به‌نظر می‌رسد که شوک‌های نفتی سال2008 هنوز هم خود را از پیکره صنعت نفت جدا نکرده و هر روز چهره جدیدی از این بحران، نمایان می‌شود. مسعود میرکاظمی، در حالی سکان هدایت وزارت نفت را در دولت دهم به دست گرفت که قیمت‌های نفت حال‌وروز خوشی ندارند. اوپکی‌ها در حالی آخرین جلسه‌شان را برگزار کردند که برای جلوگیری از کاهش قیمت‌ها، همان سهمیه قبلی را حفظ کردند.
اما رخداد دیگری که این روزها صنعت نفت ایران در حال دست‌و‌پنجه‌نرم‌کردن با آن است کاهش 51درصدی صادرات فراورده‌های نفتی به‌عنوان هشداری جدی برای صنعت رو به افول نفت ایران است. در این میان صادرکنندگان فراورده‌های نفتی فعال در بخش خصوصی هم که سهم قابل توجهی در صادرات فراورده‌های نفتی ایران دارند دادشان از کاهش صادرات درآمده است. بحران اقتصاد جهانی از دلایل برونزای کاهش صادرات بود اما دلایل درونزا بیشترین تاثیر را بر کاهش صادرات داشته است.
در چند ماه گذشته واحدهای تابعه وزارت نفت در زمینه کاهش قیمت مواداولیه به‌شدت مقاومت کرده و این نوع عملکرد باعث شده است تا بخش خصوصی با خوراکی که می‌گیرد فقط بازار داخلی را تامین کند. با این وجود دولت با بازار جهانی رقابت می‌کرد اما بخش خصوصی مزیت رقابتی خود را در برابر تولید‌کنندگان جهانی از دست داد. در سال88 صادرات غیرنفتی که بخش اعظمی از آن را محصولات پتروشیمی و مشتقات نفتی تشکیل می‌دهند با کاهش 18درصدی مواجه شده است. تجربه نشان داده است که ایران کشور موفقی در صادرات مواداولیه است؛ یعنی موادی که از درصد فرآوری کمتری بهره‌مند هستند.
در واقع خام‌فروشی نفت باعث شده است که هرچه ما در این زنجیره بالا برویم بیشتر ضربه خورده و قدرت رقابت در جهان را از دست بدهیم. در واقع هر تکانی که در بازار جهانی نفت رخ می‌دهد، نخستین تیر‌ترکش آن به ایران می‌رسد. در این شرایط نخستین گروهی که آسیب دیده و رقابت‌پذیری را از دست می‌دهند، صادرکنندگان فراورده‌های نفتی ایران هستند چراکه هیچ‌گاه ساز‌وکار تولید ما اقتصادی نبوده و تولید‌کنندگان ما نیز تولید‌کننده خرد و نه‌کلان هستند.
نبود تعادل در نرخ ارز و یکسان‌ماندن آن، صادرات را همراه با ضرر کرده و تحریم‌ها نیز هزینه‌های پنهان تولید و صادرات را بالا برده است؛ ضمن آنکه مواداولیه هم به‌دلیل اینکه از شرکت‌های دولتی و با قیمتی بالا خریداری می‌شود به صادرات مشتقات نفتی آسیب می‌زند. اینها دلایل عمده‌ای است که می‌توان در زمینه علل کاهش 51 درصدی صادرات فراورده‌های نفتی در سال‌جاری عنوان کرد. در دوره پنج‌ماهه اول سال‌جاری نسبت به‌مدت مشابه در سال گذشته صادرات مجموعه اقلام پتروشیمی، گاز و نفت از نظر ارزش 51درصد و از نظر حجم 20 درصد کاهش یافته است.
مسعود میرکاظمی، وزیر نفت جدید، در پاسخ به دل‌نگرانی‌ها به دو برنامه راهبردی خود برای رونق‌بخشی به صنعت نفت اشاره کرده که مهم‌ترین آن تامین سرمایه مورد نیاز صنعت نفت است. اما وی با توجه به شناخت و تجاربی که از فضای اقتصادی و سیاسی کشور دارد، معتقد است که می‌تواند با تجدیدنظر در قراردادهای نفتی و جلب مشارکت بخش خصوصی داخلی و خارجی و سرمایه‌های حتی کوچک مردم و ابزارهای جدید مالی معضل عمده این صنعت را تا حدودی برطرف کند و درصورتی که مشکل تامین مالی حل شود، حجم عظیمی از کار و پروژه برای شرکت‌های داخلی ایران فراهم خواهد شد و مجددا شاهد شکوفایی عسلویه و سایر مناطق نفتی کشور خواهیم بود.
از سوی دیگر وزیر نفت دولت دهم ماموریت دوم خود را درگیرکردن سایر بخش‌های اقتصادی در صنعت نفت دانسته و اعتقاد دارد که این صنعت قادر است رونق را به تولید‌کنندگان کالاهای نفتی و جانبی مرتبط با نفت و خدمات فنی و مهندسی بازگرداند.
