سیلابها، رویدادهای دوره‌ای هستند و هراز‌چندی احتمال تکرار آن‌ها وجود دارد، اما مسأله قابل‌‌بحث ضریب ایمنی شهر در مواجه با سیلاب است.
مدیرعامل شرکت خاکریزآب در پاسخ به این سوال می‌گوید، هم‌اکنون و بدون افتتاح پرو‌‌ژه‌های بزرگی که تا پایان سال مورد ذ‌بهره‌برداری قرار می‌گیرند، پایتخت بالای 75درصد ایمن شده است. مهندس رحمتی در ادامه پرونده «هر50سال، یک‌سیل»، گفت‌وگویی در خصوص بحث ایمنی شهر در مقابل سیلاب انجام داده که می‌خوانید.
آخرین سیلابی که تهران به‌خود دید، مربوط به 22سال قبل یعنی سال1366 می‌شود که در دوره بازگشت 50ساله سیل اتفاق افتاد. اما عدد50 نباید ما را به اشتباه بیاندازد و فکر کنیم که خدای نکرده سیل بعدی هم حتماً 50سال بعد اتفاق می‌افتد. بلکه سیلاب بهطور میانگین دورههای 25، 45، 50 و 100ساله دارد و هر‌چه قدر دوره بازگشت سیل طولانی‌تر باشد، قطعاً میزان تخریبش نیز به‌مراتب بیشتر خواهد‌بود.
بنابراین سازه‌هایی که برای جلوگیری از سیل و ایمنی شهر در‌نظر گرفته می‌شود نیز بر اساس همین معیارها ساخته می‌شود. شرکت خاکریزآب که بهطور تخصصی وظیفه ساخت سازه‌های مقاوم در مقابل سیل و بالا بردن ایمنی پایتخت در مقابل چنین سیلاب‌‌هایی را برعهده دارد، در طرح شهر‌سازی جدید این موارد را در مناطق حساس بر اساس دورههای بازگشتی که تعریف شده، مد‌نظر قرار داده است.
مدیرعامل این شرکت در این باره می‌گوید: «مسیل‌های حساسی در پایتخت هستند که اهمیت بسیار بالایی دارند. این مسیل‌ها مانند یک‌شاهراه می‌مانند که باید مقاوم‌سازی شوند». اما اگر قرار باشد پایتخت در دوره بازگشت 25 یا 50ساله سیل دچار این بلای طبیعی شود، قدرت مقاومتش تا چه میزان است؟
این همان پرسشی است که ذهن شهروندان را هم به خود مشغول کرده است. مهندس رحمتی در پاسخ به این سوال می‌گوید: «در‌حال‌حاضر با توجه به تمام ساختوسازها و اقداماتی که انجام شده، تهران بالای 75درصد ایمنی دارد و با افتتاح چندین پروژه‌ای که مراحل انتهایی‌شان در حال انجام است، به مرز 95درصد ایمنی خواهیم‌رسید. این یعنی تهرانی‌ها خیال‌شان راحت باشد».
مهندس رحمتی در گپ‌و‌گفتی که با همشهری‌مسافر داشت به غیر از صحبت درباره سیلابها و دورههای بازگشتش، در خصوص مجموعه اقدامات و البته ایمنی شهر در برابر سیلابها نیز حرف زد.
- آقای مهندس، سازه‌های که هم‌اکنون در تهران شناخته‌شده براساس کدام‌یک از دورههای بازگشت سیل طراحی شده‌است؟
طراحانی که سازه‌هایی برای جمع‌آوری آب‌های سطحی و هم‌چنین سیلابها طراحی می‌کنند، هم جنبه مقتصد بودنش و هم مناطق حساس را مد‌نظر قرار می‌دهند. قطعا می‌دانید اگر دوره بازگشت سیل بیشتر باشد، مخرب‌تر است و به‌همین‌خاطر در چنین طرح‌هایی بیشتر برای بازگشت در دورههای 50 و 100ساله مد‌نظر قرار داده می‌شوند که البته مخرب‌تر هستند.
- گفتید که مناطقی به‌عنوان مناطق حساس نامیده شده‌اند. وضعیت ایمن‌سازی در مناطق حساس به چه ترتیب بوده؟
اصولا مناطق حساس بیشتر در قسمت‌های شمالی شهر که سیلابها در این مناطق با قدرت بسیار بالایی به شهر وارد می‌شوند، قرار دارند. هم‌اکنون در تهران 700کیلومتر‌مربع مسیل درجه‌یک -همان مسیل حساس- برای دورههای بازگشت 50ساله داریم که این مسیل‌ها تماماً با حساسیت ویژه‌ای ساخت‌و‌ساز شده‌اند.
- چند‌کیلومتر از 700کیلومتر مسیل درجه‌یکی که گفتید ایزوله شده است؟
بالغ‌بر 400کیلومتر‌مربع از مسیل درجه‌یک برای بازگشت سیل، ایمن‌سازی شده است، اما این حرف به آن معنی نیست که برای 300کیلومتر بعدی هیچ اقدامی نشده است.
- تکلیف 300کیلومتر بعدی چیست؟
نباید مردم را با چنین حرف‌هایی نگران کنیم و شهروندان این‌طور فکر کنند که برای 300کیلومتر بعدی هیچ اقدامی‌صورت نگرفته است. در این 300کیلومتر هم مسایل ایمنی در‌نظر گرفته شده، اما در 400کیلومتری که گفته شد، مسیل 100درصد ایمنی است و مخرب‌ترین سیلابها را نیز در‌بر‌می‌گیرد.
