همشهری آنلاین-محسن علی اسکندرزاده: از مهم‌ترین زمین‌داران محله می‌توان به خانواده دکتر غیاثی اشاره کرد و پس از این خانواده، نام‌های دیگری همچون آقایان مؤسسی، رفیعی، مجتهدی(بنگاهدار) و شیدایی به چشم می‌خورد. این زمین‌ها از زمین‌های پلاک ثبتی وصفنارد از بخش غار شهرستان ری بودند. وجود امامزاده زید(ع) که قبل از شکل‌گیری محله و شهرک در مکان فعلی خود که به قبرستان وصفنارد هم معروف بود یکی از عوامل جذب جمعیت به دلیل اعتقادات و باورهای مذهبی مردم بود. اگر می‌خواهید در باره تاریخچه محله ولی‌عصر(عج) جنوبی بیشتر بدانید ادامه این مطلب را بخوانید.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
نخستین ساکنان یک محله
نخستین نقاط مسکونی و یا به تعبیری دیگر، از نخستین افرادی که در این محله شروع به ساخت‌وساز کردند فردی به نام جلالی، راننده تیمسار نصیری، رئیس ساواک بود. او با توجه به نفوذ و قدرتی که داشت توانست نخستین خانه‌ها را به‌رغم ممنوعیت ساخت‌وساز در خارج از محدوده شهر تهران در خیابان مسلمی فعلی بسازد. این خیابان به‌عنوان نخستین خیابان این محدوده شناخته می‌شود. در همین زمان بود که تعدادی واحد صنعتی در این محله ساخته شد.
یکی از این واحدها، کارخانه آرد ایران غرب بود که در بعضی منابع از آن به‌عنوان کارخانه آرد برادران نام برده شده است. این کارخانه در تقاطع خیابان حیدری شمالی و خیابان بهرامی قرار داشت و روی تابلوی سر در بزرگ این کارخانه که در حال حاضر متروک و خالی است نام کارخانه و سال تأسیس آن یعنی سال ۱۳۴۲ نوشته شده است. یکی دیگر از این واحدهای صنعتی، کارخانه کفش ۳ستاره بود که تاریخ تأسیس آن به سال ۱۳۴۲ برمی‌گردد. این کارخانه هم در حال حاضر جمع‌آوری شده و محل آن، به دلیل همجواری با ساختمان اصلی شهرداری منطقه در خیابان بهرامی تبدیل به دفاتر مهندسی و دفتر خدمات الکترونیک شده است.
محله‌ای با یک مسجد قدیمی
از اماکن قدیمی و اولیه این محله، مسجد امام هادی(ع) واقع در خیابان بهرامی، خیابان مسلمی، نبش کوچه قاسمی است که در سال ۱۳۴۴ ساخته شد. ساخت این مسجد نشان‌دهنده تمرکز ساخت‌وساز ابتدایی در این خیابان است. در ادامه و در کنار این بناها، کم‌کم به‌صورت مخفیانه و یا به‌طور مختلف، ساخت‌وساز شروع شد که به‌عنوان مثال آقای شنطایی در خیابان احمد حسینی چندین ساختمان ساختند. در خیابان مسلمی ۵ ساختمان هم توسط آقایان رفیعی و مجتهدی ساخته شد. نام ابتدایی این محل در اصطلاح عموم به دلیل وجود ۳ اصله درخت به نام ۳ درختی معروف بود. این درختان در خیابان خیال فعلی و به شکل خاصی در کنار یکدیگر قرار داشتند.
یک قهوه‌خانه به نام مش‌محمد هم در کنار آنها بود. پس از گسترش ساخت‌وساز در این محله و به دلیل بهره‌برداری از اسم‌های خاص، نام این محله به نام شهرک ولیعهد نامگذاری شد و پس از انقلاب اسلامی در کشور و سرنگونی رژیم سلطنتی، این شهرک و محله به شهرک ولی‌عصر(عج) تغییر نام یافت. به مرور زمان و با گسترش ساخت‌وساز، خیابان‌های این شهرک آسفالت شدند و در سال ۱۳۵۳ نخستین انجمن محلی در این شهرک شکل گرفت.
