت تولید میشد، اما با بهروزرسانی کارخانهها، سال گذشته با تولید ۱.۷میلیون تن آسفالت، آلودگی بسیار کمتری داشتیم.
معضل ترافیک و مسکن
از دیگر اولویتهای مدیریت شهری معضل ترافیک و مسکن تهرانیهاست؛ چراکه ۵۱درصد تهرانیها مستأجرند و نگرانی از افزایش اجارهبها وجود دارد. طرح جامع تهران برای جمعیت ۱۰.۵ میلیونی طراحی شده، اما اکنون با ۹.۷ میلیون نفر درگیر ترافیک، آلودگی و کمبود مسکن هستیم. پیشبینی میشود تا سال ۱۴۰۵، جمعیت استان تهران بهدلیل رشد ۱۲درصدی در شهرهای اطراف مانند اسلامشهر و رباطکریم به مرز انفجار برسد. این رشد بیرویه، هم به حقوق ساکنان حاشیه و هم به پایتخت آسیب میزند.
شهرداری چه برنامههایی دارد؟
۱۱سرفصل برای مقابله با آلودگی هوا و ترافیک تعریف کردهایم. نخستین گام، کاهش منابع آلاینده است. علاوه بر این، با جلوگیری از سیاستهای نادرست گذشته مانند «گران کردن تهران» که به گرانی کل کشور انجامید، تلاش میکنیم با مدیریت یکپارچه و همکاری بیندستگاهی، تهران را به شهری زیستپذیر تبدیل کنیم. ما پاسخگو هستیم و عملکردمان را شفاف به مردم گزارش میدهیم.
بهبود کیفیت حملونقل عمومی
متروی تهران اکنون به بالغ بر ۳۰۰ کیلومتر طول با ۱۶۰ایستگاه رسیده است. امسال نیز به این آمار بخش قابلتوجهی اضافه میشود. در حوزه اتوبوسرانی نیز بیش از ۱۵۰۰دستگاه اتوبوس جدید وارد ناوگان شده است. این روند امسال هم ادامه خواهد داشت. پروژههای عمرانی روانسازی ترافیک درحال اجراست؛ بهطوریکه از ۹۸اصلاح تقاطع تا سال گذشته ۳۵تقاطع تکمیل و تحویل مردم شد. امسال امیدواریم حدود ۲۰ تقاطع دیگر هم به بهرهبرداری برسد. در زمینه توسعه فضای سبز هم سرانه فضای سبز تهران را از ۱۵.۷ مترمربع به ۱۷مترمربع افزایش دادهایم. امسال هم قرار است پارکهای جدید در مناطق محروم ساخته شود.
چالشهای مسکن و بافت فرسوده
تهران با کمبود ۹۰۰هزار واحد مسکونی و ۱۷درصد بافت فرسوده مواجه است. برای حل این معضل، مدل «تجمیع پلاکهای کوچک» را کلید زدهایم؛ بهطوری که با ادغام ۱۰پلاک ۱۰۰متری و اختصاص ۷۰درصد فضای آن به پارکهای محلی، همزمان با نوسازی، سرانه فضای سبز را نیز افزایش میدهیم.
آلودگی هوا و ترافیک ۲روی یک سکه هستند. یکی از مهمترین راهکارها برای کاهش آلودگی هوا توسعه حملونقل عمومی کارآمد و کاهش وابستگی بهخودروی شخصی است. در این مسیر تلاش میکنیم با افزایش ناوگان مترو و اتوبوس گام مؤثری برداریم.
پیگیری پرونده ترک فعلکنندگان در قانون هوای پاک
علی القاصیمهر، رئیسکل دادگستری استان تهران:
این همایش با محوریت حقوق عامه و حقوق شهروندی با تأکید بر حفظ محیطزیست و توسعه فضای سبز برگزار میشود. حقوق عامه و حقوق شهروندی هم با یکدیگر همپوشانی دارند و هم در بخشی مجزا بررسی میشوند. مبنای حقوق شهروندی در نظام سیاسی دولت بر این است که هر فردی که تابعیت آن نظام را میپذیرد، در قالب آن وظایفی را عهدهدار شده و حقی بین شهروند و دولت در این راستا ایجاد میشود. حقوق عامه از این جهت که گستره مخاطبان آن گروهی از جامعه است، برخلاف حقوق شهروندی که میتواند محدود به فرد باشد، تفاوتهایی دارد. ما در مجموعه دستگاه قضا محورهایی از حقوق عامه و شهروندی را پیگیری میکنیم. تامین این دو حق و صیانت از آن، زمانی محقق میشود که هماهنگی و همپوشانی و در عین حال همکاری بینبخشی بهدرستی عملیاتی شود.
