سینما جمهوری یکی از قدیمی‌ترین سالن‌های پایتخت بود که به تازگی بازسازی و تجهیز شده بود. اگر در زمان آتش‌سوزی سینما آزادی، آتش‌نشانی دیر به محل حادثه رسید، این بار گویا دقایقی کوتاه پس از آتش‌سوزی ماموران خود را به سینما رساندند ولی شعله‌ها چنان گسترده و مهیب بودند که تقریبا چیزی از سینما باقی نماند.
سینما جمهوری مثل بیشتر سینماهای واقع در این منطقه، سال‌ها بود که در جذب مخاطب، چندان موفق عمل نمی‌کرد ولی در سال‌های اخیر با بازسازی صورت گرفته، به سینمایی استاندارد تبدیل شده بود و گرایش به نمایش فیلم‌های هنری هم، مخاطبانی خاص را برایش به همراه آورده بود. هنوز دلیل آتش‌سوزی مشخص نشده ولی مدیر مؤسسه سینما شهر که متولی بازسازی و تجهیز سالن‌های سینماست، در جایی به این نکته اشاره کرد که قدیمی‌بودن سازه برخی از سالن‌های قدیمی، یکی از مشکلات تجهیز این سینماهاست.
این روزها همه همراه با حسرت و اندوه ناشی از سوختن یکی از سینماهای قدیمی پایتخت، چشم به بازسازی سریع آن دارند. شهرداری تهران نیز از آمادگی خود برای بازسازی سینما جمهوری خبر داده است. همشهری در گفت‌وگو با تعدادی از سینماگران و سینماداران به بررسی راهکارهای پیش‌گیری از چنین حوادثی و همچنین ایمن‌سازی سالن‌های سینما پرداخته است.
چرا سینمایی که بازسازی شده طعمه حریق می‌شود و چه راهکارهایی باید اتخاذ شود تا اتفاقاتی از این دست تکرار نشود؟محمد قاضی اشرفی، رئیس هیأت‌مدیره انجمن سینماداران، ایمنی را یکی از موارد مهم در ساخت و بازسازی سینما دانسته و میگوید: وقتی سینمادار تصمیم به بازسازی و تاسیس سینما می‌گیرد نقشه‌ای تهیه می‌شود که راهکارهای ایمنی و اصول فنی در آن کاملا رعایت شده است. نقشه اجرا می‌شود و کمیسیون بند 5 از نظر ایمنی آن را بررسی می‌کند. اگر خطایی بود کمیسیون دوباره صورتجلسه را تعیین درجه و در غیراین صورت آن را تایید می‌کند.
استقرار سیستم ایمنی در سینما هزینه زیادی دارد که البته برای سینماهای قدیمی بیشتر است اما اگر از نظر فنی به این سینماها نگاه کنیم مشخص می‌شود که تمام مسائل ایمنی و رفاهی در آنها رعایت شده است، حتی سینماهایی که 50 سال از عمرشان می‌گذرد نیز سینماهای محکمی هستند، اما حادثه قابل پیش‌بینی نیست. سینماهای فعلی از نظر ایمنی، مطابق با استانداردها ساخته می‌شوند و حتی در این مورد آتش‌نشانی هم نظارت دارد. ما تفاهمنامه‌ای با سازمان آتش‌نشانی امضا کرده‌ایم که طی آن مقرر‌شده با بودجه‌ای که از معاونت سینمایی می‌گیریم، سینماها را از نظر ایمنی تجهیز کنیم. در مورد سینما جمهوری، این سینما تازه بازسازی شده و قطعا موارد ایمنی در آن رعایت شده بود.
ما منتظر بودجه‌ای هستیم که معاونت سینمایی باید به این امر اختصاص دهد. غلامرضا فرجی، نایب رئیس انجمن سینماداران نیز با اشاره به کمیسیون بند 5 میگوید: در این کمیسیون همه موارد از جمله تعطیلی، بازسازی، نوسازی و احداث سینماها مورد بررسی قرار می‌گیرد. ایمنی سینماها نیز در همین مرحله مورد توجه قرار می‌گیرد پس هیچ سینمایی نمی‌تواند بدون تامین ایمنی فعالیت کند. سینماداران در یکی از جلسات این کمیسیون تصمیم به بیمه کردن تماشاگر گرفتند. به هر حال سینماداران میزبان مردم هستند و شرایط را برای پذیرایی هر چه بهتر از میهمانانشان فراهم می‌کنند. آنها می‌خواهند در شرایط هر چه بهتر و در خور شأن مردم پذیرای آنها باشند.
