همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: حالا یک پزشک ایرانی هم به این حوزه ورود کرده است، استفاده از هوش مصنوعی برای تشخیص بیماری اوتیسم. دکتر محمدحسین امیرحسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه شرق لندن و پژوهشگر ارشد هوش مصنوعی که پژوهش‌هایی در این زمینه داشته و حالا در پاسخ به سوالات همشهری آنلاین به نکات جالبی در این باره اشاره می کند.
آقای دکتر ممنون می‌شویم اگر با زمینه فعالیت‌های شما بیشتر آشنا بشویم.
من در حال حاضر به عنوان عضو دائمی هیئت علمی دانشگاه شرق لندن در زمینه هوش مصنوعی مشغول به تدریس و پژوهش هستم. دوره دکترا و فوق دکترای خودم را نیز در زمینه هوش مصنوعی در لندن به اتمام رساندم.
در طول دوره دکترا برای اولین بار در دنیا با استفاده از هوش مصنوعی فرآیندهای برنامه ریزی عصبی-زبانی (Neuro Linguistic Programming) را که یک رویکرد روانشناسی برای توسعه شخصی (personal development) و روان درمانی است خودکارسازی و سیستمی طراحی کردم که با استفاده از آن بتوان عملکرد سازمانی (Organisational Performance) را بهبود بخشید.
در ادامه و در طول دوره فوق دکترا به عنوان پژوهشگر ارشد در تیم هوش مصنوعی یک پروژه بین المللی در اتحادیه اروپا مشغول به کار شدم که ۹ کشور اروپایی شامل آلمان، ایتالیا، سوئد، اسپانیا، یونان، بلژیک، لهستان، صربستان و بریتانیا در آن مشارکت داشتند. در این پروژه هم جنبه روانشناسی مطرح بود و سیستم طراحی شده مبتنی بر هوش مصنوعی قادر بود میلیون‌ها داده از طیف گسترده‌ای از منابع را تجزیه و تحلیل کند تا بتواند هویت جعلی مجرمان در فضای سایبری را بر اساس مدل‌های رفتاری آنها تشخیص دهد.
بعد از دوره فوق دکترا، پژوهش‌های من در حوزه استفاده از هوش مصنوعی در جنبه‌های مختلف ادامه پیدا کرد.
بیشتر بخوانید
مفاهیم: هوش مصنوعی چیست؟
بیماران مظلومی که منزوی شده اند | مجلس آینده به موضوع بیماری های نادر ورود کند | ایران در حوزه بیماری های نادر رهبر منطقه است اما...
زایمان زودرس مادر، کودک را دچار اوتیسم می‌کند؟ | مهم‌ترین نشانه‌های اوتیسم در کودکان که خیلی از والدین نمی‌دانند
تنوع پژوهش‌های شما چه حوزه‌هایی را شامل می‌شود؟
تمرکز اصلی پژوهش‌های من همواره بر استفاده از قابلیت‌های هوش مصنوعی در حوزه روان شناسی بوده است. طبیعت کار در حوزه آکادمیک هم این است که بر یک حوزه خاص بیشتر تمرکز داشته باشید تا بتوانید به پیشرفت دانش در آن حوزه کمک موثرتری کنید.
از این رو در پروژه‌های متعدد و همکاری‌های مشترک بین صنعت و دانشگاه روی استفاده از هوش مصنوعی برای تشخیص تیپ‌های شخصیتی افراد، توسعه فردی، تشخیص هویت جعلی در فضای سایبری، کوچینگ، روان درمانی، تشخیص ADHD، تشخیص افسردگی و اضطراب، فرایندهای شناختی و رفتاری در انسان، مهارت‌های یادگیری، مهارت‌های ارتباطی، علوم رفتاری در حیوانات، و تحلیل شبکه‌های مجازی کار کردم و مقالات متعددی هم در مورد پژوهش‌هایم منتشر شده است.
آخرین پژوهش شما در زمینه استفاده از هوش مصنوعی در چه زمینه‌ای بوده است؟
اخیراً پژوهش‌های مهمی در زمینه استفاده از هوش مصنوعی در حوزه تشخیص اوتیسم انجام دادم که نتایج آن اهمیت شایانی در بهبود کیفیت زندگی افراد دارد.
درصد افراد مبتلا به اوتیسم در طول سال‌ها افزایش یافته، اما به دلایل متعدد تشخیص اوتیسم افزایش چشمگیری نداشته است و فرآیندهای تشخیصی همچنان محدودیت‌های متعدد و جدی دارند.