نظارت بر اجرای قوانین
در سالهای اخیر اقدامات مختلفی همچون تدوین منشور حقوق شهروندی صورت گرفته که مبنای مهمی در سیاستگذاری این حوزه بوده است. از سویی دیگر دفاتر حقوق شهروندی در حوزه قضایی در استانها ایجاد شده که موارد نقض حقوق شهروندی بهویژه دستگاههای تحت این قانون را رسیدگی کند. موارد نقض حقوق شهروندی در قوه قضاییه با سازوکارهای قانونی و ضمانت اجرایی دنبال میشود و مجازاتهای بسیار سنگینی برای نقضکنندگان حقوق شهروندی پیشبینی شده است. همچنین کاهش زمان رسیدگی به شکایات و صیانت از حقوق مردم در برابر دستگاههای اجرایی نیز مورد تأکید بوده است.
گسترش آموزش حقوق شهروندی
در این حوزه در جهت تامین حقوق شهروندی و عدالت وظایفی در شوراها و شهرداریها پیشبینی شده است. برای تامین حقوق شهروندان و وظایفی که دولتها در بخشهای مختلف عهدهدار هستند، الزامات متعددی وجود دارد. با وجود قوانین و ضمانت اجرایی کافی باز هم شاهد نادیده گرفتن حقوق شهروندان و نقض آن هستیم. علت نقض و استمرار آن مورد اهمیت است و باید به آن توجه کرد. یکی از مواردی که در کلانشهر تهران نقض میشود، مسئله سلامت مردم و حق حیات و تنفس است. امروز مسئله زیست و برخورداری از تنفس طبیعی و امنیت جانی برای شهروندان به مخاطره افتاده و در روزهایی از سال میبینیم که ادامه زندگی با دشواری همراه است. این موارد را باید در ترک فعلها و عدماهتمام در انجام وظایف جستوجو کرد. وقتی آسیبشناسی میکنیم میبینیم که مشکلات ایجاد شده بهدلیل ترک فعلی بسیاری از دستگاههای مأمور به اجرای قوانین است.
تغییر کاربری باغها
قانونگذار قوانین متعددی را پیشبینی کرده و وظایفی را برعهده آنها گذاشته شده است؛ برای مثال برای حفظ کاربری باغها و تغییر کاربری اراضی زراعی، قانونگذار قوانین و اختیارات تامی را درنظر گرفته است. به قوه قضاییه این اختیار را داده که دستگاه مربوطه ساخت و سازهای ایجاد شده در کاربری باغها را قلع و قمع کند تا از فضای سبز صیانت شود. قوه قضاییه در ماده ۴قانون برای حفظ آب نیز به شرکت آب و فاضلاب این ماموریت را داده که اگر ساختوسازی در مسیر و حریم رودخانهها صورت گرفت، ورود کند. کمیسیون ماده ۱۰۰ و ماده ۷۷ نیز در قالب وظایف شهرداریها وظیفه صیانت از کاربریهای تحت پوشش خود را دارند.
اجرای قانون هوای پاک
برای اجرای قانون هوای پاک دستگاههای مختلفی وظیفه دارند و طی برنامه زمانبندی شده باید اقدام کنند. باید امنیت و سلامت مردم را تامین کنیم و این قانون با تمام زوایا کارشناسی و ابلاغ شده، اما میبینیم که اجرایی نشده است. قوه قضاییه به این موضوع ورود کرده و دستگاههای متولی به جلسات کارشناسی دعوت شدهاند. ماموریتهای لازم به سازمان بازرسی داده شده که به روند اجرای قانون نظارت کند تا درصورت تخلف برخوردهای لازم صورت بگیرد. دستگاههایی که موجب ترک فعل شدهاند بعضا محدودیت کیفری پیدا کردهاند؛ کمااینکه هماکنون نیز پروندههایی در راستای عدماجرای قانون هوای پاک در دستگاه قضایی در حال پیگیری است. مطالبهگری از سوی دستگاههای نظارتی و دستگاههای مدعیالعموم برای اجرای صحیح قوانین باید مورد توجه قرار بگیرد و از سویی دیگر مطالبهگری مردم برای برخورداری از حق قانونی خود باید جدی گرفته شود.
پیگیری قانونی ترک فعلکنندگان
۷۸ هزار و ۲۱۳ هکتار از اراضی در اختیار دستگاههای دولتی در سال قبل رفع تصرف شدند و هزار هکتار از اراضی ملی و منابع طبیعی نیز به دولت تحویل داده شده است. همچنین براساس آمار دادگستری استان تهران در سال قبل ۱۴درصد جرائم مرتبط با محیطزیست نسبت به سال ۱۴۰۲ کاهش یافته است.
پیام همایش ملی حقوق شهروندی
پیام روشنی است که ما به این موضوع توجه داریم. ما باید در برابر حقوق عامه و شهروندان پاسخگو باشیم؛ چراکه کوتاهیهایی در این زمینه صورت گرفته است. قوانین کافی در این زمینه وجود داد و آنچه مغفول واقع شده اراده مسئولان است و ترک فعلهایی را شاهد هستیم که باید جبران شود. دستگاههایی که در قانون هوای پاک موجب ترک فعل شدهاند، بعضا محدودیت کیفری پیدا کردهاند؛ کمااینکه هماکنون نیز پروندههایی در راستای عدماجرای قانون هوای پاک در دستگاه قضایی در حال پیگیری است.
