چند دقیقه‌ای از ورود امید و مادرش به پارک نگذشته بود که آرزو با دیدن چند صحنه ناخوشایند، احساس ناامنی کرد و تصمیم گرفت با امید به خانه برگردد.
همه ما بارها دیده و شنیده‌ایم که فضای محدود پارک‌های موجود به ویژه پارک‌های جنگلی چندان مناسب حضور خانواده‌ها نیست و لابه‌لای صفحه حوادث روزنامه‌ها پر است از وقایع تلخی که دست‌کم بخشی از آن به شرایط جرم‌خیز و نامطلوب فضاهای عمومی همچون پارک‌ها باز‌می‌گردد. وجود چنین نقاط جرم‌خیزی در پایتخت پتانسیل مضاعفی را برای کنترل و رسیدگی می‌طلبد. اما امکانات موجود و فقدان وسایل ساده‌ای که به وسیله آن می‌توان محیط را برای افراد خاطی ناامن کرد، در عمل پارک‌ها را به نقاطی مستعد برای وقوع جرم تبدیل کرده است.
بی‌تردید حضور خانواده‌ها در پارک‌های شهر در گروی ایجاد فضایی ناامن برای مزاحمان و بزهکاران است که این موضوع با حضور به موقع پلیس در کنار مردم تحقق می‌یابد. این در شرایطی است که پیش از این پلیس تهران بزرگ به خانواده‌ها این اطمینان را داده بود که هیچ‌گونه تهدیدی برای آنان در پارک‌های شهر وجود ندارد و شهروندان می‌توانند با آرامش خاطر اوقات فراغت خود را با شادمانی در پارک‌ها سپری کنند.
دایره جرم
نوجوانان و جوانان وقتی ابزاری برای گذران اوقات فراغت داشته باشند، دیگر فرصتی برای گرایش به سمت انحراف، کجروی و جرم ندارند و این می‌تواند یک ابزار پیشگیری از جرم باشد.
طراحی محیطی و نقش آن بر وقوع بزه می‌تواند با لحاظ در برنامه‌ریزی‌های شهری از نگاه کلان به پیشگیری بپردازد، اما نکته دیگری که از این موضوع استنباط می‌شود این که طراحی محیط شهری اگر سبب نشاط و آرامش در شهروندان نشود، می‌تواند زمینه افسردگی یا ارتکاب جرم را مهیا کند.
از طرفی فرضیه کنترل اجتماعی نیز کارکرد مناسب سرگرمی را به عنوان ابزار پیشگیرانه از جرم مورد تأیید قرار می‌دهد، زیرا بزهکاری زمانی رخ می‌دهد که پیوند فرد با جامعه ضعیف می‌شود. براساس این فرضیه، فعالیت‌های مطلوب می‌تواند احساس مسئولیت را در فرد تقویت کند و موجب دلبستگی او به اجتماع شود.
جامعه‌شناسان نیز عمده‌ترین دلایل روانی ارتکاب جرم را ناکامی‌ها، تعارض در زندگی، احساس حقارت، تردید در لیاقت، فقدان امنیت و احساس ناتوانی می‌دانند. به این ترتیب بهره‌مندی از تفریحات سالم و ورزش با افزایش سلامت روان می‌تواند به پیشگیری از جرایم منجر شود.
دکتر سعیدی، جامعه‌شناس در این باره معتقد است: رفتارهای جمعی در فضای عمومی یعنی تفریح سالم، افراد را هنجار‌پذیر می‌کند و از میزان بروز جرایم می‌کاهد چون بین میزان جرم و تفریحات سالم رابطه معکوس وجود دارد؛ یعنی هر چه تفریحات سالم بیشتر باشند، میزان وقوع جرم کا هش می یابد .