محله، چطور رشد کرد؟
مهم‌ترین شوک و اتفاق در راستای رشد سریع این شهرک و محله، مشابه سایر محله‌های مجاور، فرمان شهریور ۱۳۵۶ محمدرضا پهلوی مبنی بر ارائه فرصت یک ماهه به ساکنان و صاحبان املاک خارج از طرح محدوده ۲۵ ساله شهر تهران برای دریافت جواز ساخت در این املاک است. این فرمان نه تنها صاحبان این املاک را تشویق به ساخت‌وساز در این املاک کرد، بلکه باعث ایجاد موج جدید مهاجرت به شهر تهران و این نوع محله‌ها شد. این موج مهاجرت نه تنها کنترل نشد، بلکه وقایع سیاسی و اجتماعی اواخر ۱۳۵۶ و سال ۱۳۵۷ به آن دامن زد و ساختار فعلی شهرک در این سال‌ها شکل گرفت.
محله و بازار مبل یافت‌آباد
این محله این روزها به شدت تحت تأثیر بازار مبل واقع در چهارراه یافت‌آباد قرار گرفته است، به‌طوری که بسیاری از اماکن تجاری و کارگاهی آن مربوط به مشاغل وابسته به عرضه و تولید مبل و میز و صندلی است. این تأثیر را به راحتی می‌توان در خیابان‌های شهید میرزایی (سپیده جنوبی)، خیابان سیدالشهدا و خیابان حیدری مشاهده کرد. از ویژگی‌های دیگر این محله قرار داشتن ساختمان مرکزی شهرداری منطقه و مراکز فرهنگی همچون فرهنگسرای خاتم و خانه جوان و ورزشگاه‌های بدر و شقایق است. جمعیت محله در سرشماری سال ۱۳۸۵ حدود ۲۵۷۳۶ نفر اعلام شد.
حفظ یک مکان مقدس به همت اهالی
وقتی که از شهرک و یا محله ولی‌عصر(عج) صحبت به میان می‌آید نمی‌توان از امامزاده زید بن نوح و نقش اجتماعی این مکان مذهبی صحبتی به میان نیاورد. این مکان از جنبه‌های مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و حتی در مقطعی نقش سیاسی خود را در این محله و شهرک به خوبی ایفا کرده است. شجره‌نامه‌ای که در بقعه امامزاده وجود دارد، امامزاده را این‌گونه معرفی می‌کند: «امامزاده زید بن علی بن عیسی بن حسین بن زید بن امام زین‌العابدین(ع)». بر اساس این شجره نامه، امامزاده مدفون در این بقعه زید و نام پدرش علی است و نسب او به امام زین‌العابدین(ع) می‌رسد.
اما در کتاب راهنمای حج و زیارتگاه‌های جهان اسلام در مورد امامزاده زید وصفنارد این‌گونه آمده است: «وصفنارد قدیم از روستاهای بلوک غار از توابع شهر ری در غرب تهران کنار جاده ساوه است و مرقد مطهر جناب ابوالحسین زید بن محمد سکین بن جعفر بن محمد بن زید شهید فرزند امام سجاد(ع) است که اخیراً به همت جمعی از محبان اهل‌بیت(ع) در محوطه وسیعی نوسازی شده است. درباره بنای قدیمی بقعه امامزاده زید در منابع کتبی اطلاعاتی یافت نشد. اما براساس گفته‌های یکی از مسئولان بقعه در سال ۱۳۵۶ شهرداری تصمیم می‌گیرد که قبرهای اطراف این امامزاده را در هم کوبیده و به جای آن پارکی برای تفریح اهالی بسازد. از طریق رسانه‌های عمومی به اطلاع مردم رسانده می‌شود که اجساد متوفیان خود را از جوار امامزاده به قبرستان دیگری منتقل کنند. این اعلان تأثیر نامطلوبی بر روی مردم منطقه و بازماندگان متوفیان امامزاده گذاشت. در نتیجه در روزی که بنا بود بقعه ویران شود، مردم در مقابل مأموران ایستادگی کرده و بقعه را از ویرانی نجات می‌دهند. در محوطه امامزاده سنگ قبرهای مربوط به سال‌های ۱۳۰۲و ۱۳۱۰و ۱۳۲۲ دیده می‌شوند. در داخل حرم هم، قبرهای غیاثی‌ها و فروزانی‌ها و عزیزی‌ها دیده می‌شود. در مجموعه بقعه متبرکه امامزاده زید یک کتابخانه و پارک ساخته شده است. این امامزاده، به همراه گلزار شهدای یافت‌آباد از معدود گورستان‌های شهر تهران است که در حال حاضر نیز در آن اموات دفن می‌شوند.»
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشرشده در همشهری محله منطقه ۱۸ در تاریخ ۱۳۹۴/۰۲/۰۶
نظر شما