داریوش بابائیان، تهیه‌کننده و سینمادار، این مشکل را وابسته به موقعیت مکانی سینماها دانسته و میگوید: پیشنهاد من این است که از محدوده جمهوری، انقلاب، لاله‌زار و دیگر مکان‌هایی که شلوغ هستند، ترافیک بالایی دارند و رعایت موارد ایمنی در آنها کار سختی است، سینماها را به مکان‌های جدید و مناسب منتقل کنیم. در حال حاضر این امکان توسط مؤسسه سینما شهر فراهم شده است. این مؤسسه تمایل زیادی به بازسازی سالن‌های سینما در سراسر کشور دارد و بهتر است سینماها از مناطق مسکونی و تجاری به مناطق فرهنگی کوچ کنند. سینماهای بازسازی شده، در بافت تجاری و مرکزی شهر ما واقع شده‌اند و با توجه به اینکه این مناطق به‌صورت بالقوه حادثه خیز هستند بهتر است راهکار تازه‌ای ارائه کنیم.
این سینمادار با اشاره به سینما جمهوری که اخیرا طعمه حریق شده میگوید: در محدوده زمین این سینما نزدیک به 50 مرکز تولیدی و... است. این مسئله همیشه خطری را متوجه سینما می‌کرد که در نهایت هم این اتفاق رخ داد. باید خدا را شکر کرد که این اتفاق در نیمه شب و زمان تعطیلی سینما رخ داده است چون در غیراین صورت، خسارات غیرقابل جبرانی به بار می‌آمد، اما احتمال تکرار این مسئله هم وجود دارد و باید به فکر راه چاره‌ای بود.
مصطفی شایسته، سینمادار و تهیه‌کننده، نیز میگوید: در جایگاه یک تهیه‌کننده سینما معتقدم سینماداران ملزم به رعایت همه جانبه موارد ایمنی در سینماها هستند. قطعا در این میان حلقه مفقوده‌ای وجود دارد که احتمالا فرسوده بودن سینماها یکی از دلایل این امر است.
فرشید موتمنی آذر، مدیر سینما حافظ، رخ دادن حادثه در سینما را طبیعی دانسته و آتش گرفتن یک سینما را مثل آتش گرفتن یک واحد تجاری و یا یک مجتمع مسکونی، حادثه‌ای اجتناب‌ناپذیر می‌داند. او میگوید: سینما البته از این نظر حساس‌تر است به این خاطر که محل رفت‌وآمد مردم است. هر چند که در مورد سینما جمهوری باید منتظر اعلام نظر آتش‌نشانی باشیم. سینما حافظ هم سال گذشته حین بازسازی طعمه حریق شد اما در مورد آتش‌سوزی، 10 دقیقه اول این اتفاق خیلی مهم است یعنی در این زمان تنها می‌توانیم آن را کنترل کنیم. ما در عرض یک ربع آتش را خاموش کردیم چون تجهیزات لازم را داشتیم. کپسول، آب ذخیره و افراد کارآزموده و آموزش دیده تجهیزات ما بودند. فقدان هر یک از این موارد باعث رخ دادن اتفاقات غیرقابل جبرانی می‌شود. سینما جمهوری در ساعت
4 صبح آتش گرفته و قطعا در آن ساعت امکان اطفای حریق وجود نداشته است.
سینماهای ما از نظر ایمنی تقریبا تجهیز شده‌اند ولی ظاهرا این میزان تجهیز متفاوت است. به‌عنوان مثال در سینما حافظ، حتی روشن بودن سیگار هم باعث به صدا درآمدن آژیر خطر می‌شود. در سینمای ما یک مخزن 5 هزار لیتری روی پشت بام و 17 کپسول آتش‌نشانی وجود دارد. سیستم‌های برقی و تابلوهای برق هم مهم‌اند. مشکل اینجاست که مالکان سینماهای قدیمی عمدتا نمی‌توانند به تنهایی هزینه بازسازی سینما را بپردازند. در حال حاضر ما تنها مشکل مالی داریم. هزینه بازسازی بعضی از سینماها بسیار بالاست و سینماداران به تنهایی توان پرداخت آن را ندارند.
تازه‌سازهای مدرن یا قدیمی‌های محکم
طبق گفته برخی کارشناسان، بعضی اقدامات ایمن‌سازی سالن‌ها به‌دلیل قدیمی بودن سازه سینماهای قدیمی امکان‌پذیر نیست. با این حال آیا بهتر نیست سالن‌های جدید جای سالن‌های قدیمی را که در بافت تجاری و شلوغ شهر واقع شده‌اند، بگیرند.