باغهای تهران ریههای تنفسی پایتخت هستند
مهدی اقراریان، رئیس کمیته حقوق شهروندی:
باغهای تهران، ریههای تنفسی این شهر کهن در میان انبوه ساختوسازها هستند. این باغها نهتنها میراثی ارزشمند محسوب میشوند، بلکه در تلطیف هوا، حفظ منابع آبی، کاهش آلودگیها و ارتقای سلامت روان شهروندان نقش حیاتی دارند. متأسفانه شاهد تخریب گسترده این سرمایههای طبیعی هستیم و باید با بهرهگیری از تمام ظرفیتهای قانونی و کارشناسی، برای نجات پایتخت چارهاندیشی کنیم. در این میان نقش کارشناسان رسمی دادگستری کلیدی است و گزارشهای کارشناسی دقیق و بیطرفانه میتواند مانع تضییع حقوق شهروندان و تخریب محیطزیست شود. از این عزیزان انتظار داریم با درک اهمیت موضوع، نهایت دقت را در انجام وظایف داشته باشند. در رساله حقوق امام سجاد(ع)، این منشور الهی، بر حقوق همسایه، حیوانات، زمین و حتی اعضای بدن تأکید شده که نشاندهنده نگاه جامع اسلام به محیطزیست است؛ بنابراین حفظ باغهای تهران تنها یک وظیفه قانونی نیست، بلکه مسئولیتی اخلاقی و شرعی برای همه ماست. این همایش با ارائه راهکارهای عملی، گام مؤثری در نجات تهران از چالشهای زیستمحیطی برمیدارد. ما به همکاری تمام نهادها، سازمانها و شهروندان برای حفظ این سرمایههای طبیعی نیازمندیم.
ریشههای تهران در خطر است؛ حفاظت باغها، مأموریت فوری پایتخت
مهدی عباسی، عضو و رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران
حفاظت از باغهای موجود تهران برای گسترش فضای سبز اولویت دارد و تحقق این هدف نیازمند فرایندهای هوشمند، مشارکت مردمی و همکاری دستگاههای حاکمیتی است. تدوین و طرحهای حفاظت از باغها آسان است، اما اجرای آن با پیچیدگیها و چالشهای فراوانی مواجه است. برای تبدیل مفاهیم به واقعیت، نیاز به پیوستهای متنوع، تحقیقات جامع و سیاستگذاریهای دقیق داریم. آیا «سیاست برتر در تهران حفاظت از باغهاست یا گسترش فضای سبز؟» نتایج مطالعات نشان میدهد که حفاظت از باغهای موجود تأثیر بیشتری نسبت به توسعه فضای سبز دارد. سرانه فضای سبز تهران از یک متر در دهه ۶۰ به حدود ۱۷مترمربع رسیده که بخش عمده آن مرهون حفاظت است که بدون حفاظت هوشمندانه، حتی توسعه گسترده نیز نمیتواند جبرانکننده تخریب باغها باشد.
نقش مردم بهعنوان بازیگران اصلی حفاظت از حقوق عامه، بسیار اهمیت دارد و کنشگری و مطالبهگری شهروندان، پیش از وقوع تخریبها، بارها مانع آسیب رسیدن به باغها شده است. فرهنگسازی و آموزش فراگیر لازمه تقویت مسئولیت اجتماعی است و هرچه حس مسئولیت اجتماعی در جامعه ارتقا یابد، تصمیمگیریها در صحنه عمل مؤثرتر خواهد بود.
چالش تنشهای آبی در تهران
اگر تأمین آب باغهای ارزشمند مانند باغهای کن تضمین نشود، بهصورت قهری شاهد نابودی فضای سبز خواهیم بود. از دستگاه قضایی میخواهیم با نظارت بر اجرای تکالیف دستگاهها، در این مسیر همراهی کند. باغهای ارزشمند پایتخت، مانند باغهای ۵۰۰هکتاری کن، ۳۰۰هکتاری خرمالو و ۱۸۰هکتاری کشت اجباری، اگر زنجیره تأمین آبشان تضمین نشود در معرض خطر نابودی هستند. دستگاه قضایی بهویژه دادستانی محترم، میتواند با نظارت بر اجرای تکالیف دستگاهها نقش مؤثری ایفا کند. در همین راستا از تلاشهای دستگاه قضایی و مدیریت شهری در حمایت از حفاظت باغها و صیانت آن قدردانی میکنم.
ضرورت اصلاح نگاه به مسائل زیستمحیطی
مشکلاتی مانند آلودگی هوا و ریزگردها فراتر از مرزهای جغرافیایی و نیازمند همکاری ملی و بینالمللی است. همچنین جایگزینی نگرش منطقی بهجای نگاه احساسی، کلید تحقق حقوق شهروندی است. امیدوارم با همکاری مردم و حاکمیت، باغهای تهران بهعنوان ریههای پایتخت برای نسلهای آینده حفظ شود.
نظر شما