آنچه که فرد را به سوی بروز اعمال و رفتارهای مجرمانه سوق می‌دهد، نوع کنترل اجتماعی است رفتاری که ناقض هنجارهای پذیرفته شده جامعه است، نتیجه‌ای از میزان آزادی و کنترل فردی است. اگر میزان آزادی و کنترلی که نسبت به فرد اعمال می‌شود، تناسب‌های لازم را نداشته باشد احتمال ناهنجاری را در فرد افزایش می‌دهد. به عبارت دیگر در چنین شرایطی میزان تعلقات فرد در قالب پیوندهایی که با جامعه و تعهدات و باورها و اعتقاداتش دارد، کمرنگ می‌شود و تحت تأثیر و مشغولیت‌های جدید، بسته به این که باورهای درونی همسو با جامعه و یا ناهمسو باشد، برای بروز رفتارهای بهنجار یا ناهنجار آمادگی‌های لازم را پیدا می‌کند .
دکتر حسین فرجاد، آسیب‌شناس نیز با تأکید بر نقش تفریح سالم بر پیشگیری از بزهکاری می‌گوید: نوجوانان و جوانان وقتی ابزاری برای گذران اوقات فراغت داشته باشند، دیگر فرصتی برای گرایش به سمت انحراف و کجروی‌ها ندارند و این می‌تواند یک ابزار پیشگیری از جرم باشد.
این در شرایطی است که از مجموع 2966 واحد تفریحی سطح کشور، 86 درصد پارک عمومی، 9 درصد پارک جنگلی، 5/3 درصد شهربازی و 5/1 درصد دیگر شامل واحدهایی نظیر باغ وحش، باغ گیاه‌شناسی و باغ سنتی است. این آمارها در حالی ارائه شده‌اند که همه به خوبی می‌دانیم پارک‌های عمومی و جنگلی عمدتاً محل تجمع کسانیست که یا خود بزهکارند یا به راحتی می‌توانند زمینه بزهکاری دیگران را فراهم کنند .
ایمن سازی بوستانها
با این اوصاف به نظر می‌رسد که اگر شهرداری‌ها و دیگر سازمان‌های متولی، به این موضوع توجه بیشتری کنند، می‌توان امیدوار بود که طراحی شهری بتواند به کاهش جرم کمک کند .
شاید به همین دلیل است که علی محمد مختاری، مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران از طرح ایمن‌سازی بوستان‌های شهری و جنگل‌های حاشیه شهر تهران با هدف افزایش امنیت و کاهش رفتارهای ناهنجار اجتماعی خبر می‌دهد .
مختاری اظهار می‌کند: برای تهیه طرح ایمن‌سازی پارک‌ها و فضاهای سبز شهر تهران، تئوری‌های مختلفی در زمینه جلوگیری از فعالیت‌های ضد‌اجتماعی که به صورت رفتارهای ناهنجاری نظیر استعمال مواد مخدر و غیره بروز می‌کند، مورد بررسی قرار گرفت.
«براساس طرح ایمن‌سازی بوستان‌های شهری و جنگلی، باید عناصر تشکیل دهنده بدنه اصلی پارک یعنی جداره شبکه ارتباطی، ورودی‌ها، پوشش گیاهی و مبلمان پارک‌ها، با تاکید بر نقش محوری سازگاری و انعطاف‌پذیری، طراحی و ساخته شوند.»
مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران تصریح می‌کند: براساس این طرح شرایط اختصاصی شدن فضا و در نتیجه وقوع ناهنجاری‌های رفتاری در محدوده پارک‌ها کاهش خواهد یافت.
پیراستن و کاستن فضاها و نشانه‌های اضافی و غیرضروری در فضاهای پارکی (بازپیرایی) از دیگر اهداف طرح ایمن‌سازی بوستان‌های شهری و جنگلی شهر تهران است .
مدیرعامل سازمان پارک‌ها در پاسخ این که برای ایمنی پارک‌ها برای استفاده خانواده‌ها به ویژه کودکان چه تمهیداتی اندیشیده شده است، می‌گوید: پارک‌ها و بوستان‌های شهر تهران به عنوان مراکز تفریح و گذران اوقات فراغت شهروندان و نیز از نظر کارکرد روانی اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی، نقش تعیین کننده‌ای به عهده دارند و لازم است تصور محدود نسبت به پارک‌ها به عنوان فضاهای سبز شهری مورد بازنگری قرار گیرند.