مصطفی شایسته حرکت سازمان توسعه فضاهای فرهنگی را که به همت شهرداری تهران انجام می‌شود، اقدام ارزنده‌ای می‌داند و معتقد است اقدام دکتر محمد باقر قالیباف، شهردار تهران و مهندس تشکری‌نیا در ساخت سالن‌های جدید در شهر تهران می‌تواند در آینده نزدیک منجر به جایگزینی سینماهای تازه‌ساز با سینماهای فرسوده شود. او میگوید: در حال حاضر ساخت سالن‌های متعدد در سینما آزادی و ساخت مجموعه سینمایی پارک ملت از اقدامات مثبت شهرداری است. با ساخت این سالن‌های جدید، در کنار سینماهایی با بناهای قدیمی، به تدریج دیگر بناهای قدیمی نیز جایگزین می‌شوند. اگر ساخت سینماهای مدرن به همین ترتیب ادامه پیدا کند، میزان مراجعه مردم به سینماهای فرسوده کمتر می‌شود و صاحبان این سینماها نیز کم‌کم در این چرخه نوسازی سینما قرار می‌گیرند. برخی سالن‌های قدیمی مشکلاتی دارند که به هیچ وجه قابل برطرف کردن نیست. بهتر است به جای اینکه سینمادار هزینه بازسازی سینمای آسیب دیده و حادثه دیده خود را بپردازد، به فکر ساخت سالن جدید با استانداردهای بین‌المللی باشد.
موتمنی آذر نیز با اشاره به حمایت‌های مؤسسه سینما‌شهر از ساخت و بازسازی سالن‌های سینما معتقد است تعطیلی سینماهای فرسوده اگر قرار است اتفاق بیفتد، نیازمند پرداخت مبلغی به سینمادار طبق سنواتی که به یک کارمند تعلق می‌گیرد، است. او میگوید: سینمادار به چه بهایی باید تن به تعطیلی سینمایش بدهد، مگر او چه مزایایی دریافت می‌کند. باید شرایط خوبی برای سینمادار فراهم شود. ما زیر مجموعه وزارت ارشاد هستیم اما هیچ حمایتی از ما صورت نمی‌گیرد. بهتر است به جای هزینه کردن برای ساخت سالن‌های جدید سالن‌های قدیمی بازسازی شوند.
بابائیان نیز در جایگاه یک سینمادار موافق ساخت سالن‌های جدید است و میگوید: به‌عنوان یک سینمادار من در نجف‌آباد اصفهان با همین مشکل روبه‌رو هستم. شورای شهر نجف‌آباد مخالف این است که سینما بازسازی شود و آنها معتقدند با صرف هزینه‌ای می‌توانیم این سینما را برای استفاده آماده کنیم. سینماهای شهرهای کوچک باید به شکل ریشه‌ای بازسازی شوند. اگر سقف و بدنه مشکل دارد ما نباید به فکر دو سالنه کردن سینما باشیم. باید تمام موارد با رعایت استانداردهای روز در سینما‌سازی انجام شود. در مورد سینما جمهوری هم شما می‌بینید که برای سالن سینما هیچ مشکلی به‌وجود نیامد و تنها دکوراسیون داخلی و قسمت‌های بازسازی شده آسیب دید. من معتقدم بهتر است سینماهای دیگری جایگزین سینماهای فرسوده شوند. رعایت موارد ایمنی در سینمایی نظیر جمهوری، فقط شامل داخل سالن می‌شود در صورتی‌که فضای اطراف این سینماها پر از خطر است.
اشرفی اما اعتقادی به جایگزینی سینماهای فرسوده با سینماهای جدید ندارد و اتفاقا سینماهای قدیمی را از نظر رعایت موارد ایمنی مناسب‌تر دانسته و میگوید: سینماهای قدیمی بهتر می‌توانند سیستم ایمنی را اجرا کنند و اما برای عملی شدن آن ما نیاز داریم بخشی از سینما را تخریب کنیم. برای نصب سیستم اطفای حریق ما نیاز به تخریب بخشی از سینما داریم این کار دقیقا مثل بازسازی یک واحد مسکونی فرسوده است. من معتقدم سینماهای قدیمی از سینماهای جدید بهترند و هیچ سینمای جدید التاسیسی توان رقابت با سینماهای قدیمی را ندارد. به هر حال سینما جمهوری هم بازسازی شده بود تا حدی که تبدیل به یکی از بهترین سینماهای تهران شده بود، اما متأسفانه این اتفاق رخ داد.
