کشف باکتریی که با چشم قابل دیدن است

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از بی‌بی‌سی این سلول بزرگ برای چشم غیرمسلح به وضوح قابل‌دید است، اندازه‌ و شکلی مانند مژه انسان دارد.

«تی ماگنیفیکا» (ـThiomargarita magnifica) که اکنون به عنوان بزرگترین باکتری جهان طبقه‌بندی می‌شود، در حال زندگی روی برگ‌های ریخته و پوسیده درختان مانگرو یا کرنا در کارائیب فرانسه یافت شد.

خوشبختانه، این ارگانیسم خطرناک نیست و باعث بیماری در انسان‌ها نمی‌شود.

ژان-ماری ولاند از انستیتوی مشترک ژنوم در آزمایشگاه ملی لاورنس برکلی در آمریکا می‌گوید:‌«این باکتری حدود ۵۰۰ بار بزرگتر از اغلب باکتری‌ها است. برای اینکه چشم‌اندازی داشته باشید، اندازه این باکتری معادل این است که ما با انسان دیگری روبرو شویم که قدش به اندازه کوه اورست باشد.»

«تی ماگنیفیکا» با درازای یک سانتی‌متری‌اش بزرگترین ارگانیسم تک‌سلولی در کره زمین نیست. این مقام احتمالا به نوعی جلبک آبی به نام «کولرپا تاکسیفولیا» (Caulerpa taxifolia) می‌رسد که ۱۰ بار از این باکتری هم بزرگتر است. اما اندازه بزرگ این باکتری قطعا جالب‌توجه است، به خصوص که بسیاری از اشکال حیاتی بسیار پیچیده روی کره زمین نیاز به نوعی بزرگنمایی برای دیده شدن دارند، مثلا به کرم‌های و حشره‌های ریز فگر کنید.

«تی ماگنیفیکا» برای نخستین بار در سال ۲۰۰۹ در گوادولوپ در جزایر آنتیل کوچک در منطقه کارائیب شناسایی شد. اما در ابتدا چندان مورد توجه قرار نگرفت. اما اخیرا دکتر ولاند و همکارانش دوباره به بررسی مشروح آن پرداخته‌اند.

یکی از یافته‌های اصلی این پژوهشگر ان درباره چگونگی سازماندهی اندامک‌های داخلی این باکتری است. در باکتری‌ها به طور معمول DNA به طور آزاد درون مایع داخل سلولی یا سیتوپلاسم شناور است. 

میلیاردها واحد سازنده ژنوم درون یک سلول

اما در «تی ماگنیفیکا»، ماده ژنتیکی در بخش‌هایی که این پژوهشگران آن را «پپین» - کلمه فرانسوی برای هسته میوه-  ذخیره می‌شوند. این باکتری همچنین مقدار زیادی DNA دارد؛ اگر همه «حرف‌ها» یا همان «بازهای» شیمیایی مولکول DNA یا ژنوم این باکتری را بشمارید، به عددی در حدود ۱۲ میلیون می‌رسید. اما ددر هر سلول، ممکن است میلیون‌ها نسخه از این ژنوم وجود داشته باشد.

اگر اندازه ژنوم باکتری را ۱۲ میلیون باز در نظر بگیریم و آن را در شمار کپی‌ها یا نسخه‌های ژنوم- یعنی نیم میلیون- ضرب کنیم به عدد در حدود ۶۰۰۰ گیگا یا میلیارد باز تشکیل‌دهنده DNA می‌رسیم. برای مقایسه، ژنوم دیپلوئید یا دورشته‌ای انسان اندازه‌ای در حدود شش گیگا باز دارد. بنابراین تیومارگاریتای تک‌سلولی در مقایسه با یک سلول انسان چندین برابر DNA بیشتری درون خود ذخیره کرده است. 

درون همین DNA است که می‌توان شواهدی درباره عوامل ایجادکننده اندازه بزرگ این ارگانیسم پیدا کرد. به نظر می‌رسد برخی از ژن‌های مربوط به بزرگ شدن مضاعف شده باشند و برخی از ژن‌هایی که به طور معمول در تقسیم سلولی دخیل هستند، ظاهرا وجود ندارند.

باکتری غذای خودش را می‌سازد

تی. ماگنیفیکا یک باکتری کموسنتتیک است یعنی قندهای مورد نیاز برای سوخت خودش را با اکسیده کردن ترکیبات سولفور یا گوگردی تولیدشده در ماده آلی در حال پوسیدگی در رسوبات مرداب‌های مانگرو به دست می‌آورد. تنها چیزی که این باکتری به آن نیاز دارد، چیزی جامد است که به آن تکیه کند.

پروفسور اولیویه گروس، میکروب‌شناس در دانشگاه آنتیل می‌گوید: «من این باکتری را متصل به غلاف صدف‌ها، به برگ‌ها و شاخه‌ها و نیز روی بطری‌های شیشه‌ای، بطری‌های پلاستیکی و طناب‌ها پیدا کردم.»

به گفته گروس، این باکتری فقط به یک پایه سفت نیاز دارد تا به اتکا به آن در تماس با سولفیدها و در تماس با آب دریا برای گرفتن اکسیژن و دی‌اکسید کربن قرار گیرد. گروس می‌گوید: «متاسفانه، بالاترین غلظتی از تیومارگاریتا که پیدا کردم روی یک کیسه پلاستیکی بود.»

این پژوهشگران نتیجه کاران درباره توصیف این باکتری را در شماره این هفته مجله «ساینس» (Science) منتشر کرده‌اند.