- یعنی اگر تهران با سیل دوره بازگشت 50ساله مواجه شود، 300کیلومتری که 100درصد ایمنی نیست با مشکل مواجه می‌شود؟
این 300کیلومتر احتیاج به بازنگری دارد تا به مرز استاندارد 100درصد برسد.
- آقای مهندس؛ با تمام ساختوسازهایی که شده تهران در مقابل یک‌سیلاب چه‌قدر ایستادگی و مقاومت دارد؟
به‌طور‌قطع می‌گویم، اگر با چنین سیلی مواجه شویم، تهران بالای 75درصد آمادگی و ایمنی دارد. به‌طور‌مثال سیلی که در سال1366 از منطقه تجریش به شهر وارد شد، در دوره بازگشت 50ساله سیلابها بود، اما تا به‌حال به این موضوع توجه کرده‌اید که دلیل تخریب بیش از اندازه‌اش چه بود؟
- دلیل اصلی‌اش چه بود؟
وقتی باران می‌آید شروع به کشش و راندن سنگ‌ها می‌کند. قدرت بارش باران سنگ‌های عظیم‌الجثه را از مناطق کوهستانی با خود به زمین می‌کشد، اما وقتی در این شرایط کانال‌ها و حوضچه‌ها ظرفیت نگهداری آن‌ها را نداشته باشند، کانال‌ها تخریب و وارد شهر شده و خرابی به بار می‌آورند.
- آیا کانال‌هایی که در‌حال‌حاضر ساخته شده‌اند، ظرفیت کافی دارند؟
این موضوعی بود که می‌خواستم به آن برسیم. ما نمی‌توانیم جلوی سیلاب را بگیریم، اما می‌توانیم آن را مهار کنیم و مقابل قدرت تخریب آن را بگیریم. در‌حال‌حاضر تمام کانال‌ها و حوضچه‌های رسوب‌گیری که ساخته شده، براساس استاندارد لازم احداث شده است. این همان استانداردی است که گفتم در 400کیلومتر مسیل اصلی سیل نیز رعایت شده.
- اساسی‌ترین ساخت و سازها برای جلوگیری از سیلابها در چه مناطقی صورت گرفته است؟
این‌جا دیگر بالای‌شهر و پایین‌شهر معنایی ندارد. ما باید نگاه کنیم در چه قسمت‌هایی قدرت سیلاب بالاست. به‌هرحال تجربه نشان داده که تمام سیلابها در مناطق شمالی شهر صورت می‌گیرد و احتمال بروز خطر در این مناطق بیشتر است. خوشبختانه در 3نقطه اصلی به مرز مقاومت بالای 85درصد رسیده‌ایم.
- این مناطق را معرفی می‌کنید؟
کانال جمشیدیه، حوضچه رسوبگیر دارآباد و تونل شهیدغیاثوند که این مسیل‌ها تماماً به حوزه آبگیر شمال‌شرق تهران متصل و از آن‌جا به جنوب می‌رود. به‌این‌ترتیب سیل مهار می‌شود.
- یعنی در قسمت‌های جنوبی شهر هیچ خطری از نظر سیل وجود ندارد؟
یک‌نقطه حساس در امتداد جنوب شهر وجود دارد که مسیل شمال‌شرق یعنی همان مسیل سرخه‌حصار به این مسیل وارد می‌شود.
- و برای این نقطه حساس چه اقداماتی صورت گرفته است؟
در جنوب شهر و بعد از عبور از مناطق 14 و 15 تونل کمکی ابوذر قرار دارد که تا سال آینده اجرایی می‌شود و باید گفت این تونل در مقابل بزرگ‌ترین طغیان‌ها ایستادگی می‌کند.
- موضوع ساختوسازها در منطقه غرب تهران به چه صورت است؟
در غرب تهران پروژه‌ای بسیار بزرگ قرار دارد که وزارت نیرو نیز بر روی آن نظر دارد و مطالعاتی را آغاز کرده است.
- یعنی وزارت نیرو هم می‌تواند در چنین ساختوسازهایی دخالت کند؟
قطعاً چنین ساختوسازهایی برعهده شهرداری پایتخت است، اما وزارت نیرو در راستای پروژه‌هایی که برای کم‌آبی در‌نظر گرفته، می‌خواهد از سیل‌برگردان غرب استفاده و تونل مقصود‌بیگ را به حوزه جنوب و جنوب‌غرب متصل کند. ما هم در‌حال‌حاضر دست نگه داشته‌‌ایم تا مطالعات وزارت نیرو بر روی این طرح به پایان برسد و آن وقت با هماهنگی دو‌طرفه این کار را شروع کنیم.
- به‌عنوان مدیرعامل شرکتی که بحث ساخت‌و‌ساز‌های ایمن در مقابل سیل را برعهده دارد، در یک کلمه به شهروندان بگویید اگر همین فردا سیل بزرگی در پایتخت به راه بیافتد، ایمنی شهر تا چه حد است؟
قاطعانه و با اطمینان می‌گویم حتی اگر تهران با سیلابی با قدرت بسیار بالا هم مواجه شود، حداقل تا 75درصد و حداکثر تا 90درصد ایمنی شهر تامین است.
- و با پایان ساختوسازهایی که به آن اشاره کردید، ایمنی شهر به چه حدی خواهد رسید؟
در آن شرایط ایمنی شهر در مقابل سیلاب به بالای 95درصد می‌رسد.
