قلم نی در دست استاد خوشنویس، ناله و شکایت جدایی‌اش از نیزار هستی را روی کاغذ حکایت می‌کند. شاید سر تقدس هنر خوشنویسی در همین راز قلم نی باشد که با سوز دل خطاط همراه می‌شود. نمایشگاه خوش‌نگاری استاد «اسحاق حنیفه» که در نگارخانه هدی فرهنگسرای قرآن برگزار شد، فرصتی شد تا لحظاتی به تماشای رقص قلم میان رنگ‌های سبز، آبی و بنفش و نمایش کلمات زیبا بنشینیم.
دیدار و گفت‌وگو با استاد حنیفه، هنرمند خطاط در نمایشگاهش تصویر روشن و روایتی گویا از آثارش در نگارخانه هدی در محله قزوین بود. مبدع قلم خوش‌نگاری «اسحاق حنیفه» سال 1352 در شهرستان خدابنده متولد شده است او برای تحصیل در رشته زیست‌شناسی به تهران آمد و در این شهر ماندگار شد.
خطاطی را در انجمن خوشنویسان ایران، نزد استاد «یدالله کابلی» آموخت و مدرک فوق‌ممتاز را در سال 75 گرفت. حنیفه کار خط را به صورت تخصصی دنبال کرد و تا کنون شش نمایشگاه انفرادی از آثارش برپا کرده است. تدریس خوشنویسی در دانشکده شریعتی و دانشگاه جامع علمی کاربردی، سرپرستی و تأسیس انجمن خوشنویسان شهرستان خدابنده و تأسیس انجمن هنرهای تجسمی دانشگاه شاهد، از جمله کارهای دیگر اوست.
استاد خطاط، عضو انجمن خوشنویسان ایران هم هست. تعدادی از آثار او توسط توسط سازمان فرهنگی هنری شهرداری و نشر شهر به صورت پوستر و کارت پستال به چاپ رسیده است. حنیفه طراحی و اجرای چند پروژه نقاشی‌ـ خط را برای وزارت ارشاد و کتیبه‌نگاری تعدادی نمازخانه در دانشگاه شاهد و هلال‌احمر را برعهده داشت. ابداع خط شکسته نستعلیق هما و ثبت آن در کتابخانه ملی و ابداع قلم «خوش‌نگاری» از ابداعات او در این حوزه محسوب می‌شود.
- از چه زمانی فهمیدید که استعداد خطاطی دارید؟
از دبستان خط خوبی داشتم. همه حروف رامنظم و با تناسب می‌نوشتم و معلم کلاس بسیار تشویقم می‌کرد، سوم راهنمایی بود که با قلم شروع به خطاطی کردم. بعد از آن روی دیوارهای مدرسه شعار ورزشی خطاطی می‌کردم یا پارچه می‌نوشتم. سال 72 در تهران دانشجو بودم، دوره‌های خط را در انجمن خوشنویسان آغاز کردم و مدرک فوق ممتاز گرفتم. شما قلمی را با عنوان خوش‌نگاری ابداع کرده‌اید.
- این قلم چه ویژگی‌هایی دارد؟
قلم خوش‌نگاری از چوب درست شده که سرش پارچه بسته می‌شود. پارچه بافت ایجاد کرده و اثری نرم و لطیف بر کاغذ می‌گذارد. با این قلم در عین استفاده از رنگ‌های متنوع و شاد می‌توان طرح‌های مختلفی ایجاد کرد. سبک «خوش‌نگاری» با سبک کلاسیک خطاطی و سبک نقاشی‌ـ خط، متفاوت است.
من در این سبک، از اصول نقاشی و گرافیک بهره می‌گیرم اما قدرت دست در مهارت خوشنویسی مهم‌ترین معیار است. به همین علت آن را خوش‌نگاری می‌نامم. زیرا مانند نقاشی‌ـ خط، فرم خط، شکسته نشده و به سادگی فرم خط در سبک کلاسیک هم نیست.
- هنر خوشنویسی چه تأثیری در روح و روان مردم دارد؟
خوشنویسی هنری ایرانی است. خطاط همیشه زیباترین کلام یا شعر را انتخاب کرده و می‌نویسد. هنرمند خوشنویس همیشه مورد احترام بوده و هنرش حالتی قدسی دارد. به قول «جاهذ بصری»، «خط، هندسه‌ای است روحانی که به وسیله آلات جسمانی به ظهور و بروز می‌رسد.» نوشتن جملاتی با ساختار زیبا که با روح و روان مردم ارتباط دارند، ماندگاری بیشتری در ذهن خواهند داشت. این است که در بیشتر خانه‌های اهل فرهنگ یک تابلو خط می‌بینید. خط زیبا مثل هر زیبایی دیگری با روح آدمی سازگار است.