سیستم‌های بهداشت و درمان عمومی در تمام کشورها از کمبود کارکنان و منابع رنج می‌برند و پشتیبانی مورد نیاز برای افراد مبتلا به اوتیسم یا برای تشخیص اوتیسم همیشه در دسترس نیست.
در پژوهش‌های شما در مورد اوتیسم؛ تشخیص به موقع فرد مبتلا تا چه‌اندازه مهم است و آیا به انداره کافی به آن توجه شده است؟
در طول پژوهش‌هایی که انجام دادم مشخص شده است که اوتیسم در ۲۵ درصد از افراد دارای اوتیسم در هیچ یک از مراحل زندگیشان تشخیص داده نشده است.
این افراد اغلب به اشتباه درک می‌شوند و حمایت مورد نیاز را در جامعه دریافت نمی‌کنند که می‌تواند منجر به عواقب منفی برای رفاه و عملکرد آنها شود.
مرکز ملی کنترل و پیشگیری از بیماری در امریکا اعلام کرده است که اختلال طیف اوتیسم یک ناتوانی رشدی است که بر نحوه تعامل افراد با جهان و ارتباط با دیگران تأثیر جدی می‌گذارد. افراد مبتلا به اوتیسم حاد، عموماً از اختلال درعملکرد اجرایی، ادراکی و پردازش اطلاعات رنج می‌برند.
تشخیص دیر هنگام اوتیسم چه مشکلاتی برای افراد به دنبال خواهد داشت؟
اهمیت تشخیص به موقع بیماری اوتیسم هنگامی برایم بیشتر روشن شد که از نزدیک شاهد مشکلاتی بودم که بعضی دانشجویانم در دانشگاه با آنها دست و پنجه نرم می‌کردند؛ بدون آنکه ریشه اصلی این مشکلات را بدانند. چون اوتیسم در سنین پایین برای آنها داده نشده بود و تازه بعد از ورود به دانشگاه با کمک حمایت‌هایی که دانشگاه در نظر می‌گیرد برای تشخیص به مراجع مربوطه معرفی می‌شدند. تشخیص دیرهنگام مشخصاً تأثیر منفی قابل توجهی بر روی زندگی شخصی و خانوادگی، تعاملات اجتماعی، و فرایند یادگیری فرد خواهد داشت و فرد دارای اوتیسم را از دریافت حمایت‌های مربوطه برای بهبود کیفیت زندگی محروم می‌کند.
میزان آگاهی عمومی در مورد اوتیسم در ایران زیاد بالا نیست و فرایندهای تشخیص و غربالگری و ارائه خدمات حمایتی ضعف‌های زیادی دارد. این موضوع جدا از زندگی شخصی و خانوادگی افراد و روابط اجتماعی‌شان، نمود پررنگی در عملکرد دانش آموزان و دانشجویان در طول فرایند تحصیلی‌شان پیدا می‌کند
روش‌های تشخیص بیماری اوتیسم به چه صورتی است؟
روش‌های بالینی زیادی برای تشخیص اوتیسم وجود دارد، اما هنوز هم تشخیص اوتیسم می‌تواند دشوار باشد. اکثر این رویکردها نیاز به بررسی و ارزیابی توسط متخصصان واجد شرایط دارند.
اوتیسم را می‌توان در سنین پایین تشخیص داد. باوجود این، بسیاری از کودکان هستند که تشخیص نهایی را تا سنین بالاتر دریافت نمی‌کنند.
بیماری بعضی افراد هم در اواخر سنین نوجوانی یا در بزرگسالی تشخیص داده می‌شود. بنابراین زندگی آنها به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
اوتیسم اغلب در یک محیط بالینی توسط متخصصان آموزش دیده با استفاده از تکنیک‌های مختلف تشخیص داده می‌شود. از این رو، در سال‌های اخیر، پژوهشگران در حوزه‌های پزشکی، روانشناسی و علوم رفتاری کاربردی، تکنیک‌های غربالگری را ایجاد کرده‌اند.
هوش مصنوعی چه کمکی به فرآیند غربالگری اوتیسم می‌کند؟
برای تسهیل فرآیند غربالگری و افزایش دقت تشخیص، محققان سعی کرده‌اند از تکنیک‌های یادگیری ماشینی استفاده کنند. با این حال، اکثر مطالعات قبلی از تکنیک‌های یادگیری ماشینی سنتی استفاده کرده و فقط روی تشخیص اوتیسم در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان متمرکز شده‌اند.
