قله قدمگاه؛ میراثی که ناشناخته است

این گمنامی سبب می‌شود که گاه بی‌توجه به ارزش‌های فراوانی که این میراث دارند با توجیهات مختلف تخریب شوند. به‌نظر می‌رسد معرفی و بازشناسی، یکی از عوامل مؤثری است که می‌تواند مانع تعدی و تجاوز به این عرصه‌ها شود. آنچه درپی می‌آید گزارشی است درباره خطیرکوه که گروه کوهنوردی سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران در تاریخ 23/5/1388 پس از صعود موفق به قله قدمگاه (به ارتفاع 3651 متر از سطح دریا) آن را تهیه و برای روزنامه ارسال کرده است.

منطقه خطیرکوه در موقعیت عرض جغرافیایی 9/35  و طول جغرافیایی10/53 واقع شده است.

با بررسی و مطالعه موقعیت سیاسی و جغرافیایی منطقه خطیرکوه در دهه‌های گذشته درمی‌یابیم که روستاهای خطیرکوه قبل از سال‌های 1300 جزو استان تهران، شهر فیروزکوه و از سال 1300 تا 1366 جزو حوزه سیاسی استان مازندران، شهر پل سفید و از سال 1367 به بعد جزو استان سمنان بوده است.

یکی از دلایل شکل‌گرفتن سایر روستاهای خطیرکوه در حاشیه رودخانه کبیر، وجود آب رودخانه کبیر جهت کشت‌و‌کار و امکان کسب و کار بهتر به‌دلیل تردد تاجران و موقعیت آب‌و‌هوایی مناسب‌تر در ایام سرد سال در کنار رودخانه بود. در گذشته مردم منطقه روستاهای حاشیه رودخانه کبیر را کمرو روار می‌گفتند که در سال‌های بعد با پرجمعیت‌شدن، هرکدام نامی به‌خود گرفته‌اند‌ که امروزه روستاهای منطقه خطیرکوه به نام‌های کمرود، زرشک دره، بند بن، پاقلعه، رودبار و لرد شهرت دارند.

منطقه خطیرکوه به سبب موقعیت سوق‌الجیشی در طول تاریخ از حساسیت و اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است.

منطقه خطیرکوه در بخشی از البرز مرکزی واقع شده که از شمال به شهرستان سوادکوه،  از جنوب به شهرستان سمنان، از مشرق به شهرستان ساری (شهر سنگده) و از مغرب به استان تهران (شهرستان فیروزکوه) محدود است. منطقه خطیرکوه در گذشته جزو منطقه راستوپی از بخش مرکزی سوادکوه بود. اعتمادالسلطنه در کتاب «التدوین فی احوال جبال شروین» (ص 73) بلوک راستوپی را شامل این روستاها دانسته است: طالع، شورمست، میآرکلا، ازآن رود و کمرود.

راستوپی  نام رودی است که از شمال کوه‌های خطیرکوه سرچشمه می‌گیرد و  امروزه سرچشمه آن به روزیه خطیرکوه معروف است که پس از پیوستن چند شاخه فرعی چون رود سرخاب و دلاور به آن، رو به شمال جریان می‌یابد. این رود پس از عبور از شهر پل سفید در دو راهی آزاد مهر شاخه ولوپی از سمت چپ به آن می‌پیوندد و پس از این به نام تالار جریان می‌یابد. ساکنین پایین‌دست رودخانه کبیر (امافتی‌ها، ملردی‌ها، برنتی‌ها و بایع‌کلایی‌ها) این روخانه را با نام ولاراو می‌شناسند. ولاراو به زبان محلی یعنی آبی با حجم زیاد که منجر به عقب رانده شدن کناره رودخانه شده و زمین‌های مسیر رودخانه را تخریب کرده و آن را از بین می‌برد.

کوه‌های منطقه خطیرکوه و رشته‌کوه‌های همجوار آن به ‌صورت مرز اقلیمی برای مازندران با استان سمنان و تهران عمل‌کرده است. رویش جنگل‌های مازندران از کوهستان آغاز شده و به طرف شمال ادامه می‌یابد که چشم هر بیننده‌ای را در هر فصل به‌ خود جلب می‌کند.
منطقه خطیرکوه از لحاظ شرایط اقلیمی جزو دسته‌بندی اقلیم خزری است که خاص کرانه‌های دریای خزر و مناطق کوهستانی مشرف به دریاست.

