این روزها در شرایط اجتماعی، سیاسی و جو حاکم فعلی در کشورمان در حال مشق کردن خیلی از نمودها، قوانین و کاربردهایی از موسیقی هستیم که فقط در کتابها می‌خواندیم. بسیار شنیده‌ایم که موسیقی کاربردهای فراوان اجتماعی در جوامع دارد و ممکن است یک اثر در حد کمال بر اساس ویژگی‌های زیبایی‌شنا ختی و فر هنگی یک کشور بوجود آید. و در این موقع است که کاربران آن به حدی از آن استقبال کرده و در کاربرد‌هایش مشارکت می‌کنند که آن اثر همطراز سرود ملی مردم شده ومالکیت آن از صاحبان و بوجود آورندگان آن عملاً خارج می‌شود.[چرا آثار جهانی موسیقی تکرار ناپذیرند؟]
در طول تاریخ شاهد بوده‌ایم که در بعضی از ادوار، یک اثر موسیقی حتی نقشی پر رنگ‌تر از پرچم ملی یک کشور بازی می‌کند. ما نیز در این روزها شاهد بودیم که شجریان نسبت به پخش اجراهای مذهبی خود که با سفره ماه رمضان ملت ایران پیوندی ناگسستنی داشت اعتراضی نسبت به صدا سیما نمی‌کند. کما اینکه در سال‌های پیش از این نیز با تشخیص به جای خود حساب این آثار را استثنائاً از سایر آثارش جدا کرده بود.[دونغمه ماندگار]
همان طور که ذکر شد این آثار دیگر کاربردی ملی پیدا کرده‌اند و یک ملت در آن احساس مالکیت می‌کنند. اما آنجا که بکارگیری قطعات حماسی خود را نا به جا می‌یابد شکوه و شکایتی بی‌سابقه را صورت می‌دهد. همانطور که درابتدا اشاره شد این ماجرا حاوی درس‌های پندآموز دیگری نیز هست که سعی می‌شود به اجمال به آنها پرداخته شود.
آثاری که این‌گونه در حیطه شخصی، مذهبی بوجود می‌آیند به خاطر کاربرد عام آن تحت هر شرایطی نمی‌توانند مورد اغراض سیاسی قرار گیرند چرا که کاربری آن اساساً راه را بر هر گونه برداشت سیاسی بسته است. اما آنجا که یک اثر در زمره آثار حماسی پدید می‌آید کاربرد نا به جای آن، صاحب یا صاحبان اثر را به واکنش وا می‌دارد.
مثلاً آنجا که صحبت از ایران و پیروزی ایرانی است کاربرد درست از بار عاطفی اشعار سوار شده بر ملودی بسیار حائز اهمیت می‌گردد.
درس بسیار ساده اما گران بهای دیگر این ماجرا این است که استاد شجریان دعای ربنا و مناجاتنامه خودرا خارج از دامنه آثار موسیقایی خود نمی‌داند. بعضی از این نکته مهم غفلت ورزیده و اجراهای مذهبی را خارج از قلمرو موسیقی می‌دانند و فکر می‌کنند در اوقاتی که از این گونه کلام آهنگین و ملودیک موجود در آنها محظوظ می‌گردند متمایز از حظ و احساساتی است که براثر شنیدن آثار موسیقی دچار می‌شوند.
کارکردی که برانگیختگی و تهییج آثار مذهبی در ذهن و روان انسان دارد همان کار کردی است که سایر آثار موسیقی دارند و به واسطه آن بر روی شنونده خود تاثیر می‌گذارند.
واضح است هرگونه اجرای آهنگین کلامی زیر‌مجموعه‌ای از دنیای موسیقی است حتی اگر درساحت آئیینی، دینی و مذهبی قرار گرفته باشد. مانند مواقعی که بسیاری از ایرانیان و غیر اعراب با شنیدن کلام آهنگین قرآن بدون اشراف به معنای آن تاثیر می‌پذیرند. پذیرفتن این نکته ساده اما مهم علمی شاید مجال مباحثه و گفت‌گو را با آن دسته از صاحب نظرانی که موسیقی راخارج از هنر‌های مجاز از دیدگاه اسلام می‌دانند مهیا سازد تا شاهد نتایجی رهگشا در آینده‌ای نزدیک برای موسیقی کشورمان باشیم.زیرا با قبول این نکته علمی همگان در می‌یابند که دارای تجربیات شنیداری مشترک در زمینه موسیقی بوده‌اند و به راحتی می توانند موسیقی را به عنوان فرزند حلال از فعالیت های بشری بپذیرند و سپس آسان‌تر بر سر مباحث مطر وحه در موسیقی بحث کنند تا نوبت به موسیقی خوب و بد برسد.
*مدیر موسسه صوت‌آذین و مبدع نرم افزار فارابی