- این تأثیر ماندگار در ساختار طراحی شهری هم می‌تواند بروز کند؟
در کنار نقاشی‌ها و آثار گرافیکی زیبا در شهر، استفاده از کلمه و جمله اجتناب‌ناپذیر است. یک کلمه خطاطی شده زیبا در انواع تبلیغات برای فرهنگسازی در هر موضوعی تأثیر تبلیغ را افزایش می‌دهد. البته فکر می‌کنم کارهای خوشنویسی جذاب و بدیع در شهر کمتر ارائه شده است.
به جز چند مورد که در ایستگاه‌های مترو دیده‌ام. با استفاده از مصالحی نظیر کاشی و سرامیک می‌توان طرح‌های خوشنویسی را در معابر عمومی اجرا کرد که از ماندگاری بالایی هم برخوردار باشند. استفاده از رنگ و نوشته مناسب می‌تواند به آرامش ذهن شهروندان و زیبایی شهر کمک کند. در واقع با هنر نقاشی و خط می‌توان پویایی و زیبایی را در شهر جاری کرد.
- چه سبک یا فرم خط را برای طراحی در شهر مناسب‌تر می‌دانید؟
این سبک به مکانی که قرار است طرح در آن اجرا شود بستگی دارد، می‌توان از سبک‌های متفاوتی استفاده کرد. مثلاً زیر پل‌ها یا جاهایی که عبور از آنها با سرعت انجام می‌شود، باید طرحی ساده با نوشته‌ای خوانا به کار برد. اما در پارک‌ها و فضاهایی که امکان ایستادن و نظاره کردن بیشتر است، نقاشی‌ـ خط‌هایی با تأکید بر فرم و رنگ، لذت بیشتری را نصیب عابران می‌کند و لحظاتی آنها را به نگاه کردن و اندیشیدن وامی‌دارد.
- چقدر با فضای این منطقه آشنا هستید؟
من ساکن منطقه یازده هستم و به دلیل نزدیکی، از خیابان‌های این منطقه هم زیاد عبور می‌کنم. اینجا جزو محله‌های قدیمی و اصیل تهران است، اما گاهی کوچه‌های تنگ و تاریک و نازیبای آن مرا می‌رنجاند. سمت غرب این منطقه بسیار شلوغ، درهم تنیده و آلوده است. اما قسمت شرقی یعنی هفت‌چنار و بریانک، بسیار زیبا و متفاوت است.
من این قسمت را بیشتر دوست دارم. با وجود بوستان‌ها و پارک‌های متعدد، این قسمت هوای تمیزتر و دلپذیرتری دارد. امامزاده معصوم ¨ع© هم برای اهالی این محل نعمتی است و من چند بار برای زیارت به آنجا رفته‌ام.
- برای تصویر کردن این منطقه چه رنگی را انتخاب می‌کنید که توصیف‌کننده فضای آن باشد؟
سبز دودگرفته. رنگ سبز به دلیل زیبایی و طراوت در محله هفت‌چنار و دودگرفتگی هم به دلیل آلودگی بقیه محله ها گویای فضای این منطقه است. امیدوارم این غبار و آلودگی از هوای منطقه گرفته شود و طراوت به فضای محله‌ها بازگردد.
- چه خطی حال وهوای فرسوده منطقه را خوب بیان می‌کند؟
خط شکسته نستعلیق مناسب اینجا نیست. من خط «نستعلیق میرعماد» را انتخاب می‌کنم. برای اینکه این خط مانند این منطقه قدیمی و اصیل بوده و به روز نشده است. اینجا باید با حفظ هویت تاریخی و فرهنگی اصیلش به روز شود. کوچه‌ها پهن شده و در معابر، فضاهای سبز و رنگی بیشتر شود.
- خانه‌های فرهنگ و فرهنگسراها در ترویج هنر و فرهنگ محله‌ها چه نقشی دارند؟
به نظر من فرهنگسراها مانند قلب تپنده محله‌ها هستند که خون فرهنگی را در میان شهر پمپاژ می‌کنند. حمایت آنها از هنرمندان، دعوت و به کارگیری آنها، مهم‌ترین راه ترویج فرهنگ و هنر بین مردم است. خصوصاً فرهنگسرای قرآن با امکانات خوبی که دارد نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کند.
- استقبال مردم از نمایشگاه شما در این منطقه چطور بود؟
متأسفانه استقبال کم بود. شاید مردم به دلیل ماه رمضان، فرصت کمتری برای بازدید از گالری دارند. البته تجربه نمایشگاه‌های قبلی‌ام نشان داده که مردم به تماشای تابلوهای خط علاقه دارند. پس گاهی مشکل از زمان برگزاری است. گاهی هم هنرمندان فقط از سبک کلاسیک خوشنویسی با مرکب‌های تیره استفاده می‌کنند و کارها برای مخاطبان فضای جدید ندارد، طبیعتاً مردم هم استقبال کمتری نشان می‌دهند
همشهری محله - 10
