همشهری‌آنلاین- گروه سیاسی: همان‌گونه که رهبرمعظم‌انقلاب در روزهای اخیر در جمع بسیجیان کشور تشریح کردند، ژئوپلتیک خاورمیانه نه‌تنها بر مدار خواست و برنامه‌های محور غربی با سردرمداری آمریکا برای اجرایی‌سازی نقشه «خاورمیانه جدید» نچرخید، بلکه در شرایط کنونی همه تحولات نشان‌دهنده دست برتر محورمقاومت در شکل‌دهی به روندهای تازه در ایجاد موازنه جدید قدرت در منطقه است. برهمین اساس هم بود که شاهد بودیم به‌دنبال آغاز جنگ در غزه، فعالیت‌های هماهنگ گروه‌های مقاومت در نقاط مختلف منطقه به‌منظور حمایت از مردم و رزمندگان غزه، محور آمریکایی – صهیونیستی را بیش‌از پیش با واقعیت «تغییر ژئوپلتیک غرب‌آسیا به نفع محورمقاومت» مواجه کرده‌است.
سرآغاز عصری جدید
حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ را سرآغاز عصر تازه‌ای از تحولات در غرب‌آسیا دانست؛ دورانی که واشنگتن در پوشش «مبارزه با تروریسم» و با بهره‌گیری از ابزارهای سخت‌افزاری، کوشید نقشه خاورمیانه را تغییر دهد. براین‌اساس هم بود که پرونده طرح «خاورمیانه جدید» ازسوی محور غربی گشوده شد؛ پرونده‌ای که با گذشت بیش‌از دو دهه، نه‌تنها دستاوردی برای واشنگتن به‌همراه نداشته‌است، بلکه با وجود صرف هزینه‌های کلان، به‌ویژه در افغانستان و عراق، دولت آمریکا دیگر تاثیرگذاری گذشته خود را نیز در روند تحولات این منطقه از دست داده‌است.
جبهه مقاومت، محور تحولات نوین در غرب‌آسیا
عملیات «طوفان‌الاقصی» و به‌دنبال آن آغاز جنگ در غزه در کنار همه ویژگی‌هایش، نشان داد تحولات در محور مقاومت نیز درمسیر همگرایی روزافزون درحال حرکت است و بالندگی دراین عرصه، نموداری از شکل‌گیری موازنه قدرت به سود جبهه مقاومت به‌حساب می‌آید. نقش‌آفرینی موثر حزب‌الله لبنان در حمایت از رزمندگان فلسطینی، اقدام‌های ضدصهیونیستی حوثی‌ها از یمن و فعالیت‌های گسترده گروه‌های مقاومت عراق و سوریه در حمایت از مردم و رزمندگان غزه، نشان داد امروز محور مقاومت دست‌بالا را در تحولات غرب‌آسیا دارد و توانسته با ابتکارعمل، زمینه‌ساز روندهای جدید دراین منطقه شود؛ روندهایی که با عبور از ملاحظات قومی – مذهبی، نوید دهنده آغاز عصر نوینی در غرب‌آسیا است.
تغییر موازنه قدرت از غرب به شرق
تلاش بیش‌از دو دهه‌ای محور غربی – آمریکایی به‌منظور ایجاد موازنه جدید قدرت در خاورمیانه درحالی است که واکاوی روندهای حاکم بر منطقه، نشان‌دهنده شکل‌گیری روندهای نوین در غرب‌آسیا و تغییر موازنه قدرت از غرب به شرق است؛ رویکردی که نه‌تنها خاورمیانه، بلکه ساختار نظام بین‌الملل را نیز در آستانه تغییرات بنیادین قرار داده‌است. درچنین شرایطی ناظران تحولات بین‌المللی معتقدند همگرایی راهبردی مسکو – تهران – پکن، زمینه‌ساز شکل‌گیری روندهای نوینی شده و احساس خطر فزاینده طرف غربی را به‌دنبال داشته‌است. افزایش همکاری‌های میان کشورهای درحال توسعه در چارچوب سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی، کاهش روزافزون نقش‌آفرینی آمریکا و اروپا در غرب‌آسیا را به‌دنبال داشته‌است.
ناکارآمدی نظامی
در شرایطی که در دوران جنگ سرد و پس‌از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، برتری نظامی، یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های استمرار هژمونی آمریکا در غرب‌آسیا بوده‌است، اکنون اما شاهدیم این مولفه طی سال‌های اخیر کارآمدی خود را برای واشنگتن از دست داده‌است و تحولات جاری درمسیری حرکت می‌کند که قدرت‌های رقیب درحال دستیابی به توان مقابله راهبردی با قدرت نظامی و تسلیحاتی آمریکا در طرح منطقه هستند. به‌عنوان‌مثال، افزایش توان نظامی ایران، به‌ویژه در حوزه‌های پهپادی – موشکی از یک‌سو و گسترش مناسبات دفاعی – نظامی میان قطب‌های جدید قدرت در منطقه، زمینه‌ساز شکل‌گیری الگوهای نوین همگرایی منطقه‌ای و گسست در رویکردهای هژمونیک محور غربی – آمریکایی در غرب‌آسیا شده‌است.
مناسبات نوین سیاسی
آنچه از بررسی روندهای شکل گرفته در مناسبات سیاسی غرب‌آسیا برمی‌آید، نمودی از افول ستاره بخت محور غربی – آمریکایی است. ناظران تحولات منطقه معتقدند طی سال‌های اخیر، کشورهای نقش‌آفرین در غرب‌آسیا تمایل فزاینده‌ای از خود به‌منظور همگرایی بومی و عبور از هژمونی غربی نشان داده‌اند. برهمین اساس هم هست که طی یک دهه اخیر، شاهد افزایش همکاری‌های دولت‌های منطقه، حتی کشورهایی که به‌عنوان شرکای سنتی آمریکا شناخته می‌شدند، قدرت‌هایی مانند چین و روسیه هستیم؛ رویکردی که شکل تازه‌ای به مناسبات سیاسی منطقه بخشیده‌است. بسیاری از دولت‌های موثر عربی طی سال‌های اخیر روابط جدیدی را در ابعاد مختلف با چین و روسیه آغاز کرده‌اند؛ موضوعی که از شکل‌گیری موازنه تازه در غرب‌آسیا حکایت دارد.
گسست اقتصادی از آمریکا
در حوزه اقتصادی نیز غرب‌آسیا درحال تجربه تحولات تازه‌ای است که این موضوع را نیز می‌توان شاهدی بر مدعای تغییر موازنه منطقه‌ای به زیان محور غربی – آمریکایی پنداشت. تقویت مناسبات اقتصادی – تجاری کشورهای منطقه در چارچوب سازمان‌ها و نهادهایی ازجمله سازمان همکاری شانگهای، بریکس و... در کنار اقبال نسبت به رویکردهایی مانند «دلارزدایی» نشان‌دهنده عزمی است که طی سال‌های اخیر به‌منظور عبور از موازنه قدرت با محوریت غرب در منطقه شکل گرفته است.
نظر شما