با توجه به اینکه تشخیص زودهنگام بیماری بسیار مهم است و تجربه زندگی فرد را می‌تواند به شدت تغییر دهد، من در پژوهش اخیرم یک رویکرد جدید مبتنی بر هوش مصنوعی و تکنیک‌های یادگیری عمیق به کمک شبکه‌های عصبی را به کار گرفتم تا به فرآیند غربالگری و تشخیص اختلال طیف اوتیسم در کودکان نوپا کمک کنم.
نتایج پژوهش شما در این خصوص به چه صورتی است؟
نتایج پژوهش من نشان داد که مدل طراحی شده یادگیری عمیق با کمک شبکه‌های عصبی، بهترین عملکرد را در مقایسه با دیگر مدل‌های سنتی یادگیری ماشینی که در گذشته استفاده شده‌اند دارد و می‌تواند با دقت ۹۸ درصد اوتیسم را در کودکان نوپا تشخیص دهد. خروجی این تحقیق می‌تواند به عنوان ابزاری کمکی برای حمایت از روان شناسان مورد استفاده قرار گیرد و فرایند جامع غربالگری در کشورها را به شدت بهبود ببخشد.
این مدل همچنین می‌تواند توسط افراد برای ارزیابی شخصی استفاده شود و سیستم طراحی شده در صورت تشخیص اوتیسم در کودک نوپا، والدین را برای طی کردن مراحل تشخیص بالینی رسمی و دریافت حمایت‌ها و آموزش‌های لازم به مراجع مربوطه ارجاع می‌دهد.
هزینه این روش تشخیصی به چه صورت خواهد بود؟
چنین سیستمی به شدت می‌تواند هزینه‌های مربوطه را کاهش دهد و سرعت فرایند غربالگری و دقت تشخیص را به شکل قابل توجهی بالا ببرد.
استفاده از چنین محصولات دانش بنیانی در کشورهای توسعه یافته به شدت در حال گسترش است و دولت‌ها و شرکت‌های خصوصی سرمایه گذاری‌های قابل توجهی در این حوزه انجام می‌دهند.
سیستم‌های بهداشت و درمان عمومی در تمام کشورها از کمبود کارکنان و منابع رنج می‌برند و پشتیبانی مورد نیاز برای افراد مبتلا به اوتیسم یا برای تشخیص اوتیسم همیشه در دسترس نیست
میزان آشنایی با اوتیسم را در ایران چطور ارزیابی می‌کنید؟
متأسفانه میزان آگاهی عمومی در مورد اوتیسم در کشور ما زیاد بالا نیست و فرایندهای تشخیص و غربالگری و ارائه خدمات حمایتی ضعف‌های زیادی دارد. این موضوع جدا از زندگی شخصی و خانوادگی افراد و روابط اجتماعی‌شان، نمود پررنگی در عملکرد دانش آموزان و دانشجویان در طول فرایند تحصیلی‌شان پیدا می‌کند.
دلایل متعددی شامل ضعف در سیستم آموزشی و اطلاع رسانی عمومی، سیاست گذاری‌های کلان، اولویت‌های سیستم بهداشت و درمان، کمبود منابع و بودجه، تحریم‌های علمی و صنعتی، ضعف‌های زیر ساختی، و کمبود متخصص‌های مربوطه، نقش قابل توجهی در ایجاد وضعیت فعلی ایفا می‌کنند.
روش تشخیصی جدید شما می‌تواند به بیماران در ایران هم کمک کند؟
کمک به بهبود وضعیت کشور همواره از دغدغه‌های من بوده و همیشه مشتاق و علاقه مند بوده‌ام بتوانم از نتایج پژوهش‌هایم در ایران هم استفاده کنم.
قطعاً متخصصان داخلی پژوهش‌ها و اقدامات قابل توجهی در این حوزه انجام داده‌اند و می‌دهند. امیدوارم ارتباط قوی‌تری بین متخصصان خارج از کشور با متخصصان و نهادهای مربوطه در داخل کشور برقرار شود تا بتوان همکاری‌های علمی و پروژه‌های دانش بنیان موثری را در کشور انجام داد.
مردم ما شایسته بهترین‌ها هستند و بالاترین لذت و موفقیت برای یک فرد دانشگاهی هم این است که بتواند به بهبود زندگی هموطنانش به هر نحو ممکن کمک کند.
نظر شما