ارتقای سطح ایمنی و امنیت پارک‌ها، موجب افزایش تمایل عمومی به استفاده از پارک‌ها از سوی مردم می‌شود، ضمن این که ارتقای مدیریت ایمنی پارک‌ها از سطح کنونی به وضع درخور شهروندان نیز مستلزم آموزش فراگیر تمامی عناصر انسانی مرتبط و مشتمل بر مدیران و کارکنان و به طورکلی استفاده‌کنندگان از پارک هاست.
با توجه به روند روزافزون افزایش جمعیت شهری توجه به فضای سبز برای شهروندان بیش از پیش ضروری است.
چنانچه با تلاش شهرداری در زمینه افزایش ضریب ایمنی پارک‌ها و پاکسازی این فضاها از لوث عناصر ناهنجار، میزان ساعت های گذران اوقات فراغت شهروندان در بوستانها افزایش خواهد یافت .
مدیریت گروهی
مسایل و پدیده‌های اجتماعی پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و در این میان جنس امنیت اجتماعی با سایر حوزه‌های امنیت متفاوت است. چنانکه ما نمی‌توانیم برای امنیت اخلاقی آستانه‌ای را تعریف کنیم بلکه باید به زمینه‌ها و مصادیق نا‌امنی‌های اخلاقی توجه داشته باشیم .
در حال حاضر اگرچه نیروی انتظامی با اجرای طرح‌های پاکسازی پارک‌ها تا‌کنون به حدود 50 پارک بزرگ پایتخت پوشش پلیسی داده است، اما اقدامات یاد شده را راه حل اصلی و مستمر این موضوع نمی‌داند .
یکی از چالش‌های موجود درباره امنیت و ایمنی پارک‌ها توجه به مدیریت مشارکتی و دخالت دادن تمامی نهادهای مرتبط با این دو مفهوم در طراحی راهبردها، ساخت‌بندی و مدیریت کلان پارک‌هاست. در واقع بسنده کردن به حضور مأموریتی و عملیاتی هریک از نهادهای مرتبط با مفهوم امنیت و ایمنی و شرکت ندادن آنان در حوزه‌های کلان مدیریتی ثمره‌ای جز ایجاد یک ساختار جزیره‌ای نخواهد داشت.
راهکارهایی وجود دارد که به کمک آن می‌توان ضریب امنیت در پارک‌های تهران که از نبود تناسب و توازن میان ساخت و کارکرد رنج می‌برند را بالا برد.
در تمام دنیا، وجود پارک‌های جنگلی علاوه بر آن که یک پتانسیل مطلوب برای گردشگری و تفریح عمومی محسوب می‌شود نقطه‌ای امن است. این نقطه امن با تخصص‌گرایی پلیس و نهادهای مسئول ممکن شده و به وجود آمده است. ساخت پارک ،به ویژه پارک‌های جنگلی امروزه بر اساس داده‌های طراحی محیطی و با توجه به معیارهای آن باید به اجرا درآید .
در این میان فناوری نظارتی «تمرکزگرا» با نصب تجهیزات سمعی و بصری آشکار و مخفی و ثبت صوتی و تصویری مستمر وقایع نقاط مختلف پارک‌ها خصوصاً نقاط آسیب‌پذیر و آلوده می‌تواند به کاهش جرایم و برقراری هرچه بیشتر امنیت منجر شود. همچنین لزوم ایجاد یک مرکز مونیتورینگ مرکزی برای پارک‌ها و اماکن تفریحی ضروری به نظر می‌رسد.
علاوه بر پلیس، شرکت مخابرات و شهرداری نیز در برقراری امنیت در چنین نقاطی نقش حیاتی را ایفا می‌کنند. اگر این دو نهاد بتوانند در اقصی نقاط پارک روشنایی لازم را ایجاد کرده و خطوط ویژه تلفن کارگذاری کنند کسی که به خطر می‌افتد به راحتی درخواست کمک می‌کند.