فرجی اما معتقد است سینمایی اگر امکانات کافی نداشته باشد قطعا توسط کمیسیون بند 5 تعطیل می‌شود. او میگوید: مثلا این اتفاق در مورد سینما پیام افتاد، این سینما می‌بایست تغییر کاربری می‌داد یا بازسازی می‌شد. در حال حاضر این سینما بازسازی شده است. در مورد جایگزینی سینماهای نوساز با سینماهای فرسوده، شاید تنها موقعیت مکانی سینما حائز اهمیت باشد؛ اینکه بگوییم لاله‌زار در حال حاضر منطقه تجاری است و این مکان مناسب سینما نیست. اما سینماهای قدیمی اگر به درستی بازسازی شده باشند و امکانات داشته باشند سینماهای خوبی هستند. گاهی هم بنا به دلایل نامعلومی برخی سینماها تعطیل می‌شوند به‌عنوان مثال سینما بهاران، یکی از سینماهای نوساز، در حال حاضر تعطیل است؛ سینمایی که بهترین امکانات را داشت.
در اسرع وقت می‌سازیم!
معمولا هر گاه سینمایی می‌سوزد، شاهد واکنش‌های احساسی از سوی برخی مسئولان هستیم. معمولا وعده بازسازی سریع سینما داده می‌شود ولی در عمل یا این اتفاق نمی‌افتد و یا زمان بسیار طولانی برای انجامش صرف می‌شود. چه عواملی باعث می‌شود ساخت دوباره سینماهایی که در اثر حادثه تخریب شده‌اند، این قدر طولانی شود؟
بابائیان معتقد است این مسئله در مورد سینما آزادی یک مورد خاص بود که دیگر تکرار نمی‌شود. او میگوید: وقتی سینما متعلق به بخش خصوصی است، قطعا سینما باید زودتر راه‌اندازی دوباره شود. به‌نظر من حتی فردا هم برای شروع کار دیر است و در مورد سینما جمهوری از همین امروز باید دست به کار شد. اگر پروسه بازسازی همین امروز آغاز نشود، ممکن است این مسئله به دست فراموشی سپرده شود. شاید صاحبان سینما تصمیم بگیرند آن را تبدیل به یک پاساژ کنند. هر چند که بهتر بود این سینما و بقیه سینماهایی که در مکان‌های شلوغ است، به مناطقی با امنیت بیشتر منتقل شوند؛ مکان‌هایی با امکاناتی بهتر از نظر پارکینگ و دسترسی بهتر، اما نباید فراموش کنیم که سینماها نباید حذف شوند.
به گفته فرجی در حال حاضر اداره نظارت و ارزشیابی وزارت ارشاد، در مورد ساخت و بازگرداندن سینما جمهوری به چرخه اکران اعلام آمادگی کرده است. اما در مجموع هنوز هستند سینماهایی که چون بازسازی نشده‌اند به حالت تعطیل یا نیمه تعطیل درآمده‌اند. او میگوید: سینما شهر قشنگ در حال حاضر تعطیل است و سینما سعدی، به‌صورت نیمه تعطیل در آمده است. در محدوده خیابان جمهوری، تنها همین سینما جمهوری باقی مانده بود که اتفاقا بعد از بازسازی، استقبال خوبی از آن می‌شد. اما در نهایت با روند خوبی که در ساخت و ساز و بازسازی سینماها در پیش گرفته شده، می‌توان امیدوار بود که این سینما هر چه سریع‌تر به چرخه اکران برگردد. مؤسسه سینما‌شهر در این مورد با تعامل خوبی که با سینماگران داشته، بسیار موفق عمل کرده است.
موتمنی آذر اما معتقد است وقتی سینما متعلق به بخش خصوصی است، هیچ کمکی از جایی صورت نمی‌گیرد. او میگوید: وقتی هزینه ساخت یک سینما میلیاردی است، چه کسی می‌تواند از عهده هزینه‌ها بر‌بیاید. ما 30 سال پیش 124 سینما در تهران داشتیم و آن زمان حال سینما بهتر از الان بود چون سینما مشتری داشت. این روزها بخش خصوصی پول ندارد و حتی بعضی از سینماها پول خرید آپارات هم ندارند و از چرخه خارج می‌شوند. کم‌کم بخش خصوصی از این گردونه خارج می‌شود. در گذشته سینماها خرج خودشان را درمی‌آوردند. در آن زمان با همان هزینه کارها انجام می‌شد اما سینمادارها مرفه بودند. امروز همه این مشکلات به این خاطر است که فیلم خوب نداریم و سینما مخاطب ندارد.