آب و هوای منطقه خطیرکوه، معتدل کوهستانی است. ویژگی‌های این اقلیم عبارت است از دمای معتدل با نوسانات کم شبانه‌روزی، رطوبت کم، وزش نسیم دریایی و بادهای محلی و بالاخره بارندگی کم در مناطق کوهستانی که در بیشتر فصل‌های زمستان و بهار فرومی‌ریزد و به پیدایش جنگل در ارتفاعات مشرف به دریا می‌انجامد. ناگفته نماند که میزان بارش باران به همان میزان که به ارتفاعات نزدیک‌تر می‌شویم، کمتر می‌شود. ‌

اماکن دیدنی و جاذبه‌های گردشگری

از نظر طبیعی و حیات وحش می‌توان از جنگل‌های زیبای نسوم، دارکش، وارتا، سلوش و... با تنوع گیاهی پهن‌برگ و سوزنی‌برگ و گیاهان دارویی همچون گل گاوزبان، باریجه، آویشن و حیوانات وحشی چون بز کوهی، خرس، پلنگ، گراز و... نام برد.

از اماکن زیارتی می‌توان به مقبره سیدنظام‌الدین و همچنین ساختمان قدیمی سقانفار با معماری سنتی و قدمت بیش از 300 سال در حسینیه کمرود نام برد. از نقاط تفریحی می‌توان به آبشار کمرود، چشمه‌های چمن، چشمه باغک، چشمه استین‌سر و تپه زیبای کتلیم  اشاره کرد . قله معروف قدمگاه با ارتفاع 3651 متر از سطح دریا که در بین کوهنوردان به علم‌کوه سمنان معروف است همه‌ساله میزبان تعداد زیادی کوهنورد از سراسر ایران و جهان است. همچنین در دامنه قله 2 یخچال طبیعی قرار دارد که مردم کمرود در فصل تابستان جهت پذیرایی مهمانان در مجالس عروسی، یخ مورد نیاز خود را از آن تهیه می‌کنند.

قله قدمگاه

در سمت جنوب روستای کمرود با ارتفاع 3651 متر از سطح دریا بر روستای کمرود خطیرکوه  قرار دارد  به‌طوری که بر فراز آن در هوای صاف و آسمان آبی شهرهای فیروزکوه، قائمشهر، ساری، جویبار، کیا کلا، بابل و روستاها و کوه‌های جنوبی... به وضوح دیده می‌شود. روستای کمرود ایستگاه صعود کوهنوردان و گردشگران در تمام ایام سال به قله قدمگاه است. سالانه حداقل بیش از 50 گروه کوهنوردی به قله قدمگاه صعود می‌کنند.

وجه تسمیه: معنی تحت‌الفظی قدمگاه  محلی برای قدم‌زدن است. بعضی می‌گویند حضرت علی(ع) از این نقطه جغرافیایی عبور کرد به میمنت قدم مبارک آن امام قدمگاه گفتند. ‌
چاه سنگی یا غار: در فاصله 8کیلومتری از روستای کمرود (جاده خاکی) و در فاصله یک کیلومتری (پیاده روی) در جنوب غربی مرتع بالا چالمیش قرار گرفته است (در غرب قله قدمگاه). ارتفاع فعلی این چاه حدودا 40 متر است که در دل صخره قرار گرفته است  و در گذشته دارای درب سنگی بزرگ بوده که در اثر فشار جانبی کوه، درب آن جابه‌جا شده است.

گفته می‌شود  این چاه به قله قدمگاه و یخچال طبیعی یا زیارتگاه راه دارد. در گذشته افرادی که به دیدن چاه می‌رفتند سنگ‌هایی را به یاد دوستان به ته چاه رها می‌کردند به‌طوری که یک سنت شده بود.

‌با توجه به موقعیت غار به‌نظر می‌رسد این غار پناهگاه کسانی بوده که در خط الرأس ضلع‌غربی کوه قدمگاه به‌عنوان نگهبان بوده‌اند تا از ورود لشکریان بیگانه به سرزمین طبرستان جلوگیری کنند.

یخچال طبیعی در جنوب غربی روستای کمرود و در سمت شمال و دامنه قله قدمگاه واقع شده است. فاصله آن تا روستای کمرود تقریبا 6کیلومتر راه پیاده است. ‌ از دیرایام مردم این دیار یخ مورد نیاز مناسبت‌های مختلف را از اینجا تهیه می‌کردند. کوهنوردان و گردشگران و... در وقت صعود به قله قدمگاه از مواهب این یخچال طبیعی بهره می‌گیرند و نفسی تازه می‌کنند.